Η δημογραφική βόμβα και η μείωση των συντάξεων. Πώς αυξάνονται οι σχετικές δαπάνες παρά τις δραματικές μειώσεις των συντάξεων στη χώρα μας. Γιατί τα στοιχεία «καίνε» τις ελπίδες για ελαφρύνσεις από το 2019 και μετά…
Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Ιταλία, ενώ το χαμηλότερο ποσοστό ηλικιωμένων παρουσιάζει το Λουξεμβούργο. Η ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία παρουσίασε χθες τον «δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων» στις χώρες της Ε.Ε. για το 2017, που στην πράξη «φωτογραφίζει» το ποσοστό των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών επί του συνολικού πληθυσμού και φέρνει τη χώρα μας σε μια από τις πλέον δυσχερείς θέσεις.
Ο ελληνικός πληθυσμός γερνάει, με κίνδυνο να εκτινάξει εκ νέου τη συνταξιοδοτική δαπάνη εκτός στόχου, παρά τις δραματικές περικοπές των συντάξεων, παλαιών και νέων, που έχει συμφωνήσει η κυβέρνηση με τους εκπροσώπους των δανειστών κατά τις πρόσφατες ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις.
Είναι ενδεικτικό ότι ενώ κατά μέσο όρο στην Ευρώπη, τα άτομα άνω των 65 ετών αντιστοιχούν στο 19,4% των ατόμων ηλικίας μεταξύ 15-64 ετών, στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι 33,6%, με την Ιταλία να βρίσκεται σε χειρότερη θέση, με 34,8%. Στη Φινλανδία το 33,2% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 εξαρτάται από τον υπόλοιπο, ενεργό πληθυσμό, στην Πορτογαλία το ποσοστό είναι 32,5% ενώ σημαντικό πρόβλημα εμφανίζει και η Γερμανία, με 32,4%.
Τα χαμηλότερα ποσοστά σημειώνονται στο Λουξεμβούργο (20,5%), στην Ιρλανδία (20,7%), στη Σλοβακία (21,5%) και στην Κύπρο (22,8%).
Συνολικά, ο πληθυσμός της Ε.Ε. ηλικίας άνω των 65 ετών εκτιμάται σε περίπου 100 εκατ. ανθρώπους, με τον δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων να αυξάνεται δραματικά, τα τελευταία πολλά χρόνια. Είναι ενδεικτικό ότι πριν από 20 χρόνια, υπήρχαν περίπου 5 άτομα σε παραγωγική ηλικία (μεταξύ 15 και 64 ετών) για κάθε έναν ηλικιωμένο πάνω από τα 65, δέκα χρόνια μετά, ο δείκτης ήταν 4 προς 1 και σήμερα, πλησιάζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 3 προς 1.
Στην Ελλάδα το έχει αγγίξει, με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να αναδεικνύουν το δημογραφικό ως ένα από τα μεγαλύτερη προβλήματα του μέλλοντος, καθώς εκτιμάται πως το 2070 ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων θα εκτοξευθεί στο 63%. Στην πράξη, για κάθε 10 άτομα που θα βρίσκονται στην παραγωγική ηλικία μεταξύ 15 και 64 ετών το όχι και τόσο μακρινό 2070, θα υπάρχουν σχεδόν 7 ηλικιωμένοι άνω των 65 που θα «εξαρτώνται» από αυτούς.
Κι αυτό με δεδομένες τόσο τις περικοπές των νέων συντάξεων που επέβαλε ο νόμος Κατρούγκαλου, όσο και των παλαιών, που θα εφαρμοστούν από το 2019.
Η αδυναμία αποτελεσματικής αντιμετώπισης του προβλήματος της γήρανσης του πληθυσμού δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Η ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία επισημαίνει ότι κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, ο δείκτης εξάρτησης αυξήθηκε σε όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. με εξαίρεση το Λουξεμβούργο, όπου έπεσε από 21,2% το 1997, σε 20,5% το 2017 (-0,7 ποσοστιαία μονάδα).
Η μεγαλύτερη δε αύξηση μεταξύ 1997 και 2017 καταγράφηκε στη Φινλανδία (από 21,7% σε 33,2%, ή 11,5 ποσοστιαίες μονάδες, τη Μάλτα (+10,7 π.μ.), τη Σλοβενία (+10,1 π.μ.), τις Λιθουανία και Πορτογαλία (από +9,8 ποσοστιαίες μονάδες), την Ελλάδα (+9,7 π.μ.), την Ιταλία (+9,6 π.μ.) και τέλος, τις Γερμανία και Λετονία (από +9,4 ποσοστιαίες μονάδες).
Στον αντίποδα, πιο περιορισμένες ήταν οι αυξήσεις στην Ιρλανδία (από 17,4% το 1997 σε 20,7% δέκα χρόνια αργότερα, ή +3,3 ποσοστιαίες μονάδες), στο Ηνωμένο Βασίλειο (+3,7 π.μ.), στο Βέλγιο (+3,9 ποσοστιαίες μονάδες) και στη Σουηδία (+4,2 ποσοστιαίες μονάδες).
Το δημογραφικό και η βόμβα της γήρανσης του πληθυσμού αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους πονοκεφάλους της ελληνικής κυβέρνησης, ιδιαίτερα ενόψει και της εξόδου της χώρας από το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής.
Τα στοιχεία στην εξέλιξη του δημογραφικού και των δαπανών για συντάξεις φαίνεται πως «καίνε» τις ελπίδες για πάγωμα των διατάξεων που προβλέπουν νέες μειώσεις στις συντάξεις, από τον Δεκέμβριο του 2018 (όταν θα δοθούν οι συντάξεις Ιανουαρίου 2019). Όπως φαίνεται από τα πρώτα στοιχεία της αναλογιστικής μελέτης που έχει στα χέρια της η αρμόδια υπουργός Εργασίας Έφη Αχτσιόγλου, μπορεί η συνταξιοδοτική δαπάνη να περιορίζεται στο 12,9% του ΑΕΠ το 2040, όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. το 2040 έχει προβλεφθεί να είναι στο 13% του ΑΕΠ (Ageing Report 2015), όμως στα αμέσως επόμενα χρόνια, λόγω της μαζικής συνταξιοδότησης αλλά και της γήρανσης του πληθυσμού, θα υπάρχει δραματική αύξηση των συνταξιούχων.
Τα στοιχεία αυτά είναι σε γνώση των πιστωτών, οι οποίοι αρνούνται οποιαδήποτε συζήτηση για πάγωμα των διατάξεων που προβλέπουν την περικοπή της προσωπικής διαφοράς σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, έως 18%. Οι περικοπές τρομάζουν, γι’ αυτό και τα συναρμόδια κυβερνητικά στελέχη αρνούνται να αναφερθούν σε αυτές, παρότι ο επανυπολογισμός των συντάξεων έχει ολοκληρωθεί σχεδόν στο 100%. Αφορά δε τους συνταξιούχους που είχαν ήδη λάβει σύνταξη ή υπέβαλαν αίτηση για συνταξιοδότηση μέχρι 12/5/2016 με τον παλαιό τρόπο υπολογισμού των ταμείων του ιδιωτικού τομέα και του δημοσίου.
Είναι ενδεικτική η πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για το σύνολο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, επισημαίνοντας ότι οι γηράσκοντες πληθυσμοί κοστίζουν και συμπιέζουν την ανάπτυξη.
Οι αναλυτές της ΕΚΤ επεσήμαιναν τις μεγάλες δημοσιονομικές προκλήσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα επόμενα χρόνια οι Ευρωπαίοι ηγέτες εξαιτίας της επιβάρυνσης των κρατικών ταμείων από τις υψηλές δαπάνες για συντάξεις και την αύξηση του κόστους υγειονομικής περίθαλψης ενός συνεχώς αυξανόμενου γηράσκοντος πληθυσμού. Και πρότειναν την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, όπως και πρόσφατα η Κομισιόν στην έκθεση για την προστασία των συνταξιούχων αλλά και ο ΟΟΣΑ για τη χώρα μας.
