Μοιάζει µε νησί των Κυκλάδων, αλλά ανήκει στα Δωδεκάνησα. Εχει σκληρά, αλλά πανέµορφα τοπία, δεκάδες παραλίες να την περικυκλώνουν, κουκλίστικη Χώρα και για σύµβολό της ένα βενετσιάνικο κάστρο.
Το σχήµα της Αστυπάλαιας θυµίζει πεταλούδα σε κίνηση. Η Αστροπαλιά, όπως συχνά αναφέρεται, είναι το τέταρτο μεγαλύτερο νησί των Δωδεκανήσων (96 τ. χλμ.) με ακτογραµµή 128 χλμ. Το δυτικό τµήµα µε τα τραχιά τοπία και τα φαιά χρώματα ονοµάζεται Εξω Νησί, ενώ το σαφώς πιο πράσινο ανατολικό τμήμα Μέσα Νησί. Τα δύο τµήµατα συνδέονται µε στενό ισθµό, αποτέλεσµα της καταβύθισης που υπέστη η ξηρά «γεννώντας» στη θέση της τον βόρειο και τον νότιο κόλπο της Αστυπάλαιας.
Τα χαράµατα της 9ης Ιουλίου του 1956 όλη η περιοχή του Αιγαίου συγκλονίστηκε από δύο ισχυρότατους σεισµούς των 7,5 και 7 Ρίχτερ που εκδηλώθηκαν µε διαφορά 13 λεπτών. Ο κύριος σεισµός έντασης 7,5 Ρίχτερ σηµειώθηκε σε θαλάσσιο χώρο κοντά στις νοτιοανατολικές ακτές της Αµοργού και δηµιούργησε τεράστιο παλιρροϊκό κύµα όταν κατέρρευσαν οι πλαγιές της θαλάσσιας χαράδρας µεταξύ Αµοργού και Αστυπάλαιας.
 |
Το φονικό τσουνάμι κινήθηκε προς την Αστυπάλαια και έφτασε το ύψος των 20 μέτρων όταν χτύπησε στις βόρειες και βορειοδυτικές ακτές της. Από τον σεισμό κατέρρευσαν τα περισσότερα σπίτια του Κάστρου και κατέπεσε όλη η βορειοανατολική πλευρά των τειχών του.
Το χρώμα της θάλασσας έγινε γκρι κι αυτή τραβήχτηκε πριν γυρίσει με ορμή και εισβάλει στο εσωτερικό του νησιού. Γιγάντιο κύμα εκδηλώθηκε και στις νότιες ακτές (Μαλτεζάνα, Λιβάδι), ενώ στο λιμάνι του Πέρα Γιαλού μεγάλο μέρος του αλιευτικού στόλου του νησιού συντριβόταν μέσα σε δευτερόλεπτα στα βράχια.
Δεκαετίες μετά τον ιστορικό σεισμό, η Αστυπάλαια είναι σήμερα μια κούκλα. Η εικόνα της κατάλευκης Χώρας στον φαιοκίτρινο λόφο συγκλονίζει έτσι όπως στεφανώνεται και από το μεσαιωνικό βενετσιάνικο κάστρο των Querini.
Το τοπικό φέρι «Νήσος Κάλυμνος» πιάνει στο λιμάνι του Πέρα Γιαλού που αντικατοπτρίζει την εικόνα της τουριστικής ανάπτυξης των τελευταίων χρόνων. Πολλά ξενοδοχεία και άλλες τουριστικές επιχειρήσεις απλώνονται από ψηλά στον λόφο μέχρι χαμηλά στη θάλασσα, περικλείοντας τη μικρή παραλία με τα αρμυρίκια. Ενας στενός πολύβουος δρομάκος οδηγεί στους Μύλους, στην είσοδο της Χώρας.
Από τους δώδεκα ξετροχάρηδες (η στέγη και ο μηχανισμός περιστρέφονται ώστε να βρίσκεται πάντοτε ο ευνοϊκότερος άνεμος) ανεμόμυλους που δούλευαν ασταμάτητα στο διάσελο ανάμεσα στους λόφους του Κάστρου και του Προφήτη Ηλία σώζονται σήμερα και προστατεύονται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία οι οκτώ και τα ερείπια ενός ένατου. Είναι χαρακτηριστικό, μάλιστα, ότι ένας ανεμόμυλος χρησιμοποιείται σαν γραφείο τουριστικών πληροφοριών, ενώ ένας άλλος, ιδιωτικός, ως κάβα ενός mini market.
 |
Είχα πληροφορηθεί ότι κοντά στο δημαρχείο βρίσκεται ένα must καφενείο και φυσικά δεν έχασα την ευκαιρία να ταξιδέψω για λίγο στην Ελλάδα του ΄50 πριν περιπλανηθώ στο μεσαιωνικό ενετικό Κάστρο. Το καφενείο «του Μουγγού» με την πρωτότυπη διακόσμηση, τη φανταστική θέα από το μπαλκονάκι και τον αχταρμά προσωπικοτήτων που διακοσμούν τους τοίχους του είναι το ιδανικό ορμητήριο πριν τις δύσκολες ανηφόρες που θα ακολουθήσουν.
Βενετσιάνικη πολιτεία
Παίρνοντας την πιο φαρδιά οδό, αυτή του δημαρχείου, και ακολουθώντας τις ταμπέλες ανάμεσα στα στενά σοκάκια και τις σκάλες, φτάνω στη δίφυλλη πύλη του κάστρου, που αποτελεί το σήμα κατατεθέν της Αστυπάλαιας. Πάνω από την πύλη υψώνεται ο πύργος των φεουδαρχών, τελευταίο σημείο άμυνας της οχύρωσης. To κάστρο υπήρξε ο πρώτος οικιστικός πυρήνας της σημερινής Χώρας. Πρωτοχτίστηκε πάνω στα ερείπια βυζαντινού κάστρου, που κι αυτό με τη σειρά του χτίστηκε πάνω στα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης.
Τη σημερινή του μορφή την πήρε το 1413 με την ανακατασκευή του από τον Giovanni Zanachi Querini. Πρόκειται για πραγματικό μνημείο των συνθηκών διαβίωσης στο Αιγαίο, την εποχή που οι πειρατές αλώνιζαν το αρχιπέλαγος ληστεύοντας, πυρπολώντας και διαγουμίζοντας. Οι Querini αποχώρησαν οριστικά από το νησί το 1537 όταν ο φοβερός και τρομερός πειρατής Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα (εξωμότης από τη Μυτιλήνη) κατέλαβε το νησί. Με την τουρκική κυριαρχία καταργήθηκε τουλάχιστον το φεουδαρχικό σύστημα και η γη επέστρεψε στους καλλιεργητές της, ενώ σταμάτησαν και οι περιορισμοί στη λατρευτική ζωή των ορθοδόξων.
 |
Το τείχος που περικλείει την επίπεδη έκταση στην κορυφή του λόφου, σχηματίζει ένα κλειστό δαχτυλίδι. Ουσιαστικά πρόκειται για εξωτερικό και εσωτερικό τείχος που ενώνονται από εγκάρσιους τοίχους. Στους ελεύθερους χώρους διαμορφώνονται στενά, κυρίως τριώροφα κτίρια, τα λεγόμενα ξώκαστρα, για τη στέγαση και την προστασία των κατοίκων σε μονόσπιτα.
Με αυτόν τον τρόπο οι Βενετοί εξασφάλιζαν στέγη αλλά φρόντιζαν και για τη σωτηρία των ντόπιων (των «παραγωγικών τους εργαλείων»…). Η ύπαρξη του κάστρου και η προστασία που παρείχε στους κατοίκους έγινε η αιτία να αυξηθεί ο πληθυσμός της Αστυπάλαιας.
Ολόλευκες εκκλησίες
Οι αυξημένες ανάγκες στέγασης οδήγησαν στην κατασκευή νέων σπιτιών στον εσωτερικό ελεύθερο χώρο του κάστρου (σώκαστρα), με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια ολόκληρη πολιτεία εντός των τειχών που έφτασε να φιλοξενεί μέχρι και 2.500 κατοίκους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Καστροπολιτεία διέθετε ένα άριστο αποχετευτικό σύστημα κατασκευασμένο με πήλινους αγωγούς και παρά την πολυκοσμία οι κάτοικοί της ποτέ δεν ταλαιπωρήθηκαν από προβλήματα υγιεινής.
Δυο ολόλευκες εκκλησίες, ενταγμένες κάποτε στον πυκνό πολεοδομικό ιστό, αποτελούν σήμερα τη ζωντανή εξαίρεση στην αφημένη από τον χρόνο Καστροπολιτεία. Η Παναγιά, άλλοτε μητροπολιτικός ναός και ο παλιότερος Αγιος Γεώργιος ο Γλυκαυλής, δύο υπέροχες μονόκλιτες βασιλικές με γαλάζιους τρούλους, αποτελούν την ωραιότερη χρωματική πινελιά στο εσωτερικό του βενετσιάνικου κάστρου, που τα τελευταία χρόνια συντηρείται συστηματικά.
Μάλιστα, κάποια καστρινά σπίτια αναστηλώνονται, ενώ το δίκτυο με τα λιθόστρωτα καλντερίμια οδηγεί περιμετρικά στα ωραιότερα σημεία θέας. Και τι θέα…
Μια τεράστια δίχρωμη πεταλούδα με ανοιγμένα φτερά που μοιάζει παρασυρμένη στους αέρηδες του Αιγαίου. Και γύρω από το κάστρο οι παλιές γειτονιές της Χώρας με τα κατάλευκα σπίτια και τα στενά σοκάκια.
 |
Πρώτα η γειτονιά του Καράη στα δυτικά με το μοναδικό σύνολο των 9 οικογενειακών μονόχωρων καμαροσκέπαστων ναών με διάταξη έξι και τρεις. Στα νότια και ανατολικά η μονή της Παναγιάς της Πορταΐτισσας με το μαρμάρινο καμπαναριό και στα βόρεια η Μεγάλη Παναγιά κυκλώνουν τα τείχη.
Βουτιές σε Καμινάκια, Λιβάδι, Βάτσες
Η παραλία του Λιβαδιού βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από τη Χώρα. Στα βορειοδυτικά του καταπράσινου οικισμού μια τεράστια τεχνητή λίμνη συγκρατεί τα νερά της βροχής και των ρεμάτων και προσφέρει τα μέγιστα στην ύδρευση και άρδευση της Αστυπάλαιας. Η εικόνα μιας γαλάζιας λίμνης εν μέσω ενός κατάξερου τοπίου πραγματικά ξαφνιάζει. Ο κάθετος δρόμος από το φράγμα προς τη θάλασσα είναι ουσιαστικά η κοίτη του ποταμού που γεννιέται κάθε φορά που η λίμνη τείνει να υπερχειλίσει.
 |
Η περιοχή του Λιβαδιού είναι η πιο παραγωγική και εύφορη, γεμάτη πορτοκαλιές, μανταρινιές και λίγα αμπέλια, ενώ και η παραλία του Λιβαδιού είναι η πλέον οργανωμένη. Ξαπλώστρες, ταβέρνες, εστιατόρια, καφετέριες και τα πιο όμορφα ξενοδοχεία (ειδικά στην περιοχή του Αγίου Βασιλείου) αγναντεύουν την απεραντοσύνη της θάλασσας, μα πάνω απ’ όλα την υπέροχη εικόνα του βενετσιάνικού κάστρου.
Μετά από μια μικρή στάση στο εκκλησάκι του Αγίου Βασιλείου, που περιβάλλεται από τα εξαιρετικά μωσαϊκά της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, παίρνω τον δρόμο για το εσωτερικό του Εξω Νησιού, αφήνοντας στα αριστερά μου τις μικρές αλλά προνομιακές παραλίες με τη συγκλονιστική θέα στη Χώρα και στο Κάστρο.
Γλυκιά περιπέτεια
Τζανάκια, Πάππου, Αγιος Κωνσταντίνος και Λάντες προσεγγίζονται με μονοπάτια ή χωματόδρομους, αφήνοντας πάντα μια γεύση περιπέτειας σε όποιον αποφασίσει να φτάσει ως εκεί. Ο δρόμος ανηφορίζει και φτάνει σε διασταύρωση που οδηγεί αριστερά για Βάτσες και δεξιά για Καμινάκια, δύο από τις ομορφότερες παραλίες της Αστυπάλαιας. Το τοπίο είναι πραγματικά μοναδικό. Κιτρινόγκριζο και άνυδρο, διακόπτεται χρωματικά από ρεματιές που είναι γεμάτες ροζ πικροδάφνες και μικρά εγκαταλειμμένα κτήματα με συκιές, ελιές και αμυγδαλιές.
Προχωρώντας για τις Βάτσες η περιοχή αποκτά για λίγο μαλακές καμπύλες. Ενα λευκό εκκλησάκι στέκεται μοναχικό κοντά σε δυο ρέματα, που σχηματίζουν ποτάμι. Από εκεί ένας χωματόδρομος οδηγεί στην παραλία των Βατσών στην έξοδο της χαράδρας. Η παραλία με το ψιλό βότσαλο είναι ευρύχωρη, αλλά και εκτεθειμένη σε ανέμους, που παίρνουν τη μορφή ριπών.
Οι φίλοι της περιπέτειας μπορούν να αναζητήσουν τη σπηλιά του Νέγρου στο ύψωμα δεξιά της παραλίας (ο εντοπισμός της εισόδου είναι δύσκολος), αλλά και τη διπλανή, σχεδόν απροσπέλαστη, παραλία Μικρές Βάτσες.
 |
Τα Καμινάκια είναι ο διπλανός όρμος στις Βάτσες. Με μια βάρκα δεν θα χρειαζόσασταν παρά ελάχιστα λεπτά για να την προσεγγίσετε. Το ορεινό ανάγλυφο της Αστυπάλαιας απαιτεί, όμως, εννιά χιλιόμετρα σε χωματόδρομο περνώντας από σκληρά τοπία, με εξαίρεση το εύφορο οροπέδιο στη θέση Αρμενοχώρι και τα ριζά του βουνού Βάρδια, πριν κατηφορίσει στη φημισμένη παραλία. Η θάλασσα, η σκιά των αρμυρικιών και το εστιατόριο με τις τοπικές νοστιμιές είναι η καλύτερη αποζημίωση για τη γλυκιά ταλαιπωρία…
Ελαιώνες και κατοικιές στο Εξω Νησί
Ο δρόμος που ξεκινάει από τους Μύλους για το εσωτερικό του Εξω Νησιού ανηφορίζει γρήγορα, παρέχοντας πανοραμική θέα στον Πέρα Γιαλό και το Κάστρο. Σύντομα αποκαλύπτονται, σε όλο τους το μεγαλείο, ο στενός ισθμός που ενώνει το Εξω με το Μέσα Νησί, ο βόρειος και ο νότιος κόλπος της Αστυπάλαιας και οι διάστικτες βραχονησίδες που επιπλέουν στα νερά τους. Τα Φωκονήσια, ο Αγιος Νικόλαος, το Μαξιλάρι, το Λιγνό, το Χονδρό, η Αγία Κυριακή, ο Κουτσομύτης και η Κούνουπα κάποτε αποτελούσαν τις κορυφές μιας ξηράς που καταβυθίστηκε στα νερά του Αιγαίου.
 |
Μετά αποκαλύπτεται και το πανόραμα της τεχνητής λίμνης, ενώ ο δρόμος στρέφεται προς τα νοτιοανατολικά και αντικρίζει κατάφατσα τα ψηλά αστυπαλιώτικα βουνά Βάρδια και Φτέρα. Με αριστερή κατεύθυνση προχωράει κανείς για Καμινάκια και Βάτσες, ενώ με δεξιά, ακολουθώντας τα ριζά της Φτέρας, προς Αγιο Ιωάννη και Πάνορμο. Εδώ, στην περιοχή της Μεσαριάς, υπάρχουν αρκετά παρατημένα κτήματα και ερείπια από αγροτικές κατοικίες, μη ορατές από τη θάλασσα για τον φόβο των πειρατών, που οι ντόπιοι ονομάζουν κατοικιές.
Πρόκειται για μια μονόχωρη πρωτογενή μορφή κατοικίας προορισμένη να εξυπηρετεί τις ανάγκες μιας αγροκτηνοτροφικής εγκατάστασης. Η ένταξη της κατοικίας και των βοηθητικών χώρων (βουδόσπιτο, αλώνι, στέρνα, φούρνος) στον περιβάλλοντα χώρο ήταν τόσο σοφή που ακόμα και τώρα, με μορφή ερειπίων, οι κατοικιές στολίζουν σαν αυθεντικά μουσειακά εκθέματα μιας περασμένης εποχής το μοναδικό, σε χρώματα και σκληράδα, τοπίο του Εξω Νησιού.
 |
Ο χωματόδρομος συνεχίζει προς τα βόρεια και ατενίζει πια τις δυτικές ακτές του Εξω Νησιού, που ανάμεσα στα θαλασσοδαρμένα βράχια σχηματίζουν μικρές παραλίες (Κατσιδόνι, Κλεφτολίμανο), εξαιρετικά δύσκολες στην προσέγγιση.
Λίγα χιλιόμετρα χωμάτινης διαδρομής με τα κατσίκια να καλπάζουν μπροστά μου και να με οδηγούν μέχρι τον απόκοσμο κόλπο του Πάνορμου, στο βορειότερο σημείο του Εξω Νησιού. Αν η σελήνη είχε θάλασσες και παραλίες, κάπως έτσι θα ήταν.
Κλειστός κόλπος ο Πάνορμος, αλλά με μπούκα στον Βορρά, δεν θεωρείται καθόλου ασφαλής για αγκυροβόλιο, αφού οι αέρηδες στριφογυρίζουν μανιασμένα δημιουργώντας πολύ επικίνδυνες ριπές και κυματισμούς. Το κάτασπρο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου και το δάσος με τις ροζ πικροδάφνες συμπληρώνουν τον αναπάντεχο χρωματικό συνδυασμό του εξωγήινου τοπίου.
Η τοποθεσία του Αγίου Ιωάννη (διασταύρωση 5,5 χιλιόμετρα πριν τον Πάνορμο) είναι η πλέον συγκλονιστική στην Αστυπάλαια. Είναι ο μύθος και τα ερείπια του άπαρτου βυζαντινού Κάστρου που οι ντόπιοι ονομάζουν Παλαιόκαστρο και που μόνο ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα εκπόρθησε, κατά τον 16ο αιώνα, όταν του αποκαλύφθηκε το μυστικό μονοπάτι.
Είναι το λευκό εκκλησάκι, καμαροσκέπαστο και σταυροειδές, που ατενίζει το πέλαγος και τις νησίδες Οφιδούσα και Ποντικούσα. Είναι το τρεχούμενο νερό που κυλά χειμώνα-καλοκαίρι, ο καταρράκτης, τα περιβόλια, ο ελαιώνας, οι καρυδιές, οι συκιές κι οι αμυγδαλιές που πνίγουν τη ρεματιά.
 |
Είναι το απότομο μονοπάτι που συναντά το ποτάμι που τρέχει πεντακάθαρο νερό και, μέσα σε δάσος από πικροδάφνες, κατηφορίζουν μαζί στην έρημη παραλία του Αγίου Ιωάννη.
Στην κοιλάδα της Μαλτεζάνας και στο Μέσα Νησί
Ο δρόμος για το Μέσα Νησί περνάει από τον στενό ισθμό της Αστυπάλαιας. Το τοπίο από τον Πέρα Γιαλό μέχρι και την Ανάληψη είναι αφιλόξενο και θαλασσοδαρμένο, άνυδρο και υπερβοσκημένο, επιβαρημένο ακόμα, μέχρι το Μαρμάρι, με καρνάγια και τις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ.
Ακολουθούν οι νότιες παραλίες του Μαρμαρίου με το camping, η διασταύρωση για το νέο λιμάνι του Αγίου Ανδρέα, οι παραλίες Μικρό και Μεγάλο Στενό (εκεί ακριβώς που είναι και το στενότερο σημείο του ισθμού, μόλις 105 μέτρων) και οι Πλάκες με τους επίπεδους οριζόντιους βράχους και τα κρυστάλλινα νερά.
 |
Ο δρόμος που οδηγεί στο αεροδρόμιο συνεχίζει για το ξωκλήσι της Αγίας Βαρβάρας και τερματίζει στην παραλία της Χρυσής Ακτής (εξωτική, παρότι εκτεθειμένη στον βοριά), στον βόρειο κόλπο της Αστυπάλαιας.
Η Ανάληψη ή Μαλτεζάνα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός του νησιού με 150 κατοίκους.
Ιδιαίτερα εύφορο μέρος, η Ανάληψη ονομαζόταν μέχρι το 1961 Μαλτεζάνα από τους Μαλτέζους πειρατές που χρησιμοποιούσαν τον ασφαλή όρμο της ως κρησφύγετο και ορμητήριο στις επιδρομές που επιχειρούσαν στο Αιγαίο.
Η καταπράσινη δροσερή κοιλάδα, που τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται και τουριστικά, καταλήγει σε προστατευμένη από τον βοριά παραλία σκιασμένη με δεκάδες αρμυρίκια.
Εχουν βρεθεί στοιχεία που μαρτυρούν ότι η Ανάληψη ήταν διαχρονικός τόπος κατοίκησης, ενώ κατά περιόδους ήκμαζε. Τα ρωμαϊκά λουτρά Ταλαρά με τα διακοσμημένα δάπεδα (ξεχωρίζει ο ζωδιακός κύκλος) και η παλαιοχριστιανική βασιλική Καρέκλη στον Σχοινώντα με το θαυμάσιο μωσαϊκό, ενισχύουν αυτή τη θεωρία. Στην παραλία του Σχοινώντα υπάρχει ακόμα ένα μνημείο Γάλλων ναυτικών που προτίμησαν να αυτοανατιναχτούν για να μην πέσουν στα χέρια πειρατών και κάποιες γραφικές ψαροταβέρνες.
Βιομηχανικά ίχνη κι ένα μικρό φιόρδ
Μετά τον Σχοινώντα αρχίζει πάλι χωματόδρομος. Οι βόρειες παραλίες Ψιλή Αμμος και Μεγάλο Βάι, οι τελευταίες παραλίες πριν το Μέσα Νησί, δέχτηκαν τη μεγαλύτερη μανία του φονικού κύματος του Ιουλίου του 1956. Αγγίζει τα όρια της φαντασίας, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινό ότι ένα κύμα με ύψος 20 μέτρα χτύπησε αυτήν την πλευρά του νησιού, προξενώντας διαχρονικές αλλοιώσεις στο έδαφος της Αστυπάλαιας.
 |
Μπαίνοντας στο Μέσα Νησί το τοπίο αλλάζει άρδην. Ο φλύσχης δίνει τη θέση του στα ασβεστολιθικά εδάφη που φιλοξενούν σχίνα, θαμνώδη κυπαρίσσια και άλλα είδη χαμηλής βλάστησης. Αλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα του Μέσα Νησιού είναι τα δεκάδες ασβεστοκάμινα -πλέον ανενεργοί- που παρήγαν ασβέστη για όλα τα Δωδεκάνησα χρησιμοποιώντας σαν καύσιμη ύλη αρχικά τα ξύλα των θάμνων και αργότερα μαζούτ.
Το μεγαλύτερο ασβεστοκάμινο της Αστυπάλαιας βρίσκεται στον όρμο Αγρελίδι και μαζί με τον μισοβουλιαγμένο γερανό φορτοεκφορτώσεων είναι τα χαρακτηριστικότερα σημάδια μιας νησιώτικης βιομηχανίας που έσβησε οριστικά.
 |
Το Αγρελίδι ερήμωσε και από ανθρώπους και από περιβόλια.
Τα σπιτάκια ρήμαξαν, η γοητεία όμως του κλειστού κόλπου διατηρείται με το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, με τη σκιασμένη παραλία στο Τουρκοπήγαδο, με τη χαμηλή νησιώτικη βλάστηση που περιτριγυρίζει τη γαλανή θάλασσα.
Ο δρόμος ανηφορίζει παράλληλα με το ρέμα της Βιόλας.
Το ασβεστολιθικό έδαφος δεν επιτρέπει την ύπαρξη επιφανειακών υδάτων στο κατά τα άλλα πράσινο Μέσα Νησί, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο τη γοητευτική αντίθεση (σε τοπίο και ύπαρξη νερού) των δύο φτερών της πεταλούδας.
Δυο χιλιόμετρα μετά τη διασταύρωση του Αγρελιδιού ο δρόμος χωρίζει. Ακολουθώ τον κεντρικότερο αριστερό κλάδο και κατευθύνομαι προς το Βαθύ, τον πιο ασφαλή κόλπο του νησιού με μειονέκτημα, όμως, το πολύ μικρό του βάθος σε κάποια σημεία (μόλις 2,8 μ.).
Στο Εξω και το Μέσα Βαθύ (απέχουν περίπου 2 χλμ.) κατοικούν ελάχιστοι άνθρωποι αν και τα ευρήματα δείχνουν κατοίκηση από τους αρχαίους χρόνους, λόγω κυρίως του ασφαλούς αγκυροβολίου.
 |
Ενας μικρός κάμπος, κάποιες κατοικιές σε καλή κατάσταση, το ερειπωμένο βιομηχανικό ασβεστοκάμινο και η θέα του μικρού φιόρδ στα χρώματα της δύσης από το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου ήταν οι τελευταίες εικόνες από το βόρειο Μέσα Νησί.
Στον νησάκι του Αγίου Φωκά
Το ξημέρωμα της τελευταίας μέρας με βρίσκει στο κάστρο. Ολα είναι βαμμένα στα χρώματα της αυγής. Ο νους γυρνάει πάλι στο ξημέρωμα (ήταν ακριβώς 5:12) της 9ης Ιουλίου 1956. Πώς θα φαίνονταν άραγε από εδώ ψηλά τα δραματικά φαινόμενα του αδειάσματος της θάλασσας και της επιστροφής του νερού με γιγάντια κύματα από Βορρά και Νότο;
 |
Στο νησάκι του Αγίου Φωκά, κοντά στο ακρωτήριο Πουλάρης του νότιου Μέσα Νησιού, με πληροφόρησαν ότι θα έβλεπα με τον πιο απτό τρόπο τις συνέπειες (όχι πάντα καταστροφικές) του σεισμού του 1956. Μια λωρίδα ξηράς που αποκόπηκε, σχηματίζοντας μια καινούργια νησίδα που βαφτίστηκε με το όνομα της μικρής εκκλησιάς που «πήρε μαζί της».
Παίρνω πάλι τον μακρύ δρόμο για το Μέσα Νησί και στη διασταύρωση για Βαθύ στρίβω δεξιά στον δρόμο που σκαρφαλώνει στην ψηλότερη κορυφή του Μέσα Νησιού, τον Καστελλάνο (366 μέτρα), που στη διάρκεια της Ιταλοκρατίας (1912-1943) φιλοξενούσε ιταλικό οχυρό και στρατόπεδο. Η θέα του νότιου κόλπου και όλου του Αιγαίου στα ανατολικά πραγματικά συγκλονίζει. Ο χωματόδρομος γίνεται δύσβατος και κατηφορίζει προς την εκκλησιά της Παναγιάς της Πουλαριανής.
Χαμηλή βλάστηση, μελίσσια -που παρεμπιπτόντως παράγουν καταπληκτικό θυμαρίσιο μέλι-, τσοπάνικες καλύβες, η εκκλησιά της Παναγιάς κι ένα μικρό μονοπάτι που καταλήγει απέναντι από το μικρό νησάκι με τη λευκή εκκλησιά του Αγίου Φωκά.
Το σεισμικό κύμα κυριολεκτικά «κατάπιε» τη λωρίδα ξηράς και δημιούργησε ένα αβαθές θαλάσσιο πέρασμα με τιρκουάζ νερά και έντονα ρεύματα. Είναι η επιτομή της επίπτωσης ενός βίαιου φυσικού φαινομένου που δίνει μια νέα ομορφιά στο τοπίο. Ο,τι πρέπει για το τελευταίο βάπτισμα στα νερά της Αστυπάλαιας.
Για τους φίλους της αναζήτησης
 |
- Κάστρο Αγ. Ιωάννη – Παραλία Αγ. Ιωάννη: Από την πανέμορφη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη και προς τα αριστερά ξεκινά το απότομο μονοπάτι προς την παραλία. Το τοπίο με τα τρεχούμενα νερά, τις πικροδάφνες και τους μικρούς καταρράκτες αιφνιδιάζει. Η παραλία είναι συνήθως έρημη αφού λίγοι δοκιμάζουν την από ξηράς πρόσβαση.
- Παναγία Πουλαριανή – Αγ. Φωκάς: Από την εκκλησία της Παναγίας ακολουθείτε νότια κατεύθυνση με το ύψωμα της Βίγλας στα αριστερά σας και τη θάλασσα στα δεξιά σας. Μετά από 15 λεπτά θα βρίσκεστε απέναντι από τη νησίδα του Αγίου Φωκά.
- Βάρδια με θέα την Ανάφη: Το πανόραμα της Αστυπάλαιας και όχι μόνο… Οι έχοντες όρεξη για πεζοπορία θα αναζητήσουν το εκκλησάκι του Αϊ-Γιώργη στο βουνό της Βάρδιας και θα συνεχίσουν να ανηφορίζουν μέχρι το κολονάκι της ΓΥΣ. Τις διαυγείς ημέρες η θέα φτάνει μέχρι την Αμοργό, την Ανάφη και την Κάλυμνο.
- Κουτσομύτης και Κούνουπα: Παρθένα ερημονήσια στα ανοιχτά της Αστυπάλαιας (προσβάσιμα με εκδρομικό καραβάκι όταν το επιτρέπει ο καιρός).
Κείμενο – Φωτογραφίες: Αντώνης Δήμας ΕΘΝΟΣ
