Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι περισσότερες γυναίκες που υφίστανται ή έχουν υποστεί βία είναι έγγαμες και θύματα του συζύγου τους. Αυτό συμβαίνει γιατί τέτοιες περιπτώσεις είναι περισσότερο πιθανό να καταγραφούν
Δεν είναι νέο: Διαρκώς βγαίνουν έρευνες που ακολούθησαν προηγούμενες έρευνες για να αποδείξουν πως τα ποσοστά της βίας κατά των γυναικών αυξάνονται διαρκώς. Και η κρίση κάνει τα πράγματα διαρκώς χειρότερα. Όταν έκλεισαν ήδη από την αρχή της κρίσης οι δομές υποστήριξης κακοποιημένων γυναικών και μέχρι να ξαναλειτουργήσουν (με τρομερές ελλείψεις) μερικά προγράμματα, η κακοποίηση είχε ήδη λάβει χαρακτηριστικά επιδημίας.
Τα χαρακτηριστικά της έμφυλης βίας δεν είναι μόνο ο ξυλοδαρμός ή ο βιασμός. Και οπωσδήποτε, δεν είναι ο ξυλοδαρμός εντός γάμου ή ο βιασμός από αγνώστους στον δρόμο. Η τάση να δημιουργούμε τα «σωστά» σκηνικά στα οποία εκτυλίσσεται κάποιο δράμα μας κάνει να κλείνουμε τα μάτια στην αμείλικτη πραγματικότητα: Οι γυναίκες πέφτουν θύματα βίας στο σπίτι, στην δουλειά, στον δρόμο.
Μύθοι και πραγματικότητες
Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι περισσότερες γυναίκες που υφίστανται ή έχουν υποστεί βία είναι έγγαμες και θύματα του συζύγου τους. Αυτό συμβαίνει γιατί τέτοιες περιπτώσεις είναι περισσότερο πιθανό να καταγραφούν, αφού το νομικό πλαίσιο καλύπτει την ενδοοικογενειακή βία ως περίπτωση βίας κατά των γυναικών, αλλά σε αντίστοιχες περιπτώσεις εκτός γάμου η κατηγορία αφορά μόνο τον ξυλοδαρμό. Η δε διαδικασία της καταγγελίας είναι τόσο γραφειοκρατική που συχνά τα θύματα, τα οποία δεν λαμβάνουν καμία ψυχολογική υποστήριξη, δεν αντέχουν να την φτάσουν μέχρι τέλους.
Σε εθνικό επίπεδο και όπως προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας, από το 2014 μέχρι και το 2017 έχουν σημειωθεί περισσότερα από 13.700 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, με τις γυναίκες να αποτελούν περίπου το 70% των θυμάτων. Το 2017 σημειώθηκαν 3.134 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας με 4.243 θύματα συνολικά
Αλλά τα στοιχεία που αφορούν σε γυναίκες εκτός γάμου είναι σχεδόν άφαντα. Γνωρίζουμε ότι 1 στις 3 γυναίκες θα κακοποιηθεί κάποια στιγμή στην ζωή της, ωστόσο αυτό από μόνο του δεν αποτελεί στοιχείο. Έτσι, συνολικά η στατιστική δεν μπορεί να ολοκληρωθεί.
Βιασμός και σεξουαλική παρενόχληση
Το ίδιο ισχύει και για τις περιπτώσεις βιασμού. Παρ’ όλο που η συζήτηση πάνω στο τι συνιστά βιασμό και τι όχι έχει πλέον μετατοπιστεί, το νομικό πλαίσιο είναι ακόμα πίσω. Έτσι, γυναίκες που έχουν πέσει θύματα βιασμού από τους συντρόφους τους δε συνυπολογίζονται στα στατιστικά. Ωστόσο, για το 2014 – 2017 γνωρίζουμε ότι στην Ελλάδα περισσότερα από 760 περιστατικά βιασμών (τετελεσμένων ή απόπειρας).
Σε ό,τι αφορά τη σεξουαλική παρενόχληση ειδικά στους χώρους εργασίας, σύμφωνα με τον Ν. 3896/2010 περί ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στην εργασία, σεξουαλική παρενόχληση είναι κάθε μορφή «ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος». Όπως ρητά αναφέρεται, «η σεξουαλική παρενόχληση, καθώς και οποιαδήποτε λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση που οφείλεται στην ανοχή ή στην απόρριψη αυτής της συμπεριφοράς, συνιστούν διάκριση λόγω φύλου και απαγορεύονται».
Μαζί με την αύξηση της ανεργίας και της μαύρης εργασίας, όμως, η καταγραφή των συμβάντων έπεσε σε… χάος. Ο φόβος της ανεργίας λειτουργεί πιο αποτελεσματικά κι από εκείνων του κοινωνικού στιγματισμού.
Οι δομές υποστήριξης
Στην Ελλάδα της κρίσης οι δομές υποστήριξης κακοποιημένων γυναικών αντανακλούν τόσο τις ελλείψεις του κοινωνικού κράτους, όσο και την γενικότερη αντίληψη περί βίας. Ο φόβος του κοινωνικού στιγματισμού από τη μία αποτρέπει τα θύματα από το να κινηθούν εναντίον του θύτη, ενώ από την άλλη η επιλεκτική άγνοια ολόκληρης της κοινωνίας φαίνεται να κάνει τα πράγματα χειρότερα.
Το προφίλ των θυμάτων απέχει από το στερεότυπο: Δεν πρόκειται ούτε (μόνο) για γυναίκες χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, ούτε χαμηλού εισοδήματος. Η βία διαπερνά όλα τα κοινωνικά στρώματα, ακριβώς επειδή υπήρχε και πριν την ίδια την κρίση. Και θα συνεχίσει να υπάρχει και μετά από αυτήν.
Έτσι, οι βασικές ελλείψεις στις δομές δε διευκολύνουν καθόλου την κατάσταση. Οι ξενώνες – καταφύγια για τις κακοποιημένες γυναίκες είναι μόλις 21 σε όλη την χώρα, ενώ η εναλλακτική ως πρώτο βήμα είναι η γραμμή SOS 15900.
Τα τρομακτικά στοιχεία
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, που δόθηκαν στη δημοσιότητα ενόψει της 25ης Νοεμβρίου, που είναι Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των γυναικών, στο διάστημα από τις 19 Νοεμβρίου 2016 έως 19 Νοεμβρίου 2017, η 24ωρη τηλεφωνική γραμμή δέχθηκε 5.041 κλήσεις και 113 ηλεκτρονικά μηνύματα.
Επί του συνόλου των κλήσεων, οι 4.266 (85%) αφορούσαν σε καταγγελίες περιπτώσεων έμφυλης βίας. Από αυτές, οι 3.034 κλήσεις (71%) αφορούσαν σε καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών, ενώ οι 1.232 κλήσεις (29%), αφορούσαν σε καταγγελίες από τρίτα πρόσωπα, κυρίως από φίλους/-ες, γονείς, άλλους συγγενείς και γείτονες.
Από τις 3.034 κλήσεις που αφορούσαν σε καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών, οι 2.432 κλήσεις (80%) αφορούσαν σε ενδοοικογενειακή βία με δράστη κυρίως το σύζυγο, οι 53 κλήσεις (2%) σε σεξουαλική παρενόχληση, οι 18 κλήσεις (1%) σε περιπτώσεις βιασμού, 54 κλήσεις (2%) αφορούσαν σε καταγγελία άλλων μορφών βίας, ενώ καμία κλήση δεν υπήρξε για πορνεία ή trafficking.
Τα αιτήματα των κλήσεων αφορούσαν: 1.516 κλήσεις (40%) σε ψυχοκοινωνική στήριξη, 976 κλήσεις (26%) σε νομική συμβουλευτική, 191 κλήσεις (5%) σε νομική βοήθεια, 251 κλήσεις (7%) σε αναζήτηση φιλοξενίας και 15 κλήσεις (0%) σε αναζήτηση εργασίας.
Από τις 3.034 γυναίκες που κάλεσαν τη γραμμή, οι 1.663 (50%) είναι μητέρες.
Από το σύνολο των γυναικών που κάλεσαν στην τηλεφωνική γραμμή προκύπτει ότι 2.484 (82%) είναι Ελληνίδες, 198 (7%) είναι μετανάστριες και 23 (1%) είναι ΑμεΑ.
