Η προκήρυξη δημοψηφίσματος μπορεί να γίνει με δύο μόνο τρόπους προκειμένου να είναι συνταγματικά νόμιμη, ενώ σε περίπτωση πραγματοποίησής του σε τοπικό επίπεδο δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για την κυβέρνηση, αλλά αποτελεί σοβαρό «πολιτικό χαρτί» αποτύπωσης της λαϊκής βούλησης.
Δημοψήφισμα μπορεί να ζητήσει η κεντρική πολιτική ηγεσία της χώρας, δηλαδή η κυβέρνηση και το Ελληνικό Κοινοβούλιο, με την τελική έγκριση του Προέδρου της Βουλής, ο οποίος και το προκηρύσσει.
Στην πρώτη περίπτωση, το υπουργικό συμβούλιο αποφασίζει την διεξαγωγή δημοψηφίσματος για «κρίσιμα εθνικά θέματα», απόφαση η οποία πρέπει να εγκριθεί από την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των βουλευτών, δηλαδή 151 βουλευτές, και στη συνέχεια να πάει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ο οποίος και θα προκηρύξει το δημοψήφισμα.
Στην δεύτερη περίπτωση, η πρόταση μπορεί να έρθει κατ΄ευθείαν από τη Βουλή, εάν συγκεντρωθούν υπογραφές από τα δύο πέμπτα της Βουλής, δηλάδή από 120 βουλευτές, ενώ θα πρέπει να ψηφιστεί από τα τρία πέμπτα, δηλαδή 180 βουλευτές, πριν πάρει και πάλι το δρόμο για το Προεδρικό Μέγαρο.
Εάν ωστόσο η πρόταση προέλθει από τους βουλευτές, υπάρχει σαφής αποκλεισμός στο θέμα του δημοψηφίσματος: «εκτός από τα δημοσιονομικά».
Τι προβλέπει το Σύνταγμα για διεξαγωγή δημοψηφίσματος:
Αρθρο 44: (Πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, δημοψηφίσματα, διαγγέλματα)
…
2. O Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του όλου αριθμού των βουλευτών, που λαμβάνεται με πρόταση του Yπουργικού Συμβουλίου.
Δημοψήφισμα προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με διάταγμα και για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών, ύστερα από πρόταση των δύο πέμπτων του συνόλου και όπως ορίζουν ο Kανονισμός της Bουλής και νόμος για την εφαρμογή της παραγράφου αυτής. Δεν εισάγονται κατά την ίδια περίοδο της Bουλής περισσότερες από δύο προτάσεις δημοψηφίσματος για νομοσχέδιο.
Η ασαφής έννοια του τι είναι δημοσιονομικό θέμα, τι είναι κρίσιμο εθνικό θέμα, τι είναι σοβαρό κοινωνικό ζήτημα κτλ, οδήγησε και σε μία προσπάθεια διευκρίνισης από την Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής, στην έκθεση για τον νόμο 4023/2011, εκτελεστικό του Συντάγματος, με τίτλο «Διεύρυνση της άμεσης και συμμετοχικής δημοκρατίας με τη διενέργεια δημοψηφίσματος».
«Κατά την προτεινόμενη διάταξη, ορίζεται ότι αντικείμενο του Νσχ είναι η οργάνωση της διαδικασίας προσφυγής σε δημοψήφισμα «για κρίσιμο εθνικό θέμα ή για ψηφισμένο νομοσχέδιο που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα με εξαίρεση τα δημοσιονομικά».
Παρατηρείται, κατ’ αρχάς, ότι δημοσιονομικό δεν είναι κάθε νομοσχέδιο που συνεπάγεται δημοσιονομική επιβάρυνση, δεδομένου ότι όλα σχεδόν τα νομοσχέδια έχουν τέτοιες επιπτώσεις.
Ως δημοσιονομικά νοούνται, εν προκειμένω, τα stricto sensu δημοσιονομικά νομοσχέδια των άρθρων 78-80 του Συντάγματος, που συνθέτουν το έκτο κεφάλαιο του Γ’ Τμήματος του Συντάγματος, καθώς και όσα έχουν αποκλειστικώς ή προεχόντως δημοσιονομικό χαρακτήρα.
Περαιτέρω, επισημαίνεται η εγγενής αοριστία των εννοιών «κρίσιμο εθνικό θέμα» και «ψηφισμένο νομοσχέδιο που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα», η οποία καθιστά ευρεία τη διακριτική ευχέρεια της Βουλής.
Σε κάθε περίπτωση, οι έννοιες δύνανται να τέμνονται, καθώς το κρίσιμο εθνικό θέμα μπορεί να αποτελεί και «σοβαρό κοινωνικό ζήτημα» ή να ρυθμίζεται με ψηφισμένο νομοσχέδιο ή να πρόκειται να ρυθμισθεί νομοθετικώς».
Πρόταση Βαρουφάκη για ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης
Η ιδέα πραγματοποίησης ενός τοπικού δημοψηδίσματος στα νησιά, προκειμένου η κυβέρνηση να κάνει σαφές ότι υπάρχει διαφορετική μεταχείριση των νησιωτών στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες περιοχές της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Ευρωζώνης, προήλθε από τον Γιάνη Βαρουφάκη.
Οπως διευκρίνισε ο περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου, κατατέθηκε στη σύσκεψη της 4ης Ιουνίου στο υπουργείο Οικονομικών παρουσία εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού Βορείου και Νοτίου Αιγαίου καθώς και εκπροσώπους μαζικών φορέων. Ο κ. Βαρουφάκης πρότεινε διενέργεια δημοψηφίσματος κινηματικού χαρακτήρα με έντονο πολιτικό συμβολισμό, καθώς δεν προβλέπεται από το θεσμικό πλαίσιο η πραγματοποίηση τοπικών δημοψηφισμάτων που θα εμπεριέχουν ερώτημα δημοσιονομικού περιεχομένου.
Το ερώτημα που θα μπορούσε να τεθεί στους Ελληνες των νησιών είναι το εξής: «Πιστεύετε ότι στα νησιά του Αιγαίου έχουν καλυφθεί οι ζωτικές και βασικές ανάγκες που απορρέουν από την νησιωτικότητα και ότι στην Ελλάδα έχουν εφαρμοστεί ειδικές νησιωτικές πολιτικές όπως αυτές επιβάλλονται από το Σύνταγμα και το ευρωπαϊκό κεκτημένο και βρίσκουν εφαρμογή σε άλλες νησιωτικές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως π.χ. στα νησιά Μαδέρα, Αζόρες, Κανάρια, Θέουτα, Μελίγια, Κορσική;».
Μιλώντας στον ΣΚΑΙ, ο κ.Χατζημάρκος ανέφερε ότι στο υπό εξέταση δημοψήφισμα θα λάβουν μέρος όλοι οι μόνιμοι κάτοικοι του Αιγαίου.
Οπως είπε, χρειάζονται 12-14 μέρες προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες διαδικασίες για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος κι όλα αυτά θα ξεκινήσουν από την στιγμή που οι θεσμοί θα επιμείνουν στην αύξηση του ΦΠΑ.
Εθνος
