Τα νοικοκυριά αναμένουν περαιτέρω μείωση του διαθέσιμου εισοδήματός τους και το λιανεμπόριο υποχώρηση της ζήτησης. Αυτό είναι το σκηνικό που διαμορφώνεται στην αγορά και που ήδη μια πρόγευση δόθηκε από τα τέλη Νοεμβρίου, αλλά και κατά την περίοδο των Χριστουγέννων όπου η αγοραστική κίνηση ήταν χαμηλότερη των προσδοκιών τόσο στο λιανεμπόριο τροφίμων όσο και στο υπόλοιπο λιανεμπόριο. Πέραν των ανατιμήσεων σε ηλεκτρικό ρεύμα και πληθώρα άλλων προϊόντων και υπηρεσιών, τη σκιά της στην αγορά ρίχνει βαριά και η πανδημία, καθώς η μετάλλαξη «Ομικρον», λόγω κυρίως της μεγάλης της διασποράς, έχει περιορίσει σημαντικά την οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα.
Τον Δεκέμβριο εκτιμάται ότι ο πληθωρισμός έκλεισε σε επίπεδα άνω του 5% (σ.σ. ανακοινώνεται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή την ερχόμενη Πέμπτη, 13 Ιανουαρίου), από 4,8% τον Νοέμβριο, ενώ όλες οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για συνέχιση των πληθωριστικών πιέσεων τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του πρώτου εξαμήνου 2022. Στην τελευταία ενδιάμεση έκθεσή της για τη νομισματική πολιτική η Τράπεζα της Ελλάδος επισημαίνει ότι «οι πρόσφατες αυξήσεις των τιμών αναμένεται να μετακυλιστούν στους καταναλωτές σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο του ενός έτους», ενώ εκτιμά ότι «οι αυξήσεις των τιμών ενδεχομένως θα είναι σχετικά μεγάλες, καθώς τα τελευταία χρόνια το μέσο μέγεθος μεταβολής των τιμών είναι σημαντικά υψηλότερο».
Οι ανατιμήσεις που φέρνει το νέο έτος αφορούν σειρά βασικών ειδών σούπερ μάρκετ, ενώ σε κάποια από αυτά είχαν γίνει ήδη ανατιμήσεις τους προηγούμενους μήνες. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η «Κ», από τους τιμοκαταλόγους που έχουν στείλει οι προμηθευτές στις αλυσίδες σούπερ μάρκετ αναμένονται ανατιμήσεις στις ακόλουθες κατηγορίες προϊόντων: άλευρα, τυροκομικά, αλλαντικά, βούτυρα-μαργαρίνες, γαλακτοκομικά, δημητριακά, ζυμαρικά, καφές, ζάχαρη, ελαιόλαδο, ροφήματα και σιρόπια για ροφήματα, σοκολατοειδή-γκοφρέτες, είδη ζαχαροπλαστικής, τοματικά-κονσέρβες, αρτοσκευάσματα-φρυγανιές-τρίμμα φρυγανιάς-παξιμάδια, αυγά, βελτιωτικά γεύσης (ξίδι – αρτύματα λεμονιού), κατεψυγμένα αλιεύματα, κατεψυγμένες ζύμες, κατεψυγμένα λαχανικά, κατεψυγμένες πατάτες, σακούλες απορριμμάτων, χαρτί υγείας-χαρτί κουζίνας-χαρτοπετσέτες και απορρυπαντικά.
Οι ανατιμήσεις στα προϊόντα αυτά αναμένεται να περάσουν σταδιακά στην κατανάλωση έως τα μέσα Ιανουαρίου. Σε ορισμένες δε περιπτώσεις πρόκειται για αυξήσεις σε διψήφιο ποσοστό, ενώ υπάρχουν κατηγορίες στις οποίες έχουν γίνει και τους προηγούμενους μήνες άλλες ανατιμήσεις και συγκεκριμένα στο ελαιόλαδο, στον καφέ, στα άλευρα, στα ζυμαρικά, στα γαλακτοκομικά, στα τυροκομικά, στα απορρυπαντικά.
Οι νέοι τιμοκατάλογοι προμηθευτών σούπερ μάρκετ περιλαμβάνουν ακόμη και διψήφιες ανατιμήσεις σε τιμές βασικών ειδών.
Η αποκλιμάκωση των τιμών κάθε άλλο παρά ορατή είναι, δεδομένου ότι η ρευστότητα εξακολουθεί να χαρακτηρίζει την αγορά του ηλεκτρισμού και του φυσικού αερίου, με συνέπεια ακόμη και όταν καταγράφονται κάποιες μειώσεις στις τιμές τους, αυτές να μην έχουν διάρκεια. Την ίδια ώρα σε υψηλά επίπεδα παραμένουν οι τιμές σε σειρά πρώτων υλών, όπως του αλουμινίου (44% πάνω σε σύγκριση με τις αρχές Ιανουαρίου 2021), του κασσίτερου (86,55% πάνω), του κοβαλτίου το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως στις μπαταρίες (93% πάνω). Σε υψηλά επίπεδα παραμένουν επίσης οι τιμές των πρώτων υλών φυτικής και ζωικής παραγωγής, όπως της σόγιας, του καφέ, του βάμβακος, της ξυλείας, κάτι που σημαίνει ότι για πολύ καιρό ακόμη τα νέα συμβόλαια για προμήθειες σε πρώτες ύλες που θα κλείνουν οι μεταποιητικές μονάδες θα είναι σε τιμές πολύ υψηλότερες από αυτές των παλαιών συμβολαίων, με το αυξημένο κόστος να μετακυλίεται –αν όχι όλο, σημαντικό μέρος του– στις τιμές καταναλωτή.
Ενδεικτικά της έντασης των αυξήσεων στις τιμές των βασικών προϊόντων φυτικής και ζωικής παραγωγής, προϊόντων που αποτελούν τις πλέον σημαντικές πρώτες ύλες για την παγκόσμια βιομηχανία τροφίμων, είναι τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO). Ο δείκτης τιμών τροφίμων του FAO σημείωσε το 2021 ρεκόρ δεκαετίας, καθώς διαμορφώθηκε σε ετήσια βάση στις 125,7 μονάδες, στο υψηλότερο επίπεδο από το 2011 όταν είχε διαμορφωθεί στις 131,9 μονάδες. Ο εν λόγω δείκτης στη διάρκεια της περιόδου 2015-2020 βρισκόταν σταθερά κάτω από τις 100 μονάδες, ενώ το 2020 είχε διαμορφωθεί στις 98,1 μονάδες και το 2019 στις 95,1 μονάδες.
Τον Δεκέμβριο του 2021 καταγράφηκε μια μικρή αποκλιμάκωση, της τάξης των 1,2 μονάδων σε σύγκριση με τον Νοέμβριο του 2021, όμως ο δείκτης παρέμεινε σε επίπεδα υψηλότερα κατά 23,1% σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2020. Αν και υπήρξε μικρή διόρθωση των τιμών στα δημητριακά, καθώς ξεκίνησε η συγκομιδή στο νότιο ημισφαίριο, υπάρχουν σημαντικές ανησυχίες για την παραγωγή καλαμποκιού, λόγω της ισχυρής ζήτησης, αλλά και των φόβων για ξηρασία στη Βραζιλία. Παρά τη μικρή αποκλιμάκωση των τιμών στο σιτάρι, αυτές το 2021 έκλεισαν σε επίπεδα 31% υψηλότερα σε σύγκριση με το 2020.
Σε επίπεδα υψηλότερα κατά 30% έκλεισαν και οι τιμές της ζάχαρης, με τη μικρή αποκλιμάκωση που καταγράφηκε στα τέλη του έτους να αποδίδεται στις εκτιμήσεις ότι η διασπορά της μετάλλαξης «Ομικρον» θα προκαλέσει μείωση της κατανάλωσης. Την ίδια ώρα οι τιμές των γαλακτοκομικών εξακολουθούν να αυξάνονται, με τον σχετικό δείκτη του FAO να διαμορφώνεται σε επίπεδα υψηλότερα κατά 17,4% σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2020. Η αύξηση των τιμών στην εν λόγω κατηγορία προϊόντων αποδίδεται κυρίως στη χαμηλότερη από την προσδοκώμενη παραγωγή στη Δυτική Ευρώπη και την Ωκεανία.
«Αν και φυσιολογικά οι υψηλές τιμές των προϊόντων αναμένεται ότι θα προκαλέσουν αύξηση της παραγωγής, το υψηλό κόστος εισροών, η συνεχιζόμενη πανδημία και οι αβέβαιες κλιματικές συνθήκες αφήνουν πολύ μικρά περιθώρια αισιοδοξίας για επιστροφή σε πιο σταθερές συνθήκες αγοράς το 2022», εκτίμησε ο επικεφαλής οικονομολόγος του FAO, Αμπντολρεζά Αμπασιάν. Κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά είναι, τέλος, τα στοιχεία που αφορούν τα ναύλα για τα εμπορευματοκιβώτια. Ο παγκόσμιος δείκτης μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων του εξειδικευμένου οίκου Drewry’s διαμορφώθηκε την εβδομάδα που ολοκληρώθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2022 σε 9.408,81 δολάρια (για το κοντέινερ 40 ποδών), τιμή υψηλότερη κατά 1,1% σε σύγκριση με μία εβδομάδα πριν και 80% υψηλότερη σε σύγκριση με έναν χρόνο πριν. Ο οίκος μάλιστα αναμένει περαιτέρω αύξηση των ναύλων τις επόμενες εβδομάδες λόγω των πρόσθετων δυσλειτουργιών που αναμένεται να προκαλέσει η κινεζική πρωτοχρονιά (1η Φεβρουαρίου 2022).
Eμποροι και καταναλωτές στις συμπληγάδες πανδημίας και ακρίβειας
Πέρυσι τέτοια εποχή, η κυρίαρχη συζήτηση για το λιανεμπόριο ήταν εάν τα φυσικά καταστήματα θα ανοίξουν και θα λειτουργήσουν με τα περίφημα μοντέλα του click away και του click in shop. Τα καταστήματα άνοιξαν στις 18 Ιανουαρίου και λειτούργησαν με αυτά τα μοντέλα, για να κλείσουν, ωστόσο, σχεδόν δύο εβδομάδες μετά.
Φέτος ένα τέτοιο ενδεχόμενο, παρά τη μεγάλη διασπορά του κορωνοϊού, δεν είναι ορατό, καθώς ήδη από τον Νοέμβριο στο λιανεμπόριο εφαρμόζονται αυστηρότερα μέτρα, όπως η υποχρέωση επίδειξης πιστοποιητικού εμβολιασμού ή νόσησης ή αρνητικού τεστ για την είσοδο σε ένα εμπορικό κατάστημα. Αυτό πάντως που δεν μπορεί να αποκλειστεί είναι το ενδεχόμενο περαιτέρω αυστηροποίησης των μέτρων, όπως για παράδειγμα το να επανέλθουν οι πολύ αυστηροί περιορισμοί όσον αφορά τον αριθμό των ατόμων που επιτρέπεται να βρίσκονται ταυτόχρονα μέσα σε ένα κατάστημα. Ο περίφημος κανόνας, για παράδειγμα, του ενός ατόμου ανά 25 τ.μ. είχε οδηγήσει αρκετές αλυσίδες που διαθέτουν μεγάλα καταστήματα να τα κρατήσουν κλειστά, κρίνοντας ότι η λειτουργία τους με αυτούς τους όρους θα ήταν ασύμφορη.
Το πρόβλημα στην παρούσα συγκυρία εντοπίζεται αλλού και μάλιστα προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία δεδομένου ότι αύριο ξεκινούν οι τακτικές χειμερινές εκπτώσεις, οι οποίες θα διαρκέσουν έως τις 28 Φεβρουαρίου: πρώτον, οι ανατιμήσεις προκαλούν υποχώρηση της ζήτησης, καθώς οι καταναλωτές, υπό τον φόβο περαιτέρω μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματός τους, φροντίζουν κατά κύριο λόγο να ξοδεύουν χρήματα για τα απολύτως απαραίτητα. Δεύτερον, η πολύ μεγάλη διασπορά της μετάλλαξης «Ομικρον» αποτρέπει τους καταναλωτές από το να βρίσκονται σε μέρη όπου υπάρχει συνωστισμός. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού βρίσκεται, άλλωστε, σε καραντίνα ακριβώς επειδή έχει διαγνωσθεί με κορωνοϊό, ενώ η επέκταση της τηλεργασίας αναμένεται να προκαλέσει επίσης μείωση της αγοραστικής κίνησης. Οι μόνες εμπορικές συγκεντρώσεις που φάνηκε ήδη από την περίοδο των εορτών ότι έλκουν το μεγαλύτερο μέρος των καταναλωτών είναι τα ανοιχτά εμπορικά κέντρα και εμπορικά πάρκα, ακριβώς διότι από τους καταναλωτές θεωρούνται λιγότερο «επικίνδυνα» σε καιρό πανδημίας.
Για υποχώρηση της ζήτησης έκανε λόγο το απόγευμα της Παρασκευής και ο όμιλος Jumbo, επισημαίνοντας ότι από τις 15 Δεκεμβρίου και μετά, με τις τελευταίες επιδημιολογικές εξελίξεις, η αγορά καταγράφει νέα σημαντική εξασθένηση, δείγμα της αβεβαιότητας και της αστάθειας που επικρατεί. Στην ίδια ανακοίνωση η Jumbo τονίζει επίσης ότι παραμένουν τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα και συνεχίζονται οι πληθωριστικές πιέσεις, προσθέτοντας ότι οι παράγοντες αυτοί, αν και αρχικά είχαν εκτιμηθεί ως προσωρινοί, δεν αναμένεται να βελτιωθούν κατά το 2022 και ενεργούν επιβραδυντικά στις προοπτικές ανάπτυξης του ομίλου.
Εντονότερη ήταν η υποχώρηση της κίνησης στην αγορά την εβδομάδα πριν από την Πρωτοχρονιά, καθώς η επίσπευση της εφαρμογής των αυστηρότερων μέτρων στους τομείς της διασκέδασης και της εστίασης είχε αρνητικές επιπτώσεις και στο λιανεμπόριο.
Οσον αφορά την ανησυχία των νοικοκυριών για την επίδραση των ανατιμήσεων στο εισόδημά τους, αποκαλυπτικά είναι τα ευρήματα της πρόσφατης έρευνας καταναλωτικών τάσεων του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Λιανικής Πωλήσεως Ελλάδας (ΣΕΛΠΕ), η οποία πραγματοποιήθηκε με την επιστημονική υποστήριξη του εργαστηρίου ELTRUN του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Σύμφωνα με την έρευνα, σε περίπτωση που, υποθετικά, οι τιμές των προϊόντων αυξηθούν από αύριο κατά 10% λόγω πληθωρισμού, οι καταναλωτές δηλώνουν ότι θα μειώσουν τη δαπάνη πάνω από 20% το επόμενο εξάμηνο σχεδόν σε όλες τις κατηγορίες αγορών: το 45% θα το πράξει για τα είδη ρουχισμού, το 53% για τα είδη δώρων, το 50% για τα έπιπλα και είδη σπιτιού, το 51% για ηλεκτρονικά είδη και συσκευές. Επιπλέον, το 72% των νοικοκυριών θεωρεί ότι είναι μάλλον κακή περίοδος για να κάνει μεγάλες αγορές (π.χ. έπιπλα, μεγάλες ηλεκτρικές συσκευές).
Η μεγαλύτερη ανησυχία των νοικοκυριών προέρχεται από τις αυξήσεις που έχουν δει έως τώρα οι καταναλωτές στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος και μένει να φανεί εάν αυτή η ανησυχία θα αμβλυνθεί μετά την ανακοίνωση των μέτρων για την επιδότηση των 42 ευρώ κατά μέσον όρο. Βάσει της έρευνας των ΣΕΛΠΕ – ELTRUN, το 50% των καταναλωτών εκτιμά ότι το πρώτο εξάμηνο του 2022 οι δαπάνες για λογαριασμούς κοινής ωφελείας θα είναι αυξημένες. Αντίθετα, το 46% προβλέπει ότι οι δαπάνες για αγορές προϊόντων το πρώτο εξάμηνο 2022 θα είναι μειωμένες, ενώ μόλις το 15% ότι θα είναι αυξημένες. Το ίδιο ισχύει για τις υπηρεσίες (εισιτήρια, εστίαση), για τα οποία επίσης εκτιμάται από το 34% του κοινού μείωση και μόλις από το 14% αύξηση.
Ανησυχία
Μπορεί το 2021 να έκλεισε με σαφώς μεγαλύτερες πωλήσεις για το λιανεμπόριο –μένει να δούμε τα οριστικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για να επιβεβαιωθεί αυτό–, δεν μπόρεσε ωστόσο να αντισταθμίσει τις απώλειες που υπέστη το 2020 αλλά και τους πρώτους μήνες του 2021. Το γεγονός, δε, ότι από τα μέσα Νοεμβρίου η αγοραστική κίνηση άρχισε να εξασθενεί –κάτι που φάνηκε και κατά τη διάρκεια της Black Friday– δεν προκαλεί μεγάλη αισιοδοξία για την πορεία του κλάδου τους δύσκολους, καθώς φαίνεται, επόμενους μήνες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το εννεάμηνο του 2021 ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων λιανεμπορίου που είχαν τεθεί σε αναστολή λειτουργίας (δεν περιλαμβάνονται δηλαδή καταστήματα τροφίμων, φαρμακεία και πρατήρια καυσίμων) διαμορφώθηκε σε 8,07 δισ. ευρώ έναντι 6,9 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2020. Το εννεάμηνο του 2019 ο τζίρος των εμπορικών επιχειρήσεων είχε διαμορφωθεί σε 8,43 δισ. ευρώ.
Πηγή kathimerini.gr
