Σαρωτικές αλλαγές σε εισφορές και συντάξεις έρχονται με το νέο Ασφαλιστικό για 900.000 ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους. Από το 2020 διαμορφώνονται τέσσερις ταχύτητες ελάχιστων εισφορών για όλους όσοι προέρχονται από τα πρώην ταμεία ΟΑΕΕ και ΕΤΑΑ.
Οι διαφορετικές ταχύτητες διαμορφώνονται με βάση τις ασφαλιστικές υποχρεώσεις του κάθε κλάδου, καθώς δεν ασφαλίζονται όλοι οι μη μισθωτοί υποχρεωτικά για επικουρική και εφάπαξ. Την ίδια στιγμή, το νέο σύστημα των 6 ασφαλιστικών κατηγοριών ελεύθερης επιλογής που θεσμοθετείται οδηγεί σε συντάξεις από 435 ευρώ για 15ετία ασφάλισης στην ελάχιστη κλίμακα, έως και πάνω από 1.500 ευρώ για 40ετία ασφάλισης στην 6η και υψηλότερη κλίμακα.
Το καινούργιο ασφαλιστικό σύστημα φέρνει εντελώς νέο τοπίο στο συνταξιοδοτικό επαγγελματιών και επιστημόνων. Στο μέτωπο των εισφορών οι ελάχιστες υποχρεώσεις θα κυμαίνονται από 220 έως 288 ευρώ τον μήνα. Η διακύμανση εξαρτάται από την υποχρέωση ασφάλισης σε κάθε κλάδο.
Υπόχρεοι ασφάλισης για επικούρηση και πρόνοια είναι πάνω από 210.000 μη μισθωτοί ασφαλισμένοι στα πρώην ταμεία ΟΑΕΕ και ΕΤΑΑ, και ειδικότερα:
- Μηχανικοί του πρ. ΕΤΑΑ-ΤΣΜΕΔΕ: ασφαλίζονται για επικουρική και για εφάπαξ.
- Γιατροί – υγειονομικοί του πρ. ΕΤΑΑ-ΤΣΑΥ: ασφαλίζονται για εφάπαξ.
- Δικηγόροι Αθηνών του πρ. ΕΤΑΑ-ΤΑΝ: ασφαλίζονται για επικουρική και για εφάπαξ.
- Δικηγόροι υπόλοιπης Ελλάδας: ασφαλίζονται για επικουρική.
- Πρατηριούχοι υγρών καυσίμων του πρ. ΟΑΕΕ: ασφαλίζονται για επικουρική.
- Αρτοποιοί του πρ. ΟΑΕΕ: ασφαλίζονται για επικουρική. Αυτό σημαίνει πως η ελάχιστη ασφαλιστική υποχρέωση διαμορφώνεται σε τέσσερις ταχύτητες για 900.000 μη μισθωτούς:
- Ελεύθεροι επαγγελματίες του πρ. ΟΑΕΕ: 220 ευρώ τον μήνα για ΕΦΚΑ και συνεισπραττόμενα (ΕΟΠΥΥ και ΟΑΕΔ).
- Πρατηριούχοι υγρών καυσίμων και αρτοποιοί του πρ. ΟΑΕΕ, όπως επίσης δικηγόροι και συμβολαιογράφοι υπόλοιπης Ελλάδας πλην Αθηνών: 262 ευρώ τον μήνα για ΕΦΚΑ, συνεισπραττόμενα (ΕΟΠΥΥ και ΟΑΕΔ) και επικουρική ΕΤΕΑΕΠ (ασφαλίζονται υποχρεωτικά για επικουρική). Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 θα καταβάλλουν επιπλέον 27,34 ευρώ τον μήνα για τις οφειλόμενες εισφορές επικουρικής του 2017 και του 2018 (εξοφλούνται σε 36 δόσεις). Τελικό σύνολο νέας ασφαλιστικής υποχρέωσης μέχρι 2/2022: 289,34 ευρώ.
- Γιατροί, φαρμακοποιοί, υγειονομικοί του πρ. ΤΣΑΥ: 246 ευρώ τον μήνα για ΕΦΚΑ, συνεισπραττόμενα (ΕΟΠΥΥ και ΟΑΕΔ) και ΕΤΕΑΕΠ, καθώς ασφαλίζονται υποχρεωτικά για πρόνοια. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 θα καταβάλλουν επιπλέον 15,62 ευρώ τον μήνα για τις οφειλόμενες εισφορές εφάπαξ του 2017 και του 2018 (εξοφλούνται σε 36 δόσεις). Τελικό σύνολο νέας ασφαλιστικής υποχρέωσης μέχρι 2/2022: 261,62 ευρώ.
- Μηχανικοί και εργολήπτες του πρ. ΤΣΜΕΔΕ και δικηγόροι και συμβολαιογράφοι Αθηνών του πρ. ΤΑΝ: 288 ευρώ τον μήνα για ΕΦΚΑ, συνεισπραττόμενα (ΕΟΠΥΥ και ΟΑΕΔ) και ΕΤΕΑΕΠ, καθώς ασφαλίζονται υποχρεωτικά για επικουρική και πρόνοια. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 θα καταβάλλουν και 42,96 ευρώ τον μήνα για τις οφειλόμενες εισφορές επικουρικής και πρόνοιας του 2017 και του 2018 (εξοφλούνται σε 36 δόσεις). Τελικό σύνολο νέας ασφαλιστικής υποχρέωσης μέχρι 2/2022: 330,96 ευρώ.
Κάθε Δεκέμβριο
Το νέο σύστημα θα στηρίζεται στην ελεύθερη επιλογή κατηγορίας από τους ασφαλισμένους. Οι επαγγελματίες θα επιλέγουν κάθε Δεκέμβριο, ανάμεσα σε 6 κατηγορίες, την κλίμακα στην οποία επιθυμούν να ενταχθούν για την επόμενη χρονιά. Μια 7η υποκατώτατη κατηγορία στα 136 ευρώ θα ισχύει μόνο για τους νέους επαγγελματίες και επιστήμονες (πρ. ΟΑΕΕ και πρ. ΕΤΑΑ) με δραστηριότητα έως 5 ετών.
Οι εισφορές υγείας παραμένουν σταθερές στα 66 ευρώ από τη δεύτερη κλίμακα και πάνω, ενώ αυξάνεται μόνο η εισφορά υπέρ σύνταξης ώστε να υπάρχουν ανταποδοτικότητα και κίνητρο για να επιλέξει κάποιος ανώτερη κατηγορία εισφορών με στόχο την αύξηση της προσδοκώμενης σύνταξης. Οι αυτοαπασχολούμενοι με υποχρέωση ασφάλισης για επικουρική θα καταβάλλουν εισφορές σταθερού ποσού από 42 έως 61 ευρώ.
Αντίστοιχα, όσοι ασφαλίζονται υποχρεωτικά για πρόνοια (εφάπαξ) θα πληρώνουν επιπλέον από 26 έως 37 ευρώ κάθε μήνα. Και αυτές οι εισφορές θα είναι κατηγορίες σταθερών ποσών ελεύθερης επιλογής, χωρίς σύνδεση με τον κατώτατο μισθό. Οι κατηγορίες θα είναι τρεις για την επικουρική και άλλες τρεις για εφάπαξ. Στις εισφορές θα προστίθενται 10 ευρώ υπέρ του λογαριασμού ανεργίας ΟΑΕΔ.
Οσοι επιλέξουν να μην ενταχθούν στην ελάχιστη αλλά σε μια ανώτερη ασφαλιστική κατηγορία θα πρέπει να πληρώσουν έως 674 ευρώ τον μήνα κατ’ ανώτατο όριο, αν ασφαλίζονται και για επικουρική και για πρόνοια.
Οι υψηλότερες εισφορές διαμορφώνονται ως εξής:
- Ελεύθεροι επαγγελματίες του πρ. ΟΑΕΕ: 576 ευρώ τον μήνα για ΕΦΚΑ και συνεισπραττόμενα (ΕΟΠΥΥ και ΟΑΕΔ).
- Πρατηριούχοι υγρών καυσίμων και αρτοποιοί του πρ. ΟΑΕΕ, όπως επίσης δικηγόροι και συμβολαιογράφοι υπόλοιπης Ελλάδας πλην Αθηνών: 637 ευρώ τον μήνα για ΕΦΚΑ, συνεισπραττόμενα (ΕΟΠΥΥ και ΟΑΕΔ) και επικουρική ΕΤΕΑΕΠ, καθώς ασφαλίζονται υποχρεωτικά για επικουρική.
- Γιατροί, φαρμακοποιοί, υγειονομικοί του πρ. ΤΣΑΥ: 613 ευρώ τον μήνα για ΕΦΚΑ, καθώς ασφαλίζονται υποχρεωτικά για πρόνοια.
- Μηχανικοί και εργολήπτες του πρ. ΤΣΜΕΔΕ και δικηγόροι και συμβολαιογράφοι Αθηνών του πρ. ΤΑΝ: 674 ευρώ τον μήνα για ΕΦΚΑ, συνεισπραττόμενα (ΕΟΠΥΥ και ΟΑΕΔ) και ΕΤΕΑΕΠ, καθώς ασφαλίζονται υποχρεωτικά για επικουρική και πρόνοια. Σε όποια από τις 6 νέες ασφαλιστικές κατηγορίες κι αν ενταχθούν οι αυτοαπασχολούμενοι, θα πρέπει να συνυπολογίσουν για την περίοδο μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 και την επιβάρυνση από τις 36 δόσεις των οφειλομένων για το 2017 και το 2018. Υπενθυμίζεται πως η δόση για την επικουρική ασφάλιση είναι 13,67 ευρώ τον μήνα. Αντίστοιχα, η μία δόση για το εφάπαξ (πρόνοια) είναι 7,81 ευρώ τον μήνα. Οι υπόχρεοι σε ασφάλιση επικουρικής και εφάπαξ καταβάλλουν κάθε μήνα επιπλέον 21,48 ευρώ μηνιαία δόση για τα οφειλόμενα του 2017 και 21,48 ευρώ για τα οφειλόμενα του 2018, σύνολο 42,96 ευρώ τον μήνα. Αντίστοιχα, όσοι ασφαλίζονται μόνο για επικουρική καταβάλλουν δόση 27,34 ευρώ τον μήνα, ενώ όσοι ασφαλίζονται μόνο για πρόνοια πληρώνουν 15,62 ευρώ τον μήνα.
«Γρίφος» η επιλογή της πιο συμφέρουσας κλάσης
Σε συντάξεις από 435 ευρώ για 15ετία ασφάλισης στην ελάχιστη κλίμακα των 210 ευρώ, έως και 1.454 ευρώ για 40ετία ασφάλισης στην 6η και υψηλότερη κλίμακα των 566 ευρώ οδηγεί το νέο καθεστώς με τα σημερινά ποσοστά αναπλήρωσης.
Οι συντελεστές αναπλήρωσης, βέβαια, θα αλλάξουν για όσους αποχώρησαν ή αποχωρούν με πολλά έτη ασφάλισης, πάνω από 30 και κυρίως πάνω από 35 έτη εργασίας. Με το επικρατέστερο σενάριο, που βρίσκεται υπό επεξεργασία, οι συντελεστές αναμένεται να οδηγούν σε αναπλήρωση ανταποδοτικής σύνταξης 50%-51% για 40 έτη ασφάλισης (έναντι 42,80% σήμερα) και πιθανότατα 40% για 35ετία ασφάλισης (έναντι 33,81% σήμερα).
Αυτό σημαίνει πως οι νέες συντάξεις των επαγγελματιών δεν αποκλείεται να καταλήγουν εντέλει σε ποσά από 779 ευρώ για 40ετία στην ελάχιστη κλίμακα, έως 1.659 ευρώ για 40ετία στην 6η και υψηλότερη κλίμακα. Αυτό δείχνει αύξηση της προσδοκώμενης σύνταξης από 64 έως 205 ευρώ για τα 40 χρόνια εργασίας. Η αύξηση αναμένεται να είναι σημαντικότερη για την 5ετία 35-40 έτη ασφάλισης και μικρότερη για τα 30-35 έτη ασφάλισης. Τα ποσά αυτά βέβαια αφορούν κυρίως όσους θα ασφαλιστούν εξ ολοκλήρου με το νέο σύστημα, δηλαδή τους νεοπροσλαμβανόμενους από το 2020 και μετά.
Οι σημερινοί ασφαλισμένοι μη μισθωτοί, που μετρούν ήδη πολλά ή λιγότερα έτη ασφάλισης με τα παλιά συστήματα -δηλαδή με βάση τις χρονοκλάσεις του πρ. ΟΑΕΕ και με βάση το εισόδημα την τελευταία 3ετία-, έχουν τη δυνατότητα με το νέο σύστημα ελεύθερης επιλογής να επηρεάσουν το ποσό της προσδοκώμενης σύνταξης. Γι’ αυτό και θα βρεθούν μπροστά σε έναν μικρό «γρίφο»: ποια ασφαλιστική κατηγορία έχουν συμφέρον να επιλέξουν ώστε να πριμοδοτήσουν την τελική τους σύνταξη. Ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης επισημαίνουν πως όσο περισσότερα χρόνια έχει μπροστά του ο επαγγελματίας για να συνταξιοδοτηθεί, τόσο περισσότερο τον συμφέρει να επιλέξει μια μεσαία ή υψηλή κατηγορία εισφορών, ώστε να αυξήσει τη βάση υπολογισμού της σύνταξής του.
Για παράδειγμα, αν ο επαγγελματίας μετρά ήδη 20 έτη ασφάλισης και χρειάζεται ακόμη μια 10ετία για να συνταξιοδοτηθεί, μπορεί να κερδίσει 10-15 ευρώ επιπλέον στη μηνιαία του σύνταξη (με τους σημερινούς συντελεστές για την 30ετία), αν επιλέξει τη 2η κατηγορία των 252 ευρώ έναντι της ελάχιστης των 210 ευρώ. Οι επιλογές φυσικά ποικίλλουν και εξαρτώνται από τα έτη που έχει πίσω του αλλά και μπροστά του ο επαγγελματίας προκειμένου να συνταξιοδοτηθεί.
Γιάννης Φώσκολος