Γράφει η Πέγκυ Ντόκου
Στις αρχές Μαρτίου (6-9) πραγματοποιήθηκε η Σύναξη των Προκαθημένων των Αγιωτάτων Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών στην Κωνσταντινούπολη με πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου.
Πρόκειται για ένα κορυφαίο γεγονός, ίσως το σημαντικότερο των τελευταίων δεκαετιών, από την έναρξη το 1992 το οποίο δυστυχώς αγνοήθηκε σχεδόν παντελώς από την ειδησεογραφική επικαιρότητα των ελληνικών ΜΜΕ.
Όπως έγινε γνωστό, η Σύναξη δεν ξεκίνησε με τους καλύτερους… οιωνούς αφού σημειώθηκαν αρκετές αντιπαραθέσεις αλλά και ‘απουσίες’.
Σημειώνουμε την στάση του Πατριαρχείου Αντιοχείας, το ζήτημα της δικαιοδοσίας στο Κατάρ, το ζήτημα της Τσεχίας, τη Μητρόπολη Μπουένος Άιρες αλλά και την τελική στάση της Εκκλησίας της Ρωσίας που τελικά στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων και ‘έβαλε νερό στο κρασί της’ για την ενότητα της Ορθοδοξίας.
Παρά τις όποιες διαφορές ωστόσο, που σημειώθηκαν σε μια σειρά από σημαντικά ζητήματα και οι οποίες φάνηκε αρχικά ότι θα δημιουργήσουν προβλήματα, οι Προκαθήμενοι εμφανίσθηκαν απρόθυμοι να συγκρουστούν αφού κατάλαβαν ότι τα περιθώρια για συγκρούσεις στενεύουν.
Τόσο το Φανάρι όσο και οι Προκαθήμενοι από τις άλλες Εκκλησίες, συμφώνησαν στην πλήρη ομοφωνία στις αποφάσεις που θα ληφθούν. Η απόφαση να πραγματοποιηθεί το 2016 η Σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας (στον Ιερό Ναό Αγίας Ειρήνης στην Πόλη) δίνει μια νέα ώθηση στις εξελίξεις.
Σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος εργάστηκε εντατικά για την Σύγκληση και σε δήλωση του τόνισε ότι η Μεγάλη Σύνοδος «θα αποτελέσει γεγονός αληθώς πολυσήμαντον και ιστορικόν, το οποίον θα καταδείξη απτώς την ενότητα του παναρμονίου θεσμού της ενιαίας Ορθοδοξίας».
Θυμίζουμε ότι όλα ξεκίνησαν το 1961 από την Πανορθόδοξη Διάσκεψη που έγινε στη Ρόδο.
Δεν είναι τυχαίο που έναν μόλις μήνα πριν από την Σύναξη στην Κωνσταντινούπολη, ο αρχιγραμματέας της Αγίας και Ιεράς Συνόδου κ. Βαρθολομαίος Σαμαράς επισκέφτηκε την Ρόδο εξετάζοντας ενδεχόμενα να πραγματοποιηθεί στο νησί μία από τις προσυνεδριακές συνδιασκέψεις ενόψει της Σύγκλησης της Συνόδου το 2016 και είχε κάνει γνωστό στους Μητροπολίτες της Δωδεκανήσου ότι η θέση του Πατριάρχη στο ζήτημα ήταν ξεκάθαρη και δεν χωρούσε καμία αναβολή.
Από την πλευρά τους, οι Μητροπολίτες και μάλιστα οι δύο Συνοδικοί που παίζουν τον κυριότερο ρόλο στα εκκλησιαστικά δρώμενα της περιοχής (ο Ρόδου κ. Κύριλλος και ο Κώου-Νισύρου κ. Ναθαναήλ) φέρονται να παρακολουθούν τις εξελίξεις με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μιας και η Δωδεκάνησος θα τεθεί -εκτός απροότου- στο προσκήνιο για ακόμη μια φορά.
Η Ρωσική Εκκλησία
Εντύπωση προκάλεσε η στάση της Ρωσικής Εκκλησίας, η οποία φάνηκε εν τέλει περισσότερο διαλλακτική αυτή τη φορά, ενδεχομένως επειδή θέλησε να αποφύγει οποιαδήποτε ρήξη στην Πόλη, η οποία ίσως δεν οδηγούσε πουθενά και θα ήταν άκαιρη. Επέλεξε λοιπόν την διπλωματική οδό, έκανε ένα πρώτο βήμα προσέγγισης και με την αμοιβαία υποχώρηση και του Φαναρίου, άνοιξε ο δρόμος για την Σύγκληση του Συνόδου αλλά και συμφωνία σε διάφορα θέματα.
Όπως ανέφερε μεταξύ άλλων στην τοποθέτησή του ο Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κύριλλος:
«Ἱεράρχες τῆς Ρωσσικῆς Ἐκκλησίας θεωροῦν ὅτι ἡ προπαρασκευή τῆς Πανορθοδόξου Συνόδου πρέπει να προβλέπει τὴν εὐρεία συζήτησιν τῶν ὑπὸ προετοιμασία ἀποφάσεων και να διακρίνεται διά τὴν ἱδιαιτέρα φροντίδα τῆς διαφυλάξεως τῆς καθαρότητος τῆς Ὀρθοδόξου διδασκαλίας.
Ἡ Πανορθόδοξος Σύνοδος πρέπει να γίνει τόπος, ὅπου τὸ Ἅγιον Πνεύμα θα ἔχει τὴν παρουσίαν τοῦ ἐν ὁμοφροσύνῃ τῶν Ἐκκλησιών καὶ ὅπου θα άποκλείεται ἡ τυραννική ὑποταγή τῆς μειοψηφίας εἰς την βούλησιν τῆς πλειοψηφίας» όπως είπε.
Διευκρινίζοντας την ουσία της θέσεως ο Αγιώτατος Πατριάρχης Κύριλλος υπενθύμισε ότι «ὁ δι΄ὀμοφωνίας τρόπος λήψεως ἀποφάσεων ἕως προσφάτως ἐφαρμόζετο ἐπιτυχώς εἰς την πορείαν προπαρασκευῆς τῆς Συνόδου, ἀρξαμένη ὑπὸ τῆς ἑν Ρόδῳ Διασκέψεως τοῦ ἔτους 1961, ὅτε τῇ πρωτοβουλίᾳ τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ὡς βάσις διά την λήψιν ἀποφάσεων ἐτέθῃ ἡ ἑν λόγῳ ἀρχή».
Σε άλλο σημείο αναφέρεται και στον πρώτο εκ των Προκαθημένων, λέγοντας: «Επιπλέον η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας τονίζει την ανάγκη το Προεδρείο της Πανορθοδόξου Συνόδου να απαρτίζεται από τους Προκαθημένους των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών με επικεφαλής τον πρώτον εξ αυτών Παναγιώτατο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως».
Από την πλευρά του, ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας, σε πρόσφατη συνέντευξή του στην εφημερίδα National Catholic Register, επισημαίνει μεταξύ άλλων:
«Η σημασία της Πανορθοδόξου Συνόδου είναι ότι μετά την εποχή των Οικουμενικών Συνόδων θα είναι η πρώτη Σύνοδος, όπου θα εκπροσωπηθούν όλες οι κοινώς αναγνωρισμένες σήμερα Ορθόδοξες Εκκλησίες. Τους δώδεκα αιώνες που μεσολάβησαν συγκαλούντο διάφορες Σύνοδοι με συμμετοχή εκπροσώπων διαφόρων Εκκλησιών, αλλά η εν λόγω θα είναι η πρώτη πανορθόδοξη Σύνοδος της ως άνω περιόδου. Η παρούσα Σύνοδος τυγχάνει καρπός εργασιών μιας και πλέον πεντηκονταετίας».
«Είναι επιθυμητοί για όλες τις κατά τόπους Εκκλησίες οι συνοδικοί μηχανισμοί στο Πανορθόδοξο επίπεδο. Αυτούς είχαν ως κίνητρο προς συμμετοχή τους στην προπαρασκευή της Συνόδου οι κατά τόπους Εκκλησίες, η οποία άρχισε το 1961 από την Πανορθόδοξη Διάσκεψη στη Ρόδο. Τώρα ολοκληρώνεται αυτή η μακροχρόνια προπαρασκευαστική εργασία, γι΄αυτό η σύγκληση της Συνόδου προγραμματίσθηκε για το 2016 εκτός απροόπτου».
Ο Πρωθιερέας Νικόλαος Μπαλασώφ
Με αφορμή τις εξελίξεις σε κορυφαίο πλέον επίπεδο, ζητήσαμε από τον Αντιπρόεδρο του Τμήματος Εξωτερικών Υποθέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας –Πρωθιερέα Νικόλαο Μπαλασώφ να σχολιάσει τα αποτελέσματα της Σύναξης.
Πρόκειται όχι μόνον για έναν κορυφαίο ιεράρχη, αλλά έναν από τους ισχυρούς άνδρες της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας & διπλωματίας, ‘δεξί’ χέρι του Πατριάρχη Μόσχας & Πασών των Ρωσιών κ. Κυρίλλου και στενό συνεργάτη του επίσης ισχυρού άνδρα της Εκκλησίας και Διπλωματίας, Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνα Αλφέγιεφ–επικεφαλής του Τμήματος Εξωτερικών Υποθέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας.
Σημειώνουμε ότι ο π.Νικόλαος Μπαλασώφ είχε βρεθεί στην Ρόδο πριν από μερικά χρόνια στο πλαίσιο του διορθόδοξου διαλόγου ενώ αυτή είναι από τις πλέον ‘σπάνιες’ συνεντεύξεις που δίνει σε ελληνικό μέσο ενημέρωσης.
Στη αποκλειστική συνέντευξη την οποία παραχώρησε στην εφημερίδα ‘Δημοκρατική της Ρόδου’ εξηγεί τις θέσεις της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην πρόσφατη Σύναξη των Προκαθημένων αλλά και τι περιμένει ενόψει της σύγκλισης της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας το 2016.
(Η συνέντευξη μεταφράστηκε από την ρωσική γλώσσα)
Πατέρα Νικόλαε, με αφορμή την Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Κωνσταντινούπολη θα ήθελα να σας ζητήσω ένα σχόλιο για τα αποτελέσματα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας είναι ικανοποιημένη από τις αποφάσεις που ελήφθησαν και ποιον ρόλο θα κληθεί να διαδραματίσει στις συζητήσεις;
Πράγματι, η Εκκλησία μας αποδέχτηκε και έκανε αντιληπτά τα αποτελέσματα της Σύναξης με ικανοποίηση.
Αυτό επιβεβαιώθηκε και με την απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Ρωσικής Εκκλησίας, η οποία έγινε πρόσφατα στη Μόσχα μετά τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη.
Εμείς γνωρίζουμε ότι τα τελευταία χρόνια υπήρξαν εκκλήσεις από ορισμένους ηγέτες της εκκλησίας προκειμένου να αλλάξει η διαδικασία για την προετοιμασία της Πανορθόδοξης Συνόδου: να εγκαταλειφθεί η αρχή της ομοφωνίας στη λήψη των αποφάσεων και να τίθενται σε ψηφοφορία -μια διαδικασία δηλαδή όπως στο κοινοβούλιο.
Αρχικά, προτείναμε η Σύνοδος να λάβει αποφάσεις μόνο κατά πλειοψηφία.
Τελικά, οι Προκαθήμενοι στη Σύναξη, συζήτησαν αυτά τα θέματα και συμφώνησαν όλες οι αποφάσεις στη Σύνοδο και την προπαρασκευαστική διαδικασία θα γίνονται δεκτές μόνο με ομοφωνία.
Επίσης, σημαντικές ήταν οι αποφάσεις που ελήφθησαν σχετικά με την διαδικασία προπαρασκευής του υλικού που θα έρθει προς συζήτηση στη Σύνοδο, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει η προεδρία.
Όλες οι αποφάσεις, πληρούν τις επιθυμίες της Ρωσικής Εκκλησίας, η οποία έπεισε ότι οι προθέσεις της κατευθύνοναι προς το καλό του συνόλου της παγκόσμιας Ορθοδοξίας.
Σημαντικές ήταν επίσης οι συζητήσεις που έγιναν στη Σύναξη σχετικά με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία (Κριμαία).
Υπήρξε μια κοινή ευχή και επιθυμία των Προκαθημένων που προέκυψε από τη διάσπαση η οποία έχει σημειωθεί στην Εκκλησία που επέστρεψε στην εκκλησιαστική κοινωνία.
Είναι κρίμα, βέβαια, που στη Σύναξη δεν βρέθηκε λύση σχετικά με το πρόβλημα της δικαιοδοσίας στο Κατάρ, λόγω του ότι οι αδελφοί μας από το Πατριαρχείο Αντιοχείας δεν υπέγραψαν το τελικό κείμενο και δεν συμμετέχουν διά της λατρείας.
Ελπίζουμε να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα σύμφωνα με τους κανόνες της Εκκλησίας και με την αλήθεια της εκκλησιαστικής ιστορίας.
Είναι κρίμα επίσης, το γεγονός ότι στη Σύναξη αυτή τη φορά δεν ήταν όλοι οι Προκαθήμενοι. Δεν παρευρέθη ο Πατριάρχης Αντιοχείας.
Και ο Αρχιεπίσκοπος Prešov, επικεφαλής της Ορθόδοξης Εκκλησίας Τσεχίας και Σλοβακίας δεν προσκλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη διότι ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως είχε αντιρρήσεις σχετικά με τη νομιμότητα της εκλογής του.
Ομολογώ ότι δεν είναι απολύτως σαφείς και κατανοητές αυτές οι αμφιβολίες αφού έχουν εξεταστεί διεξοδικά όλες οι συνθήκες των εκλογικών διαδικασιών και έχει διαπιστωθεί ότι είναι σύμφωνες και αντιστοιχούν με το καταστατικό αυτής της αυτοκέφαλης εκκλησίας.
Και επίσης, όπως πάντα δεν παρέστη ο επικεφαλής της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αμερικής του οποίου το αυτοκέφαλο (σε αντίθεση με της Τσεχίας) δεν αναγνωρίζεται από όλες τις τοπικές εκκλησίες.
Κατά την εκτίμησή σας, η Σύγκληση της Αγίας και μεγάλης Συνόδου το 2016 θα λύσει μια σειρά από ουσιαστικά προβλήματα τα οποία εκκρεμούν εδώ και δεκαετίες; Πόσο σημαντική θα είναι η επίτευξή της;
Με την ευλογία του Θεού, η προετοιμασία που γινόταν τόσο καιρό για τη Σύνοδο τελικά ολοκληρώθηκε με τις αποφάσεις της Σύναξης η οποία κρίθηκε επιτυχής.
Η αρχή της ομοφωνίας θα δώσει λύσεις, οι οποίες θα αποτελέσουν εγγύηση ότι τα αποτελέσματα θα είναι ευνοϊκά και αποδεκτά από όλες τις Εκκλησίες.
Αλλά πόσο σημαντικά για την ανθρώπινη κοινωνία θα είναι τα θέματα που περιλαμβάνονται στην ημερήσια διάταξη αυτής της Συνόδου;
Θα είναι μεγάλο το μήνυμά της προς τον κόσμο εκείνη την ημέρα;
Θα δούμε.
Η επιθυμία της Ρωσικής Εκκλησίας θα ήταν σε αυτή τη Σύνοδο να μην ασχοληθούν και να μην αναλωθούν τόσο πολύ στις τεχνικές λεπτομέρειες οι οποίες έχουν ενδιαφέρον κυρίως για τους ιεράρχες, αλλά στα πολλά και σοβαρά προβλήματα της σύγχρονης ανθρωπότητας και των κοινωνιών.
Πείτε μας ποιο θα είναι το κύριο μέλημα της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας στην Σύνοδο και ποιο μήνυμα θα επιθυμούσατε να στείλετε;
Θα ήταν καλό εάν η Σύνοδος απευθύνει έκκληση στην ανθρωπότητα με έναν πιο τολμηρό, προφητικό λόγο.
Δόθηκαν, για παράδειγμα απαντήσεις σαφώς και πειστικώς, σε θέματα όπως για παράδειγμα η αμφισβήτηση της λεγόμενης «φιλοσοφίας των δύο φύλων», οι προσπάθειες για την διάβρωση του θεσμού της οικογένειας, αναλύθηκαν θέματα βιοηθικής, οι προσπάθειες της τεχνολογίας να παρέμβει στην ανθρώπινη φύση όπως η «παρένθετη μητέρα» ενώ κατέδειξαν τις πνευματικές αιτίες και την διάσταση της οικονομικής κρίσης.
Ωστόσο μερικοί ιεράρχες λένε ότι δεν θα προλάβουμε να είμαστε έτοιμοι γι’ αυτό, θεωρώντας ότι η επεξεργασία των εγγράφων θα χρειαστεί ακόμη μια δεκαετία.
Η προετοιμασία που έχει σχέση με αυτή τη θέση, προσωπικά με εξέπληξε.
Η Εκκλησία μας, όπως, για παράδειγμα, η Εκκλησία της Ελλάδας εκδίδει σε τακτά διαστήματα διάφορα συνοδικά έγγραφα για παρόμοια ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία. Γι’ αυτό και για όλ’ αυτά δεν απαιτείται πολύς χρόνος.
ΣΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
Η κορυφή της Ρωσικής Εκκλησίας (από αριστερά) ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας, ο π.Νικόλαος Μπαλασώφ (κέντρο) και ο Πατριάρχης Μόσχας & Πασών των Ρωσιών κ. Κύριλλος
