Σε μια προσπάθεια αναβίωσης της παραδοσιακής τεχνικής του βοτσαλωτού δαπέδου, που συναντάται στα ελληνικά νησιά από την αρχαιότητα, μικροί και μεγάλοι στο Καστελλόριζο συμμετέχουν στη βιωματική δράση «Βοτσαλάκι βοτσαλάκι» στην ανοιχτή δημοτική αγορά του νησιού.
Βοτσαλάκι βοτσαλάκι φαίνεται ότι χάνεται η παραδοσιακή τεχνική του βοτσαλωτού δαπέδου και τα ίδια τα δάπεδα που κοσμούν τις νησιωτικές αυλές σπιτιών, εκκλησιών και δημοσίων χώρων. Η έλλειψη εξειδικευμένων τεχνιτών και η ευκολία της κάλυψης επιφανειών με τσιμέντο ή πλακάκι τείνουν να εξαφανίσουν μια παραδοσιακή τεχνική δόμησης υψηλής αισθητικής αξίας και φιλική προς το περιβάλλον.
«Παρατηρώντας τις φθορές και την εγκατάλειψη των δαπέδων κάνουμε μια προσπάθεια για να κατανοήσουν ιδιώτες και δήμοι τι έχουν στην κατοχή τους. Είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπίσουμε και θεσμικά» μας λέει η συντηρήτρια αρχαιοτήτων και έργων τέχνης και προϊσταμένη του Τμήματος Συντήρησης της Διεύθυνσης Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Δωδεκανήσου του υπουργείου Πολιτισμού.
Επίκεντρο αυτής της ιδιαίτερης λαϊκής τέχνης θεωρείται η Ρόδος, απ όπου μάλλον προέρχονται και τα μικρά βότσαλα που κοσμούν τα δάπεδα άλλων νησιών. Βοτσαλωτά όμως υπάρχουν επίσης στη Χίο, στις Σπέτσες, στην Τήνο και σε άλλα νησιά του Αιγαίου και σε χώρες της Μεσογείου (Ιταλία, Ισπανία). Ιστορικά, η τέχνη του βοτσαλωτού δαπέδου συναντάται στα αρχαία χρόνια, χάνεται για λίγο μετά την εμφάνιση του ψηφιδωτού (με κομμένες ψηφίδες) για να επανέλθει δυναμικά από τον 18ο αιώνα.
Οι πιο συνηθισμένες απεικονίσεις στα δάπεδα είναι οι ρόδακες, τα φυτικά μοτίβα και τα γεωμετρικά σχέδια, ενώ λόγω της δυσκολίας της κατασκευής τους ήταν σύμβολο πλούτου και ευμάρειας. Τα βότσαλα που χρησιμοποιούνται είναι συνήθως λευκού και μαύρου χρώματος, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις οι τεχνίτες έβαζαν και λίγο κόκκινο όταν σχεδίαζαν ένα λουλούδι. «Η τεχνική είναι σχετικά απλή αλλά θέλει κόπο και γόνατα» μας λέει ο εξειδικευμένος τεχνίτης της Διεύθυνσης Νεωτέρων Μνημείων, Κυριάκος Λάμπρου. «Η συγκόλληση γίνεται μόνο με ασβέστη και νερό και σωστό σφήνωμα. Το βοτσαλωτό είναι καλύτερο και για το περιβάλλον διότι απορροφάει το νερό της βροχής και είναι πάντα καθαρό. Χαλάει μόνο αν δεν πατιέται και αν δεν σκουπίζεται. Καλύτερα κάποιος να βάζει τα βότσαλα στη θέση τους και ας είναι και λάθος» προσθέτει για όσους βλέπουν τα δάπεδά τους να αποσυναρμολογούνται και δεν ξέρουν τι να κάνουν.
Σχολή Σταματίου
Πάντως, όσοι ενδιαφέρονται για τη λαϊκή αυτή τέχνη θα αποκτήσουν μια καλή και βιωματική εικόνα, καθώς η αρμόδια διεύθυνση του ΥΠΠΟΑ, σε συνεργασία με την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Diadrasis και τον Δήμο Μεγίστης, διοργανώνουν στο Καστελλόριζο τις δράσεις «Βοτσαλάκι βοτσαλάκι»στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ημέρας Συντήρησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με επίκεντρο το μνημειακό βοτσαλωτό δάπεδο της Σχολής Σταματίου και το δάπεδο του σχολικού συγκροτήματος του νησιού. Οι δράσεις περιλαμβάνουν εκπαιδευτικά εργαστήρια και παιχνίδια κατασκευής για παιδιά και ενηλίκους, συλλογή προφορικών μαρτυριών, ανοιχτές συζητήσεις. «Μετά το Καστελλόριζο θα κάνουμε ένα αντίστοιχο πρόγραμμα στη Νίσυρο και ελπίζουμε να το μεταφέρουμε και σε άλλα νησιά για να ευαισθητοποιηθεί το κοινό. Η μεγάλη απειλή του βοτσαλωτού είναι η έλλειψη τεχνογνωσίας» σημειώνει η συντηρήτρια έργων τέχνης και συντονίστρια της Diadrasis Λάουρα Ταπίνη.
Απώτερος στόχος των εμπλεκόμενων φορέων είναι η δημιουργία ενός πλαισίου για την τέχνη του βοτσαλωτού δαπέδου και ενός μητρώου εξειδικευμένων τεχνιτών ώστε να βρεθεί ένας τρόπος να δοθεί μια συνέχεια σε αυτή τη λαϊκή τέχνη και μέσω της εκπαίδευσης.
Πηγή kathimerini.gr
Σάκης Ιωαννίδης
