Εφαρμόζουμε έναν από τους τέσσερις υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ στην Ευρώπη, ενώ ο ΟΟΣΑ μας κατατάσσει στις πρώτες 10 χώρες μεταξύ των 34 χωρών-μελών του Οργανισμού βάσει κεντρικού συντελεστή με διαφορά τεσσάρων μονάδων (23% έναντι 19%) από τον μέσο όρο.
Το μερίδιο του ΦΠΑ ως προς τα συνολικά έσοδα, ήδη από το 2012, έχει ξεπεράσει περίπου κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Ακόμη και ο δείκτης που μετράει την απόδοση του ΦΠΑ ως προς το ΑΕΠ, δείχνει ότι η Ελλάδα έχει ξεπεράσει τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ από το 2012, με την τάση τόσο το 2014 όσο και το 2015 να είναι αυξητική.
Οσο για το ευνοϊκό καθεστώς που εφαρμόζει η χώρα είτε για τη φορολόγηση των ξενοδοχειακών υπηρεσιών, είτε ακόμη και για τους κατοίκους των νησιωτικών περιοχών, δεν κατατάσσει την Ελλάδα στις «εξαιρέσεις» της Ευρώπης. Ειδικά η Νότια Ευρώπη είναι γεμάτη από «φορολογικούς παραδείσους ΦΠΑ», ενώ πολλές χώρες «πριμοδοτούν» ευαίσθητους κλάδους για την οικονομία τους με χαμηλούς συντελεστές, οι οποίοι πέφτουν ακόμη και κάτω από το 5%.
Ενα είναι το σημαντικό πρόβλημα της Ελλάδας που τη βάζει στο «στόχαστρο» των θεσμών: ο δείκτης απόδοσης του ΦΠΑ, ο οποίος ουσιαστικά μετράει το κατά πόσον ο φόρος αποδίδει τα προσδοκώμενα σε συνάρτηση με τους συντελεστές που εφαρμόζονται. Σε αυτό το επίπεδο, τα στοιχεία δείχνουν ότι έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε, καθώς απέχουμε πολύ τόσο από τον μέσο όρο της Ευρώπης όσο και από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ.
Ο ελληνικός ΦΠΑ έχει βρεθεί και πάλι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, καθώς μετά το «email Χαρδούβελη», που έβαζε θέμα αύξησης του ΦΠΑ στον τουρισμό από το 6,5% στο 13%, ήρθε το email Βαρουφάκη να ανοίξει και πάλι ζήτημα επανεξέτασης όλων των εξαιρέσεων που προβλέπονται: δηλαδή του υπερχαμηλού συντελεστή του 6,5% -όπου υπάγονται ξενοδοχεία, φάρμακα, βιβλία, εφημερίδες- αλλά και του ειδικού καθεστώτος που ισχύει στα νησιά. Η κυβέρνηση αρνείται να ανοίξει τα χαρτιά της όσον αφορά στο τι προτίθεται να κάνει και προς το παρόν διαψεύδει οποιαδήποτε μεταβολή συντελεστή. Το τοπίο αναμένεται να ξεκαθαρίσει τον Ιούνιο. Ποια είναι όμως τα δεδομένα;
• Με τον βασικό συντελεστή στο 23% -εξαιρετικά υψηλό τον χαρακτήρισε ο Ελληνας υπουργός Οικονομικών- η Ελλάδα κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις της Ευρώπης. Μας ξεπερνά η Ουγγαρία με 27%, η Δανία, η Κροατία και η Σουηδία με 25%, καθώς και Φινλανδία με τη Ρουμανία που έχουν συντελεστή 24%.
• Δεκάδες χώρες εφαρμόζουν «υπερχαμηλούς» συντελεστές, αντίστοιχους με το 6,5% που ζητείται να καταργήσει η Ελλάδα. Η Γαλλία εφαρμόζει συντελεστές 2,1 και 5,5%, η Ισπανία 4% όπως και η Ιταλία, το Λουξεμβούργο 3%, ενώ πολλές χώρες βρίσκονται στο 5% (Πολωνία, Ρουμανία, Ηνωμένο Βασίλειο κ.λπ.).
• Η Ελλάδα δεν είναι η μοναδική χώρα που εφαρμόζει χαμηλό συντελεστή στις υπηρεσίες των ξενοδοχείων και των εστιατορίων με στόχο να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα του τουριστικού της προϊόντος. Στα ξενοδοχεία, Βέλγιο, Ολλανδία και Πορτογαλία υιοθετούν συντελεστές 6% (6,5% είναι στην Ελλάδα) ενώ στο Λουξεμβούργο ισχύει συντελεστής 3%. Συντελεστές κάτω από 10% ισχύουν σε Σλοβενία, Βουλγαρία, Εσθονία, Ιρλανδία, Κύπρο, Ρουμανία, Πολωνία, Μάλτα, ακόμη και στη Γερμανία. Ενδεχόμενη αύξηση του ΦΠΑ στα ξενοδοχεία στο 13% θα ανέβαζε την Ελλάδα στην 7η θέση μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. Ούτε στα εστιατόρια είναι άγνωστο είδος οι χαμηλοί συντελεστές. Χαμηλότερα από το δικό μας 13% κινούνται Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πολωνία, Ιρλανδία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Σουηδία, Βέλγιο κ.ά.
• Τα έσοδα από ΦΠΑ ως προς το ΑΕΠ έφταναν το 2012 στο 7,1%, όταν ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ ήταν στο 6,6%. Για το 2015, προβλέπεται ότι τα έσοδα από ΦΠΑ θα φτάσουν στο 7,8%, όπως προκύπτει από τον κρατικό προϋπολογισμό (σ.σ. προβλέπονται έσοδα 14,4 δισ. ευρώ με το ΑΕΠ στα 185 δισ. ευρώ). Αυτή θα είναι μια επίδοση υψηλότερη από τις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Ισπανία και η Γερμανία.
Πολλές δοκιμές χωρίς αποτέλεσμα
Πού «πονάει» η Ελλάδα όσον αφορά σε θέματα ΦΠΑ; Στην αποδοτικότητα. Με βασικούς συντελεστές 13% και 23%, τα έσοδα θα έπρεπε να είναι υψηλότερα, σύμφωνα με τον σχετικό δείκτη που παρακολουθεί ο ΟΟΣΑ. Αυτός δείχνει ότι βρισκόμαστε περίπου στα μισά σε σχέση με τον μέσο όρο των 34 χωρών. Συγκεκριμένα, διαμορφώνεται στο 0,37 αντί για 0,55 που είναι ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ (σ.σ. το «άριστα» είναι η μονάδα, η οποία είναι και το άριστο σενάριο κατά το οποίο τα έσοδα στο ταμείο είναι ίσα με αυτά που θα έβγαζε ένας πολλαπλασιασμός του «τζίρου» μιας οικονομίας με τον έναν και μοναδικό συντελεστή που θα είχε η χώρα).
Η βελτίωση αυτού του δείκτη παραπέμπει περισσότερο σε ενίσχυση των φοροελεγκτικών μηχανισμών και σε υιοθέτηση μέτρων καταπολέμησης της φοροδιαφυγής και λιγότερο σε μεταβολές των φορολογικών συντελεστών.
Κατά καιρούς, στο τραπέζι έχουν πέσει διάφορες προτάσεις με στόχο την τόνωση των εσόδων. Μεταξύ αυτών, οι «κληρώσεις» και οι λαχειοφόροι αγορές με τις αποδείξεις λιανικής να παίζουν τον ρόλο των λαχνών, οι συνδέσεις όλων των ταμειακών μηχανών με το Taxis αλλά και η πληρωμή του ΦΠΑ απευθείας στο κράτος, χωρίς τη μεσολάβηση της επιχείρησης. Προς το παρόν, καμία από αυτές τις προτάσεις δεν έχει περάσει σε στάδιο υλοποίησης. Πάντως, το email Βαρουφάκη προς το Eurogroup αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο αξιοποίησης της τεχνολογίας με στόχο την τόνωση των εσόδων.
Προνομιακοί συντελεστές σε όλη την Ευρώπη
Δανία, Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Κύπρος, Αυστρία, Πορτογαλία, Φινλανδία και Μεγάλη Βρετανία είναι οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης που εφαρμόζουν ευνοϊκά καθεστώτα επιβολής ΦΠΑ βάσει γεωγραφικών κριτηρίων, όπως προκύπτει από έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύτηκε προ ημερών.
Το έγγραφο της Κομισιόν αποτυπώνει την κατάσταση που ίσχυε στις χώρες-μέλη της Ε.Ε. την 1/1/2015 και αποδεικνύει ότι η Ελλάδα δεν είναι η μοναδική χώρα που διαφοροποιεί τους φορολογικούς συντελεστές και με βάση στοιχεία… εντοπιότητας.
Από την ημέρα που εστάλη το email Βαρουφάκη στο Eurogroup, επανήλθε στο προσκήνιο το ζήτημα της κατάργησης των χαμηλών συντελεστών που επιβάλλονται στις νησιωτικές περιοχές. Λέσβος, Χίος, Σάμος, Δωδεκάνησα και Κυκλάδες φορολογούνται με συντελεστές 5%, 9% και 16% αντί για 6,5%, 13% και 23% που είναι οι γενικοί συντελεστές για την υπόλοιπη επικράτεια.
Το κόστος της ελάφρυνσης
Η συγκεκριμένη πολιτική έχει κοστολογηθεί από τις υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών στα 346 εκατ. ευρώ, χωρίς όμως να σημαίνει ότι ενδεχόμενη κατάργηση της ευνοϊκής πολιτικής θα απέφερε αντίστοιχα έσοδα στα κρατικά ταμεία. Κα ι αυτό διότι αυξητικές μεταβολές ΦΠΑ, ειδικά σε περιοχές που στηρίζονται στον τουρισμό, μπορεί να πλήξουν και την τουριστική κίνηση και κατά συνέπεια, και την κατανάλωση.
Το θέμα της κατάργησης δεν είναι καινούργιο. Τέθηκε επισήμως από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο το 2011, το οποίο με έκθεση που παρέδωσε στον τότε Ελληνα υπουργό Οικονομικών Ευάγγελο Βενιζέλο κάλεσε την κυβέρνηση να καταργήσει την ευνοϊκή πολιτική στα νησιά, αλλά και τον υπερ-χαμηλό συντελεστή του 6,5% που επιβάλλεται σε φάρμακα, βιβλία, εφημερίδες και ξενοδοχειακές υπηρεσίες.
Ως εναλλακτική λύση, είχε προταθεί μάλιστα η θέσπιση ενιαίου συντελεστή σε όλη τη χώρα (19%), με εξαίρεση το «τουριστικό πακέτο» (εστιατόρια και ξενοδοχεία) για το οποίο θα μπορούσε να υιοθετηθεί χαμηλότερος φόρος (9%). Το βασικό επιχείρημα των συντακτών της μελέτης του ΔΝΤ ήταν ότι η εφαρμογή έξι συντελεστών στην Ελλάδα ευνοεί τη φοροαποφυγή, καθώς οι επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν τις προμήθειές τους με υψηλό συντελεστή (π.χ. 23%) και να πωλούν στους δικούς τους πελάτες με χαμηλό συντελεστή (π.χ. 16%), εξασφαλίζοντας δικαίωμα στην επιστροφή φόρου.
Μοντέλα αντίστοιχα με αυτό της Ελλάδας υιοθετούν και άλλες χώρες, με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να τα απαριθμεί ένα προς ένα:
• Η Πορτογαλία εφαρμόζει μειωμένους συντελεστές τόσο στον «τουριστικό παράδεισο» της Μαδέρας όσο και στις Αζόρες, το δυτικότερο σημείο της Ευρώπης. Οι συντελεστές φτάνουν να είναι μειωμένοι ακόμη και
κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες.
• Η Ισπανία έχει αναπτύξει ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς στις Κανάριες Νήσους, στη Θέουτα (πόλη ακριβώς απέναντι από το Γιβραλτάρ) και στη Μελίγια, παράλια πόλη στη βόρεια ακτή της Αφρικής, η οποία αποτελεί ισπανικό έδαφος.
• Η περιοχή του Λιβίνιο στην Ιταλία αποτελεί «παράδεισο του ΦΠΑ» από τον 16ο αιώνα, καθώς ο φόρος προστιθέμενης αξίας δεν επιβάλλεται καν. Η Καμπιόνε ντ’ Ιτάλια, δήμος της επαρχίας του Κόμο, είναι γνωστή πόλη όχι μόνο για τον μηδενικό ΦΠΑ αλλά και για το χαλαρό καθεστώς φορολόγησης του τζόγου (στην πόλη λειτουργεί καζίνο). Αντίστοιχα, βάσει της κοινοτικής οδηγίας του ΦΠΑ θεωρούνται «τρίτα εδάφη», τα οποία δεν υπόκεινται σε ΦΠΑ, τα ιταλικά ύδατα της λίμνης του Λουγκάνο.
• Η Γερμανία δεν επιβάλλει καθόλου ΦΠΑ στη νήσο της Ελιγολάνδης (είναι δύο νησίδες στη Βόρεια Θάλασσα που ανήκουν στο κρατίδιο Σλέσβιχ Χόλσταϊν). Αν και κατοικείται από μόλις 1.500 κατοίκους, θεωρείται ένα από τα γνωστότερα Duty Free στην Ευρώπη, καθώς τα πλοία από και προς τη στεριά περνούν μέσα από τα διεθνή ύδατα. Πόλη 1.500 κατοίκων με μηδενικό ΦΠΑ είναι και το Μπίσινγκεν στα γερμανοελβετικά σύνορα.
• Στη Δανία, τα νησιά Φερόες και η Γροιλανδία δεν θεωρούνται έδαφος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, γι’ αυτό δεν εφαρμόζεται ΦΠΑ στις συγκεκριμένες δύο περιοχές.
• Στη Γαλλία υπάρχει ειδικό καθεστώς στα γαλλικά υπερπόντια διαμερίσματα πλην της Γαλλικής Γουιάνας, δηλαδή σε Γουαδελούπη, Μαγιότα, Μαρτινίκα και Ρεϊνιόν. Εφαρμόζονται συντελεστές της τάξεως του 2,1% και 8,5%. Στην Κορσική εφαρμόζονται συντελεστές ανάλογα με το προϊόν ή την υπηρεσία που κυμαίνονται από 0,9% έως 20%.
«Εδαφικές προσαρμογές», όπως λέγονται, ισχύουν επίσης σε περιοχές της Κύπρου (Δεκέλεια και Ακρωτήρι) όπως και στις νήσους Ωλαντ που βρίσκονται στη Φινλανδία. Η Αυστρία εφαρμόζει ειδικό συντελεστή 19% στο Junkholz και στο Mittelberg.
Καθημερινή
