• Η αντιδικία με τις Ιερές Μητροπόλεις Ρόδου και Σύμης, το Δωδεκανησιακό καθεστώς, η άτυπη δωρεά νομής και η έκτακτη χρησικτησία
Οταν η ιδιοκτησία ενός μικρού ακινήτου μετατρέπεται σε σημείο τριβής ανάμεσα σε ιδιώτες και την Εκκλησία, οι νομικές συνέπειες μπορούν να φτάσουν μέχρι την κορυφή της ελληνικής δικαιοσύνης.
Πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου δεν είναι απλώς μια ακόμη απόφαση κυριότητας. Είναι το αποκορύφωμα μιας έντονης δικαστικής διαμάχης, που αποκαλύπτει τις περίπλοκες σχέσεις μεταξύ του ατομικού δικαιώματος στην ιδιοκτησία και των παραδοσιακών αξιών που εκπροσωπεί η Εκκλησία, ειδικά σε περιοχές με ιδιαίτερο καθεστώς όπως τα Δωδεκάνησα.
Η υπόθεση αφορά όχι μόνο ένα κομμάτι γης, αλλά και βαθιά ριζωμένες νομικές και πολιτισμικές παραδόσεις.
Στην καρδιά της διαμάχης βρίσκεται ένα Ιερό Ναΰδριο και ο αύλειος χώρος του, που έγιναν το επίκεντρο μιας νομικής μάχης με επιχειρήματα που εκτείνονται από το Αστικό Δίκαιο έως το ειδικό εκκλησιαστικό καθεστώς των Δωδεκανήσων. Αυτή η υπόθεση φέρνει στο προσκήνιο θεμελιώδη ζητήματα: Ποιος πραγματικά κατέχει τη γη όταν η ιστορία, η θρησκεία και η νομική παράδοση μπλέκονται σε έναν σύνθετο ιστό;
Το ιστορικό της υπόθεσης
Η διαφορά ξεκίνησε το 2018 με αγωγή αμφισβήτησης κυριότητας από ιδιώτες κατά της Ιεράς Μητρόπολης Ρόδου και Σύμης.
Οι αναιρεσείουσες υποστήριξαν ότι απέκτησαν το ακίνητο μέσω γονικής παροχής και ότι η Μητρόπολη δεν είχε νόμιμο τίτλο κτήσης.
Αντίθετα, η Ιερά Μητρόπολη ισχυρίστηκε ότι κατέχει το ακίνητο μέσω έκτακτης χρησικτησίας, επικαλούμενη άτυπη δωρεά νομής από τη δικαιοπάροχο των αναιρεσειουσών ήδη από το 1982.
Η υπόθεση πέρασε από πολλαπλά δικαστικά στάδια, αρχικά στο Μονομελές Πρωτοδικείο Ρόδου και κατόπιν στο Μονομελές Εφετείο Δωδεκανήσου.
Το Εφετείο επιβεβαίωσε την πρωτοβάθμια απόφαση, απορρίπτοντας την έφεση των αναιρεσειουσών, και τελικά η υπόθεση έφτασε στον Άρειο Πάγο.
Νομικά ζητήματα και ερμηνεία
Άτυπη δωρεά νομής: Το δικαστήριο αναγνώρισε ότι η άτυπη δωρεά νομής μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο για την απόκτηση κυριότητας μέσω χρησικτησίας, ακόμη και αν δεν υπάρχει συμβολαιογραφική πράξη μεταβίβασης. Το γεγονός ότι η δικαιοπάροχος παραχώρησε την άσκηση νομής στην Ιερά Μητρόπολη, χωρίς επίσημο έγγραφο, θεωρήθηκε επαρκές υπό την προϋπόθεση ότι υπήρχαν σαφείς ενδείξεις συνεχούς και αδιάλειπτης νομής από την εκκλησία.
Έκτακτη χρησικτησία: Σύμφωνα με το άρθρο 1045 ΑΚ, η κυριότητα επί ακινήτου μπορεί να αποκτηθεί με άσκηση νομής επί είκοσι έτη. Η Ιερά Μητρόπολη απέδειξε συνεχή και αδιάλειπτη νομή, γεγονός που οδήγησε στην αναγνώριση της κυριότητάς της. Ειδικά στις περιπτώσεις ακινήτων με θρησκευτικό χαρακτήρα, η χρησικτησία μπορεί να τεκμηριωθεί μέσα από πράξεις όπως η συντήρηση του ναού, η διεξαγωγή θρησκευτικών τελετών και η διαχείριση των χώρων από το εκκλησιαστικό προσωπικό.
Βάρος απόδειξης: Το δικαστήριο έκρινε ότι το βάρος απόδειξης της κυριότητας φέρει ο ισχυριζόμενος το δικαίωμα. Οι αναιρεσείουσες δεν κατόρθωσαν να αποδείξουν ότι η κυριότητα ανήκε σε αυτές κατά τον κρίσιμο χρόνο. Η απόφαση υπογραμμίζει ότι σε περιπτώσεις αμφισβήτησης, οι ενάγοντες πρέπει να προσκομίσουν σαφείς αποδείξεις για την αδιάλειπτη νομή και κυριότητα.
Εκτίμηση αποδεικτικών μέσων: Η απόφαση αναδεικνύει τη σημασία της αξιολόγησης μαρτυρικών καταθέσεων, εγγράφων και ιστορικών στοιχείων για τη διαμόρφωση δικανικής πεποίθησης.
Το δικαστήριο έλαβε υπόψη μαρτυρίες που επιβεβαίωναν την αδιάλειπτη χρήση του ακινήτου από την Ιερά Μητρόπολη, καθώς και έγγραφα που αποδείκνυαν τη συνεχή παρουσία της εκκλησίας στον χώρο.
Το ιδιαίτερο καθεστώς των Δωδεκανήσων
Το ειδικό νομικό καθεστώς των Δωδεκανήσων διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στην υπόθεση. Οι περιοχές αυτές, λόγω της ιστορικής τους ιδιαιτερότητας, διέπονται από διαφορετικούς κανονισμούς σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, ιδιαίτερα όσον αφορά εκκλησιαστικά ακίνητα.
Η μεταβίβαση κυριότητας ακινήτων που ανήκουν στην εκκλησία ρυθμίζεται αυστηρά από το Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδας και τις ειδικές διατάξεις που ισχύουν για τις Μητροπόλεις των Δωδεκανήσων.
Η απόφαση του Αρείου Πάγου προσφέρει σαφή καθοδήγηση για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται υποθέσεις αμφισβήτησης κυριότητας ακινήτων με θρησκευτικό χαρακτήρα και ειδικό καθεστώς.
Ενισχύει τη νομική ασφάλεια γύρω από την έννοια της άτυπης δωρεάς νομής και τονίζει την ανάγκη για σαφήνεια στους τίτλους ιδιοκτησίας.
Επιπλέον, η απόφαση αυτή καθιερώνει νομικά προηγούμενα που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα δικαστήρια αντιμετωπίζουν παρόμοιες υποθέσεις στο μέλλον.
Η αναγνώριση της σημασίας της χρησικτησίας στην απόκτηση κυριότητας ακινήτων, ιδίως όταν συνδυάζεται με την εκκλησιαστική νομή και διαχείριση, υπογραμμίζει τη δύναμη των πραγματικών περιστατικών έναντι των τυπικών τίτλων.
