νέος κορωνοϊός «πατάει γκάζι» στη χώρα μας καθώς με τη χαλαρότητά μας – και κυρίως των νεαρότερων ατόμων – του προσφέρουμε το καλύτερο «όχημα» για να επιταχύνει την πορεία του! Αυτό αποδεικνύει ο αριθμός των κρουσμάτων που έχει εκτοξευτεί στα ύψη – την περασμένη Πέμπτη, τα επιβεβαιωμένα κρούσματα ανέρχονταν σε 153, την Παρασκευή σε 151 και Κύριος οίδε σε τι αριθμό θα έχουν φτάσει σήμερα Κυριακή που διαβάζετε ετούτο το κείμενο. Και ενώ την περασμένη Τρίτη ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας έστειλε ηχηρή προειδοποίηση πως η κατάσταση μπορεί γρήγορα να ξεφύγει εφόσον εφησυχάσουμε και ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας Νίκος Χαρδαλιάς ανακοίνωσε αυστηρότερα μέτρα για να ανακοπεί η νέα επέλαση του SARS-CoV-2, την ίδια στιγμή τα πανηγύρια και άλλες τέτοιου τύπου εκδηλώσεις που ευνοούν τον συνωστισμό καλά κρατούν, με την ανησυχία να αυξάνεται σχετικά με το τι θα συμβεί τον Δεκαπενταύγουστο.
Μαύρες προβλέψεις για τα κρούσματα
Οι ειδικοί φοβούνται, όπως ανέφεραν στο «Βήμα», ότι αν δεν επανέλθουμε στην τάξη θα βρεθούμε σύντομα σε πλήρη… αταξία: πιθανότατα η εκθετική πορεία του ιού έχει ήδη ξεκινήσει και αν τα μέτρα δεν τηρηθούν, ίσως στις 20 Αυγούστου να μετράμε περί τα 250 κρούσματα ημερησίως! Αντιστοίχως ανησυχητικά είναι και τα δεδομένα του μοντέλου CORE (COVID-19 Risk Evaluation) που «τρέχει» από την αρχή της πανδημίας η διεπιστημονική ομάδα HERACLES του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), τα πιο πρόσφατα εκ των οποίων παρουσιάζει αποκλειστικά σήμερα «Το Βήμα». Σύμφωνα με αυτά, αν συνεχίσουμε χαλαρά, στο τέλος Αυγούστου τα κρούσματα θα ανέρχονται σε 260 ημερησίως, στο τέλος Σεπτεμβρίου σε 433 ημερησίως και στο τέλος Οκτωβρίου θα αγγίζουν τα 573 ημερησίως!
Το μοντέλο CORE αναπτύχθηκε από την ερευνητική ομάδα HERACLES του ΑΠΘ για το Εκθεσίωμα και την Υγεία σε συνεργασία με επιστήμονες από την Παβία και την Πίζα της Ιταλίας και «τρέχει» όλους αυτούς τους μήνες στην Ελλάδα, στη Βόρεια Ιταλία και στις ΗΠΑ (από τη χώρα μας «καρδιά» για την εύρυθμη καθημερινή λειτουργία του αποτελεί ο διδάκτωρ Εφαρμοσμένης Βιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Σπύρος Καρακίτσιος). 
Οι παράμετροι του μοντέλου
Σύμφωνα με τον επικεφαλής της ομάδας κ. Δημοσθένη Σαρηγιάννη, καθηγητή Περιβαλλοντικής Μηχανικής του ΑΠΘ και Υγειονομικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών της Παβία στην Ιταλία, «το μοντέλο που έχουμε αναπτύξει είναι σύνθετο, βασίζεται στη θεωρία και ανάλυση δυναμικών και στοχαστικών συστημάτων και λαμβάνει υπ’ όψιν του πλήθος παραμέτρων, όπως δεδομένα για τη συμπεριφορά του πληθυσμού και την έκθεσή του στον ιό σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, δεδομένα για τη διασπορά του ιού και τη χρήση μάσκας, δεδομένα για την επίδραση εστιών υπερμετάδοσης όπως τα πανηγύρια και άλλες εκδηλώσεις συγχρωτισμού, δεδομένα για την εισροή και εκροή φορέων του SARS-CoV-2 από τις πύλες εισόδου της χώρας, δεδομένα για τα στάδια σοβαρότητας και εξέλιξης της νόσου, αλλά και μετεωρολογικά δεδομένα για την επίδραση του κλίματος στη μεταδοτικότητα του ιού».
Και μέχρι σήμερα (όπως μπορείτε να δείτε και στο σχετικό διάγραμμα) το σύνθετο αυτό μοντέλο έχει «δουλέψει ρολόι» σε ό,τι αφορά τις προβλέψεις του για την πορεία των κρουσμάτων στη χώρα μας. Σε ό,τι αφορά μια εμφανή διαφορά μεταξύ επιβεβαιωμένων κρουσμάτων και των κρουσμάτων του μοντέλου που παρατηρείται στις 22 Απριλίου, η εξήγηση γι’ αυτή, σύμφωνα με τους επιστήμονες του ΑΠΘ, είναι ότι εκείνη την περίοδο, που βρισκόμασταν ακόμη σε lockdown, παρατηρήθηκαν κάποια γεγονότα υπερμετάδοσης τα οποία το μοντέλο δεν μπορούσε να έχει προβλέψει. Μετά ωστόσο εισήχθησαν και επιπλέον παράμετροι στο CORE, οι οποίες βοήθησαν στην πολύ καλύτερη πρόβλεψη, όπως αποδεικνύεται και από τις καμπύλες.
Συναγερμός κατά της χαλαρότητας
Γι’ αυτό και αποτελεί όχι απλώς καμπανάκι αλλά… καμπάνα κινδύνου το τι προβλέπει για το επόμενο διάστημα σε περίπτωση που δεν τηρηθούν τα μέτρα τα οποία έχουν αυστηροποιηθεί μέσα στην εβδομάδα που μας πέρασε. Αν λοιπόν επιμείνουμε στη χαλαρότητα, τότε, σύμφωνα με τις προβλέψεις του CORE, στα τέλη Αυγούστου τα κρούσματα θα ανέρχονται σε 260 ημερησίως. Μάλιστα, όπως επισήμανε ο επικεφαλής της ομάδας HERACLES, «αν προσέξουμε το διάγραμμα, βλέπουμε ότι η αύξηση των κρουσμάτων που παρατηρείται από τα τέλη Ιουλίου και μετά είναι πιο κάθετη από όταν ελήφθη η απόφαση για lockdown». Πάντα με βάση το μοντέλο και το πλήθος παραμέτρων που λαμβάνει υπ’ όψιν του, έναν μήνα αργότερα τα κρούσματα θα έχουν εκτοξευτεί σε πάνω από 430 ημερησίως, ενώ στα τέλη Οκτωβρίου ο αριθμός τους θα ξεπερνά τα 570 ημερησίως.
Το σενάριο με τα επιπλέον μέτρα
Ακόμη όμως και αν τα μέτρα που ανακοίνωσε ο κ. Χαρδαλιάς και ο κ. Πέτσας τηρηθούν, σύμφωνα με τον κ. Σαρηγιάννη, «αυτό που θα επιτευχθεί είναι μόνο μια επιβράδυνση της πορείας του ιού εντός του Αυγούστου, χωρίς να δοθεί μια δραστική λύση στο πρόβλημα». Στο πλαίσιο λοιπόν μιας δραστικότερης αντιμετώπισης η ομάδα HERACLES έχει «τρέξει» στο μοντέλο της σενάρια που αφορούν τη λήψη επιπρόσθετων μέτρων. «Με βάση τα σενάρια αυτά, επιπρόσθετα μέτρα, όπως η άμεση έναρξη τηλεργασίας στο Δημόσιο, η αυστηρή εφαρμογή της μάσκας σε όλους τους κλειστούς χώρους, συμπεριλαμβανομένων των σχολείων από τον Σεπτέμβριο, αλλά και σε όλους τους εξωτερικούς χώρους όπου επικρατεί συγχρωτισμός, καθώς και η χρήση συσκευών απολύμανσης του αέρα στους εσωτερικούς χώρους, όπως τα ιατρεία, τα οδοντιατρεία, τα φαρμακεία, τα γραφεία και οι χώροι υγιειονομικού ενδιαφέροντος, είναι τα μόνα που σε συνδυασμό με την αυστηρή τήρηση των υπαρχόντων μέτρων μπορούν να αρχίσουν να οδηγούν σε μείωση των κρουσμάτων. Υπολογίζουμε ότι αν συνδυαστούν όλα αυτά τα μέτρα, θα επιτύχουμε να έχουμε περί τα 100 κρούσματα ημερησίως μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου και με τάση μείωσης μετά τις 23 Σεπτεμβρίου». 
Πόσο ωφελεί κάθε προφύλαξη
Σε ό,τι αφορά τα επιπρόσθετα μέτρα που μελέτησαν οι ερευνητές του ΑΠΘ, υπολόγισαν την επίδραση που μπορεί να έχει το καθένα ξεχωριστά εξ αυτών στο να μπει φρένο στη διασπορά του ιού. Με βάση τα ευρήματα, η τηλεργασία στο Δημόσιο μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του αριθμού ενεργών επαφών (ως αριθμός ενεργών επαφών ορίζεται ο αριθμός των επαφών που μπορεί να κάνει ένας φορέας του ιού με ανθρώπους που είναι πιθανό να μολυνθούν από αυτόν) κατά 4% και η χρήση μάσκας σε όλους τους κλειστούς χώρους κατά 5%-8%. Η δε χρήση συσκευών απολύμανσης του αέρα σε κλειστούς χώρους έχει εκτιμηθεί από την ομάδα ότι μπορεί να μειώσει το συνολικό ιικό φορτίο εντός των εσωτερικών χώρων κατά 55%-70%. 
Για να φτάσουμε σε σχετικά χαμηλό αριθμό κρουσμάτων, κάτω από 20 ημερησίως, απαιτούνται δύο μήνες, ακόμη και με εφαρμογή ολόκληρου του «πακέτου» μέτρων που προαναφέρθηκαν – τόσο αυτών που έχει ήδη λάβει η πολιτεία, όσο και αυτών που προτείνονται από την ερευνητική ομάδα. «Δεν θα δούμε λιγότερα από 20 κρούσματα πριν από τα μέσα Οκτωβρίου, ακόμη και αν ληφθούν και τηρηθούν όλα αυτά τα μέτρα» υπογράμμισε ο κ. Σαρηγιάννης. Να σημειωθεί ότι τα ανησυχητικά δεδομένα που έχουν εξαχθεί από το μοντέλο CORE έχουν ήδη κατατεθεί από τους επιστήμονες του ΑΠΘ στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
Οροι για επισκέπτες από Μάλτα, μπλόκο στις εμποροπανηγύρεις
Ο μεγάλος αριθμός κρουσμάτων προκάλεσε την «απάντηση» της κυβέρνησης. Ετσι, το απόγευμα της Παρασκευής ο κ. Χαρδαλιάς ανακοίνωσε παράταση του μέτρου της απαγόρευσης όρθιων πελατών σε όλα τα νυχτερινά κέντρα, μπαρ, κλαμπ, κέντρα ζωντανής μουσικής, μπαρ-εστιατόρια, καφέ-μπαρ έως τέλος Αυγούστου, ότι οι επισκέπτες από τη Μάλτα από την Τετάρτη 12 Αυγούστου υποχρεούνται να επιδεικνύουν αρνητικό αποτέλεσμα μοριακού ελέγχου (PCR) για τον κορωνοϊό, ενώ αναστέλλονται όλες οι λιτανείες για το επόμενο χρονικό διάστημα, καθώς και πάσης φύσεως εμποροπανηγύρεις. 
Τουρισμός και χαλάρωση πυροδότησαν τον ιό
Για πιθανή νέα εκθετική πορεία του SARS-CoV-2 στη χώρα μας έκανε λόγο μιλώντας στο «Βήμα» ο επίκουρος καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και μέλος της αρμόδιας Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας για τον νέο κορωνοϊό Γκίκας Μαγιορκίνης. «Είναι πιθανό να βρισκόμαστε ήδη σε φάση εκθετικής αύξησης των κρουσμάτων του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2. Αν δεν τηρηθούν τα νέα μέτρα που ελήφθησαν, όπως η εκτεταμένη χρήση της μάσκας, είναι πιθανό να δούμε ως και πάνω από 250 κρούσματα την ημέρα στις 20 Αυγούστου». Ο κ. Μαγιορκίνης πρόσθεσε ωστόσο ότι «παρατηρείται μια πιο μεγάλη περίοδος μεταξύ των διπλασιασμών των κρουσμάτων σε σύγκριση με την περίοδο του lockdown. Αυτό είναι θετικό καθώς μαρτυρεί ότι το δεύτερο κύμα της επιδημίας έρχεται πιο επιπεδωμένο, ίσως επειδή τηρούνται, έστω ως κάποιον βαθμό, μέτρα ασφαλείας. Οι επαφές αυτή την περίοδο, βοηθούντος του καλού καιρού στη χώρα μας, γίνονται σε ανοιχτούς χώρους, ενώ ακολουθείται από τον πληθυσμό, αν και όχι τόσο εκτεταμένη όσο θα έπρεπε, χρήση μάσκας».
«Υπάρχουν εστίες υπερμετάδοσης»
Ολα αυτά φαίνεται να δημιουργούν, έστω και μερικώς, έναν «κυματοθραύστη» ώστε το δεύτερο κύμα να μη χτυπήσει με τόση ορμή. Είναι όμως αρκετά; «Η εικόνα που διαμορφώνεται προκαλεί πράγματι ανησυχία» σημείωσε ο κ. Μαγιορκίνης. «Υπάρχουν εστίες υπερμετάδοσης και έχουμε δει ότι ο συγκεκριμένος ιός προτιμά την υπερμετάδοση. Είναι λοιπόν απαραίτητο να σπάσουμε τις πυκνότητες ώστε να ανακόψουμε την πορεία του. Είναι επίσης απαραίτητο να γίνεται χρήση μάσκας αυστηρά με βάση τις οδηγίες. Η χρήση μάσκας εμφανίζει μια αύξηση, όμως σίγουρα δεν έχουμε πετύχει το βέλτιστο».
Στο ερώτημα σχετικά με την αύξηση της πληρότητας στα πλοία, η οποία έχει συζητηθεί πολύ τις τελευταίες ημέρες, ο κ. Μαγιορκίνης δήλωσε ότι «δεν με φοβίζει τόσο η αύξηση της πληρότητας στα πλοία. Εγινε μια ήπια αύξηση της πληρότητας σε συνδυασμό με αυστηρή χρήση της μάσκας. Το πιο σημαντικό είναι να τηρείται απαρέγκλιτα η χρήση της μάσκας σε όλους τους χώρους των πλοίων». 
Ο επίκουρος καθηγητής του ΕΚΠΑ θέλησε κλείνοντας να στείλει ένα μήνυμα προς τον πληθυσμό: «Καταλαβαίνουμε ότι ο κόσμος έχει κουραστεί με αυτή την κατάσταση. Ωστόσο εκτιμώ ότι τα τόσο δύσκολα δεν θα συνεχιστούν περισσότερο από ένα εξάμηνο. Και αυτό διότι σε έξι μήνες πιστεύω ότι θα έχουμε καλύτερα θεραπευτικά πρωτόκολλα και ένα έστω και μερικώς αποτελεσματικό εμβόλιο. Με λίγη υπομονή, στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, θα έχουμε στα χέρια μας σημαντικά “όπλα” που θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε καλύτερα την κατάσταση».
Βάνα Σύψα: «Πιθανώς και άνω του 1 ο δείκτης R»
Για μια κορωνο-εικόνα που πρέπει να μας θέσει σε εγρήγορση έκανε λόγο στο «Βήμα» η αναπληρώτρια καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής στο ΕΚΠΑ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας για τον νέο κορωνοϊό κυρία Βάνα Σύψα. Οπως τόνισε, «αυτή τη στιγμή έχουμε διάσπαρτα κρούσματα σε όλη την Ελλάδα και είναι πιθανό ο δείκτης R, ο ενεργός αριθμός αναπαραγωγής – ο οποίος ουσιαστικώς μεταφράζεται στο πόσα άτομα μπορεί να μολύνει ένα άτομο που φέρει τον ιό –, να βρίσκεται πλέον και πάνω από το 1 (σ.σ. ένδειξη που σημαίνει επιτάχυνση της πανδημίας)».
Μάλιστα, καθώς η εξαγωγή του R είναι αναδρομική (η εικόνα που έχουμε σήμερα για το R αντικατοπτρίζει το τι συνέβαινε τις προηγούμενες 10-15 ημέρες), απαιτείται να περάσει περίπου ένα δεκαπενθήμερο προκειμένου να γνωρίζουμε το R που αφορά το τι συμβαίνει σήμερα στη χώρα.
Πολλή συζήτηση γίνεται για το πόσο συντελούν οι κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως οι γάμοι και οι βαπτίσεις, στην εξάπλωση του ιού λειτουργώντας ως «εστίες υπερμετάδοσής» του. 
Αυξημένος κίνδυνος
Σύμφωνα με την κυρία Σύψα, «η συγκέντρωση πολλών ατόμων σε τέτοιες εκδηλώσεις, χωρίς μάλιστα να τηρούνται μέτρα ασφαλείας, σίγουρα αυξάνει τον κίνδυνο μετάδοσης, όπως προκύπτει και από τις συρροές κρουσμάτων που έχουν καταγραφεί το τελευταίο διάστημα μετά από τέτοιες κοινωνικές εκδηλώσεις. Ωστόσο στην ερμηνεία πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν ότι καθώς γίνεται ιχνηλάτηση επαφών, όταν βρεθεί κάποιο κρούσμα μετά από τέτοιου είδους εκδήλωση, είναι πιο εύκολο να εντοπιστούν τα υπόλοιπα κρούσματα. Την ίδια στιγμή αντίστοιχες εστίες υπερμετάδοσης του ιού μπορεί να αποτελούν και τα μπαρ, στα οποία συνωστίζονται εκατοντάδες άτομα, μόνο που εκεί δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί ιχνηλάτηση επαφών με την ίδια ευκολία και είναι πιο πιθανό να ξεφύγουν κρούσματα τα οποία θα συμβάλουν στην περαιτέρω διασπορά του ιού στην κοινότητα».
Σίγουρα πάντως η κατάσταση που σκιαγραφείται αυτή τη στιγμή είναι διαφορετική από εκείνη του Μαΐου, όταν αποφασίστηκε η άρση του lockdown. Ποιες ήταν οι αιτίες για αυτή την αλλαγή; ρωτήσαμε την καθηγήτρια. «Οταν η χώρα άνοιξε σταδιακά τον Μάιο, είχαμε επιτύχει έναν πραγματικά χαμηλό αριθμό αναπαραγωγής. Η πρώτη “ευκαιρία” για διασπορά του ιού ήταν το άνοιγμα των συνόρων και τα εισαγόμενα κρούσματα. Ωστόσο αυτά από μόνα τους δεν είναι ικανά για να συντηρήσουν μια επιδημία. Ο συνδυασμός της εισαγωγής κρουσμάτων με τη χαλάρωση του πληθυσμού στο εσωτερικό της χώρας σε ό,τι αφορά την τήρηση των μέτρων έχει φέρει το αποτέλεσμα που βλέπουμε αυτή τη στιγμή. Και αν συνεχίσουν να μην τηρούνται τα μέτρα, είναι επόμενο ότι το R θα ανέβει και άλλο».
Πηγή: Το Βήμα
