Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Δικηγορικού Συλλόγου Ρόδου, με αφορμή την κράτηση του 19χρονου μαθητή Αχμετ Σατούφ από τη Συρία που διαμένει και φοιτά στη Ρόδο, ώστε να ολοκληρωθεί η διαδικασία απέλασής του, και του οποίου η ιστορία ευαισθητοποίησε και προκάλεσε την ηχηρή αντίδραση της Ροδιακής κοινωνίας, θεωρεί σημαντικό να αναδείξει τα παρακάτω.
Με την εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016 για την αντιμετώπιση του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος στην Ευρώπη, οι «παράτυποι μετανάστες» που φθάνουν στα ελληνικά νησιά από την Τουρκία μετά τις 20/3/2016, επιστρέφονται εκεί στη βάση διμερούς συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας- Τουρκίας. Επιστρέφονται δηλαδή στην Τουρκία, όσοι δεν υποβάλλουν αίτημα διεθνούς προστασίας αλλά και εκείνοι οι αιτούντες άσυλο, οι οποίοι εξετάζονται από τις ελληνικές Αρχές και των οποίων οι αιτήσεις κρίνονται απαράδεκτες ή αβάσιμες. Το π.δ. 113/2013 και ακολούθως ο ν. 4375/2016 ενσωματώνουν στην ελληνική έννομη τάξη την Οδηγία 2013/32/Ε.Ε. του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου «σχετικά με κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας».
Οι αιτήσεις ασύλου μπορεί να απορριφθούν από τις ελληνικές αρχές ως απαράδεκτες, εάν κριθεί κατά περίπτωση ότι η Τουρκία συνιστά για τον αιτούντα άσυλο είτε «μια ασφαλή τρίτη χώρα», είτε μια «πρώτη χώρα ασύλου». Σήμερα ανακύπτει το εύλογο ερώτημα εάν μπορεί η Τουρκία να χαρακτηριστεί ως ασφαλής τρίτη χώρα, με βάση τα κριτήρια που θέτει ο νόμος. Για το λόγο αυτό εκφράζουμε δημοσίως την έντονη ανησυχία μας για τις δυσμενείς συνέπειες σε περιπτώσεις αιτούντων άσυλο, όπως ο μαθητής Αχμέτ Σατούφ από τη Συρία, ο οποίος τελικά αισίως απελευθερώθηκε, κατόπιν απόφασης αναβολής απομάκρυνσης στηριγμένη στην αρχή της μη επαναπροώθησης, λαμβανομένων υπόψη των ειδικών περιστάσεων που συντρέχουν στο πρόσωπό του.
Η διοικητική πρακτική του τελευταίου έτους καταδεικνύει δυστυχώς ότι τα περισσότερα αιτήματα ασύλου απορρίπτονται ως απαράδεκτα, χωρίς να εξετάζονται στην ουσία τους, και οι αιτούντες επιστρέφονται στην Τουρκία από την οποία εισήλθαν, καθώς θεωρείται ασφαλής για όλους ανεξαιρέτως. Με το παρόν τονίζουμε ότι βασική αρχή του προσφυγικού δικαίου είναι η εξατομικευμένη εξέταση του αιτήματος ασύλου για την αναγνώριση καθεστώτος διεθνούς προστασίας, δηλαδή απαιτείται να εξετάζονται οι ατομικές περιστάσεις του κάθε αιτούντος. Η βασική αυτή αρχή πρέπει να τηρείται ακόμα και στο στάδιο του παραδεκτού της αίτησής τους, ώστε να κριθεί ατομικά για αυτούς εάν η τρίτη χώρα είναι πράγματι ασφαλής ή όχι.
Η πρόσφατη υπόθεση του 19χρονου Αχμέτ κατέδειξε ότι η κοινωνική ενσωμάτωση των αιτούντων άσυλο, των προσφύγων και των μεταναστών, μέσω αφενός της προσωπικής προσπάθειάς τους και αφετέρου της αποδοχής τους από τα μέλη της τοπικής κοινωνίας, αποτελεί όχι μόνο σημαντικό βήμα για την αξιοπρεπή καθημερινή διαβίωσή τους αλλά και τον μόνο επιτυχή τρόπο για την διαχείριση της προσφυγικής κρίσης των τελευταίων ετών.
