«Σενάρια κλιμάκωσης» της ήδη έκρυθμης κατάστασης στον Εβρο βρίσκονται υπό επεξεργασία από τους επιτελείς του Μαξίμου και του ελληνικού «Πενταγώνου», οι οποίοι καταρτίζουν και επικαιροποιούν τα σχέδια δράσης, στρέφοντας πλέον το βλέμμα και προς το Αιγαίο. Στην κυβέρνηση αναγνωρίζουν τους κινδύνους από τη διατήρηση της έντασης για μακρύ χρονικό διάστημα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται μεταξύ άλλων για την αυτοσυγκράτηση των δύο πλευρών. Διαβλέπουν επίσης κίνδυνο από «την προβοκατόρικη συμπεριφορά της Τουρκίας» που εργαλειοποιεί το Mεταναστευτικό και διαμηνύουν ότι «ενισχυόμαστε πια σε όλα τα επίπεδα».
Αυτό σημαίνει ότι το δόγμα Εβρου – «η μέγιστη αποτροπή» με τα λόγια κυβερνητικών στελεχών – μεταφέρεται και στη θάλασσα, όπου πάντως ο περιορισμός των προσφυγικών – μεταναστευτικών ροών αποτελεί πιο δύσκολη πρόκληση. Μετά τις δηλώσεις στήριξης των επικεφαλής τριών ευρωπαϊκών θεσμών από τις Καστανιές, μόλις 800 μέτρα από την «ουδέτερη ζώνη» Ελλάδας – Τουρκίας, το Μαξίμου περιμένει ενίσχυση σε πόρους και υλικοτεχνική υποδομή, ωστόσο προετοιμάζεται ταυτόχρονα για τυχόν ραγδαία αύξηση της έντασης σε στεριά και θάλασσα.
Επέκταση του φράχτη
Σε αυτή την κατεύθυνση, η περαιτέρω ενεργοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας (πέραν των περίπου 1.000 ατόμων που ήδη έχουν σταλεί στον Εβρο) θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Το ίδιο και η επέκταση του φράχτη στα ελληνοτουρκικά σύνορα, που αποτελεί ειλημμένη απόφαση για συνολικό μήκος 40 χιλιομέτρων.
Το πρόγραμμα περιπολιών και πτήσεων επιτήρησης προβλέπεται να πυκνώσει ενώ στη μέγιστη επιφυλακή θα τεθούν οι ειδικές δυνάμεις. Ειδικά αυτές θα κληθούν να ενισχύσουν τις μονάδες στον Εβρο, εφόσον η Τουρκία τραβήξει το σκοινί με περισσότερες επιθετικές κινήσεις, όπως η πρόσφατη απόφαση να στείλει αμφίβια τεθωρακισμένα και τούρκους «κομάντο» στη συνοριογραμμή. Προς το παρόν στην ελληνική πλευρά παραμένουν 1.000 στρατιώτες που έχουν μεταφερθεί από διάφορα σημεία της επικράτειας (Ηπειρο, Δυτική Μακεδονία κ.λπ.), δύο λόχοι καταδρομέων και εκατοντάδες αστυνομικοί, ωστόσο από την κυβέρνηση διαμηνύουν ότι είναι εφικτή ανά πάσα στιγμή η αναβάθμιση των μέτρων. Αντίστοιχη ενίσχυση δρομολογείται στο Αιγαίο από το Πολεμικό Ναυτικό και το Λιμενικό (σήμερα υπάρχουν 68 πλοία), με πλοιάρια των ειδικών δυνάμεων, της Frontex, ελικόπτερα και drones να μπαίνουν στην κυβερνητική επιχείρηση «μέγιστη αποτροπή». Αυτή «δεν θα χαλαρώσει», σχολιάζουν εμφατικά αρμόδιες πηγές, μιλώντας για «τον κεντρικό πυλώνα των πρωτοβουλιών σε στεριά και θάλασσα».
Η αλλαγή γραμμής
Αλλωστε το «plan B» δεν περιορίζεται μόνο στον Εβρο. Η κυρίαρχη εκτίμηση είναι ότι η επόμενη πρόκληση της Τουρκίας θα εκφραστεί στη θάλασσα. Και ήδη στην κυβέρνηση μιλούν για ριζική αλλαγή γραμμής στην προστασία των θαλάσσιων συνόρων, χρησιμοποιώντας τη φράση «επιθετική επιτήρηση». Το σχέδιο δράσης ενισχύεται με επιχειρησιακές λεπτομέρειες, τα σκάφη του Λιμενικού προχωρούν σε «μπλόκο» στην οριογραμμή και οι πυραυλάκατοι του Πολεμικού Ναυτικού επιστρατεύουν τα ραντάρ τους για τον εντοπισμό λέμβων με πρόσφυγες και μετανάστες.
Οπως συμβαίνει στον Εβρο, θα ενταθεί και στα νησιά η εκπαίδευση προσωπικού στα οπλικά συστήματα, με αιχμές την αποτροπή αλλά και την «επιβολή ισχύος». Σε αυτά προσβλέπουν οι βολές με πραγματικά πυρά και άλλες ασκήσεις ετοιμότητας οι οποίες θα αυξηθούν σημαντικά σε όλα τα φυλάκια.
Σε διπλωματικό επίπεδο επιδιώκεται να διατηρηθεί η υποστηρικτική ρητορική των Ευρωπαίων προς την Ελλάδα, αλλά και να ενισχυθεί με επικριτικές αναφορές για τις τουρκικές ενέργειες. Ωστόσο διπλωματικές πηγές σχολιάζουν ότι «η βεντάλια των ενεργειών θα ανοίξει πέρα από τη διεκδίκηση δηλώσεων στήριξης», εφόσον η Αγκυρα επιμείνει στους εκβιασμούς και στα fake news ή προκαλέσει τεχνητές εντάσεις σε θάλασσα και στεριά τις επόμενες εβδομάδες. Οι ίδιες πηγές μιλούν περίπου για μια… ελληνική εκστρατεία διά της διπλωματικής οδού στα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ, ώστε να υπάρξει εμφανής αλλαγή στάσης της Ευρώπης. Είτε με πιο επιθετικές δηλώσεις είτε και με αποφάσεις για την επιβολή κυρώσεων στην Αγκυρα.
Ηδη κινητοποιούνται ελληνικά προξενεία και πρεσβείες στο εξωτερικό, ενώ θα συνεχιστούν οι επαφές (τηλεφωνικές, διά ζώσης ή με επιστολές) των υπουργών με τους ομολόγους τους. Στο μεταξύ η Ελλάδα φαίνεται πως θα στεκόταν υπέρ της οικονομικής υποστήριξης της Τουρκίας για τη διαχείριση των προσφυγικών – μεταναστευτικών, αλλά με μία βασική κόκκινη γραμμή: όχι σε καθεστώς κλιμακούμενων απειλών. Η συζήτηση ενδεχομένως να ανοίγει καθώς πληροφορίες αναφέρουν ότι η ΕΕ – που αποδοκίμασε τη χρήση της μεταναστευτικής πίεσης για πολιτικούς σκοπούς – επεξεργάζεται επιπλέον χρηματοδότηση (500 εκατομμύρια ευρώ κατά το Γαλλικό Πρακτορείο) στην Τουρκία για τους σύρους πρόσφυγες.
Τα έκτακτα μέτρα
Επιτελείς του Μαξίμου δεν αποκλείουν επίσης το ενδεχόμενο χρονικής επέκτασης – εφόσον κριθεί απαραίτητο – κάποιων έκτακτων μέτρων που εξαγγέλθηκαν έπειτα από συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ με εφαρμογή για ορισμένο διάστημα. Ενα από αυτά, το «πάγωμα» της υποβολής αιτήσεων ασύλου, για το οποίο η κυβέρνηση επικαλείται το άρθρο 78 παράγραφος 3 της Συνθήκης λειτουργίας της ΕΕ. Αρμόδιες πηγές σημειώνουν ότι «κανείς δεν προσβλέπει σε μονιμότητα για τέτοια μέτρα, αντιθέτως θέλουμε να επικρατήσει τάξη για να είναι δυνατή η εξατομικευμένη εξέταση αιτήσεων ασύλου», προσθέτοντας ωστόσο ότι «εάν σε έναν μήνα η κατάσταση είναι η ίδια, δεν αποκλείεται τίποτα…».
Προς το παρόν η κυβέρνηση θέλει να τρέξει το πλάνο που περιλαμβάνει συλλήψεις, δύο προσωρινά κλειστά κέντρα κράτησης σε Βόρεια Ελλάδα και Αττική και απελάσεις στις χώρες προέλευσης. Μόνο σε ένα πενθήμερο, Αστυνομία και Στρατός έκαναν 252 συλλήψεις για παράνομη είσοδο, με την πλειονότητα να αφορά, σύμφωνα με κυβερνητικούς κύκλους, Αφγανούς και Πακιστανούς. Η εκτίμηση είναι ότι με ευρωπαϊκή συνδρομή, δηλαδή με τον συντονισμό της Frontex και με τις επιχειρησιακές δυνατότητές της (ακόμα για βραδινές ιπτάμενες αποστολές) θα επιταχυνθούν οι επιστροφές. Κομβική κρίνεται και η ευρωπαϊκή βοήθεια στη διαχείριση των εκκρεμών αιτήσεων, γεγονός που θα συμβάλει στην αποσυμφόρηση των νησιών. Στην ίδια κατεύθυνση ετοιμάζεται η μαζική μεταφορά στην ηπειρωτική Ελλάδα ανθρώπων που έχουν λάβει άσυλο και ουσιαστικά αδίκως παραμένουν στις νησιωτικές δομές.
