Ο συμπολίτης μας κ. Ευαγόρας Νικολάου, χημικός, μας απέστειλε προς δημοσίευση την ακόλουθη επιστολή:
Παρακολουθώντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολλές περιοχές της Ρόδου από τη λειψυδρία και γνωρίζοντας την κατάσταση λόγω της επιστημονικής μου ενασχόλησης για χρόνια με το αντικείμενο, αισθάνομαι την ανάγκη να τοποθετηθώ επιστημονικά, μήπως και παρακινήσω τους αρμόδιους και αντιμετωπίσουν τη σημερινή κατάσταση και προλάβουμε και μελλοντικές χειρότερες καταστάσεις.
Η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη μας και οι κλιματικές αλλαγές, για τις οποίες ευθύνεται κατά κύριο λόγο η αύξηση των εκπομπών του CO2, έχει σαν αποτέλεσμα την ανακατανομή των βροχοπτώσεων στη γη, με επιπτώσεις που πλήττουν και την περιοχή μας. Παρόλο που οι προβλέψεις αυτές άρχισαν να ανακοινώνονται τα τελευταία 50 χρόνια και μιλάνε για ερημοποίηση στις χώρες της Μεσογείου, στη χώρα μας φτάσαμε στο και πέντε, χωρίς αξιόπιστο και άμεσα εφαρμόσιμο σχέδιο αντιμετώπισης της λειψυδρίας.
Η κατασκευή του φράγματος του Γαδουρά είναι σίγουρα μια μεγάλη κατάκτηση, δεν λύνει όμως το πρόβλημα του νησιού.
Οι μεγάλες δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης του νησιού, που θα συμβάλουν στην παραπέρα άνοδο της τοπικής και Εθνικής οικονομίας, θα πληγούν ανεπανόρθωτα, αν δεν αναληφθούν άμεσα πρωτοβουλίες για τη διασφάλιση του νησιού από τη λειψυδρία ακόμη και σε ακραίες περιπτώσεις ανομβρίας, που επιστημονικά πλέον θεωρούνται πολύ πιθανές για την περιοχή μας. Όλοι ζήσαμε έστω για λίγο το πρόβλημα, κατά τη σύντομη διακοπή της λειτουργίας του αγωγού υδροδότησης από το φράγμα.
Με την επί 35 χρόνια εμπειρία μου στη Χημική Υπηρεσία Ρόδου και την ενασχόλησή μου με την ποιοτική παρακολούθηση των δικτύων ύδρευσης, είχα την ευκαιρία μέσω προγραμμάτων που εφαρμόσαμε, να διαπιστώσω και να επισημάνω κατά καιρούς τα προβλήματα που υπήρχαν στο νησί αλλά και την αναμενόμενη εξέλιξη τους. Τα συμπεράσματα και τις σκέψεις μου, παρέδωσα ήδη από το 2007, με έκθεσή μου προς τον τότε Νομάρχη Δωδεκανήσου, στην οποία διατυπώνονταν οι ανησυχίες μου για την επάρκεια νερού στο νησί της Ρόδου και οι προτάσεις μου για τη διασφάλιση της επάρκειας πόσιμου νερού.
Μετά από 10 χρόνια δυστυχώς οι τότε προβλέψεις μου δικαιώθηκαν.
Αισθανόμενος την υποχρέωση, σαν επιστήμονας να συμβάλω στην αντιμετώπιση της διαφαινόμενης καταστροφής, παρέδωσα στους αρμοδίους φορείς της Ρόδου στις 30 Αυγούστου 2017 νέα επιστολή για να συμβάλω στη διαμόρφωση, μιας επιστημονικής πρότασης-λύσης, η οποία εγγυημένα, άμεσα και με αυστηρά χρονοδιαγράμματα θα επιλύσει το πρόβλημα.
Δεν έχω μέχρι σήμερα ενημέρωση αν κάτι έχει δρομολογηθεί. Τα ερωτήματα όμως των κατοίκων των περιοχών που θίγονται, με όσους έτυχε να συνομιλήσω, η ερώτηση στη Βουλή προς τους αρμόδιους Υπουργούς από τον Βουλευτή Δωδεκανήσου κ. Μάνο Κόνσολα και τα πολλά δημοσιεύματα στον τοπικό τύπο, φανερώνουν ελλιπή ενημέρωσης του κοινού από τους αρμοδίους.
Επειδή σύμφωνα με την Κοινοτική και Εθνική νομοθεσία, οι εταιρείες ύδρευσης έχουν την υποχρέωση να προσφέρουν στους καταναλωτές νερό ανθρώπινης κατανάλωσης και να τους ενημερώνουν για την ποιότητά του, οι κάτοικοι της Ρόδου αναμένουν απάντηση στα εξής ερωτήματα:
1. Ένα μεγάλο μέρος του νησιού δεν έχει πρόσβαση σε νερό που να ανταποκρίνεται στις προβλεπόμενες προδιαγραφές. Υπάρχει εμπεριστατωμένη μελέτη, που να προβλέπει τον τρόπο επίλυσης του προβλήματος και το χρονοδιάγραμμα;
2. Είναι γνωστό ότι στην περιοχή της Νότιας Ρόδου με μεγάλη τουριστική ανάπτυξη, η αγωγιμότητα του νερού σε διάστημα λίγων μηνών τετραπλασιάστηκε (σε επίπεδα πάνω από 10.000μS/cm), με αποτέλεσμα να αποξηραίνονται κήποι και δέντρα και όχι μόνο. Έχει γίνει μελέτη για τις επιπτώσεις στο άμεσο μέλλον όταν λειτουργήσουν και οι υπό κατασκευή τουριστικές επιχειρήσεις;
3. Έχει ληφθεί υπόψη η κάθετη αύξηση της κατανάλωσης από την εγκατάσταση μονάδων αφαλάτωσης μικρής κλίμακας από μικροεπιχειρήσεις, πανσιόν και βίλλες, αφού με την αφαλάτωση αξιοποιείται ένα μικρό ποσοστό του νερού και το υπόλοιπο θα απορρίπτεται;
4. Η καταστροφή του φυσικού τοπίου, που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια και αναβάθμισε την περιοχή, με την ξήρανση του πρασίνου των τουριστικών μονάδων και κατοικιών, δεν μας ενδιαφέρει;
5. Η καταστροφή ηλεκτρικών συσκευών όπως πλυντήρια, θερμοσίφωνες, βραστήρες, υδραυλικές εγκαταστάσεις, μαγειρικά σκεύη είναι άνευ αξίας;
6. Η επιβάρυνση των νοικοκυριών και επιχειρήσεων από την αύξηση της ποσότητας των απορρυπαντικών που απαιτούνται για τον πάσης φύσεως οικιακό και επαγγελματικό καθαρισμό, με επακόλουθο την μεγαλύτερη επιβάρυνση του περιβάλλοντος καθώς και η οικονομική επιβάρυνση των κατοίκων με την εξάρτησή τους από τα εμφιαλωμένα νερά, είναι ανάξια λόγου;
7. Η δυσφήμιση του νησιού, όταν χιλιάδες τουρίστες δεν μπορούν να πλύνουν ούτε τα δόντια τους με το νερό κάποιων περιοχών, δεν μας ενδιαφέρει;
8. Σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως η σημερινή (έλλειψη πόσιμου νερού για μεγάλο τμήμα του νησιού), δεν υπάρχει δυνατότητα να κινηθούν άμεσα κάποιες διαδικασίες παρακάμπτοντας τη γραφειοκρατία; Το έκαναν άλλες χώρες, όπως το Ισραήλ, η Μάλτα, η Κύπρος και χώρες της Μέσης Ανατολής. Εμείς γιατί να μην μπορούμε;
9. Η ανοχή των κατοίκων και των επιχειρηματιών που θίγονται είναι απεριόριστη; Αν οι εκλεγμένοι Άρχοντες που εμπιστεύθηκαν οι πολίτες, δεν μπορούν να δώσουν λύση στο πρόβλημα, ποιός θα επιληφθεί του θέματος και θα τους ενημερώσει;
Επειδή η εμπειρία έχει δείξει ότι το Δημόσιο δεν τα πάει πολύ καλά με τον προγραμματισμό και επειδή όπως αποδεικνύεται επιστημονικά ότι αργά ή γρήγορα το πρόβλημα θα αγγίξει όλο το νησί, όσοι αγαπάνε τη Ρόδο ας ευαισθητοποιηθούν.
Το πρόβλημα χρήζει επιστημονικής ανάλυσης και άμεσης δρομολόγησης οριστικής και τεκμηριωμένης λύσης. Οι πολιτικές εξαγγελίες δεν επαρκούν. Οι πολίτες της Ρόδου αναμένουν από όσους θεσμικά έχουν την ευθύνη της επίλυσης του προβλήματος, να ανακοινώσουν τον επίσημο σχεδιασμό που έχουν, για να μπορούν οι πολίτες να κρίνουν. Πιστεύω το δικαιούνται.
Σημερινή κατάσταση – σχεδιασμός για τα προσεχή χρόνια:
Το φράγμα του Γαδουρά, σύμφωνα με τα τεχνικά στοιχεία κατασκευής του, έχει ωφέλιμη χωρητικότητα 63.5 εκατομμύρια m3. Η μέση ετήσια απόληψη για ύδρευση είναι περίπου 18 εκατομμύρια m3. Λαμβάνοντας υπόψη τις απώλειες των δικτύων από διαρροές, οι οποίες σύμφωνα με διεθνείς μελέτες είναι της τάξης του 20%, η ωφέλιμη ποσότητα νερού ετησίως, είναι 14,4 εκατομμύρια κυβικά. Η ποσότητα αυτή, ακόμη και αν αυξηθεί οριακά, μετά βίας καλύπτει το τρίγωνο της πόλης της Ρόδου με την τουριστική περιοχή.
Η κατανάλωση νερού σε μια τουριστική περιοχή όπως η Ρόδος, πρέπει να υπολογίζεται για τις πάσης φύσεως ανάγκες, τουλάχιστο στα 500 λίτρα ανά άτομο ημερησίως. Αυτά δείχνουν σχετικές μελέτες των Υπουργείων Οικονομίας – Οικονομικών και Περιβάλλοντος καθώς και μελέτη του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), για τη χώρα μας (ο πίνακας με τα στοιχεία έχει επισυναφθεί στην επιστολή προς τους φορείς).
Σύμφωνα με τα πιο πάνω στοιχεία, το φράγμα σε περίπτωση φαινομένων ξηρασίας, αντέχει μόνο για την ευρύτερη περιοχή της πόλης της Ρόδου για 2,5 χρόνια. Αν όμως έχουμε θερμά καλοκαίρια λόγω της εξάτμισης και της φυσικής απώλειας νερού από το φράγμα, η επάρκεια είναι μόνο για δύο το πολύ χρόνια. Το παράδειγμα της Κύπρου, όπου με 332 εκατομμύρια κυβικά μέτρα αποθηκευτικό χώρο φραγμάτων, με μια ανομβρία 2-3 χρόνων αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα λειψυδρίας, με διακοπές νερού στις πόλεις, τις μισές μέρες της εβδομάδας, ας μας προβληματίσει.
Όσο πιο γρήγορα αποδεχθούμε το γεγονός ότι οι βροχοπτώσεις δεν πρόκειται να επανέλθουν στα επίπεδα προ πεντηκονταετίας αλλά και να υπήρχε τέτοια πιθανότητα, η αναστροφή της κατάστασης θα χρειαζόταν δεκαετίες, τόσο πιο γρήγορα θα δρομολογήσουμε την επίλυση του προβλήματος. Η όποια λύση θα πρέπει να δρομολογηθεί από τη Ρόδο. Η εμπειρία έδειξε ότι η Κεντρική Διοίκηση είναι πολύ δυσκίνητη και ίσως δεν έχει τη βούληση για να επιλύει γρήγορα, περιφερειακά προβλήματα. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι σύμφωνα με την ελληνική και κοινοτική Νομοθεσία, οι εταιρείες ύδρευσης (ΔΕΥΑ-Ρόδου για μας), έχουν την υποχρέωση να φροντίζουν για την παροχή στους καταναλωτές «νερού ανθρώπινης κατανάλωσης».
Ανάγκες του νησιού σε νερό ανθρώπινης κατανάλωσης:
Οι πραγματικές ανάγκες του νησιού για την τουριστική περίοδο (6 μήνες), υπολογίζονται σε 18.000.000 m3 περίπου και για τους υπόλοιπους 6 μήνες οι ανάγκες περιορίζονται στο μισό 9.000.000 m3. Οι ποσότητες αυτές είναι απαραίτητες είτε προσφέρονται από τη ΔΕΥΑΡ είτε λαμβάνονται από ιδιωτικές γεωτρήσεις είτε από ιδιωτικές αφαλατώσεις. Κατά συνέπεια οι ετήσιες ανάγκες για όλο το νησί ανέρχονται σήμερα σε 27.000.000 m3. Αν λάβουμε υπόψη τις απώλειες των δικτύων, χρειαζόμαστε για να τροφοδοτήσουμε τα δίκτυα μας τουλάχιστο 34 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως. Αν ακόμη αξιολογήσουμε και τον ρυθμό τουριστικής ανάπτυξης της υπαίθρου, τα προσεχή χρόνια οι ανάγκες θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερες. Κατά συνέπεια, η σκέψη ότι το φράγμα θα μπορέσει να καλύπτει όλο το νησί για πάντα, πρέπει να θεωρείται ανέφικτη. Επειδή με τον σημερινό τρόπο λειτουργίας του Κράτους, όταν παρουσιαστεί το πρόβλημα, θα είναι πολύ αργά για να το λύσουμε, θα πρέπει να είχαμε ήδη αρχίσει την υλοποίηση ενός προγράμματος οριστικής επίλυσης του προβλήματος. Απαιτείται άμεσος σχεδιασμός, τόσο για το σήμερα όσο και για το αύριο.
Τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος:
Η Κύπρος, όταν αντιμετώπισε παρόμοιο πρόβλημα, σε σύντομο χρονικό διάστημα κατασκεύασε μονάδες αφαλάτωσης, που παράγουν σήμερα 220.000 κυβικά μέτρα νερού την ημέρα ή 80,3 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως (δύο φράγματα Γαδουρά περίπου) και ας έχει 332 εκατομμύρια κυβικά μέτρα αποθηκευτικό χώρο στα φράγματά της. Με τον τρόπο αυτό έχει διασφαλίσει την επάρκεια σε πόσιμο νερό κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες και εξασφάλισε αποθέματα νερού για τη γεωργία. Το σημαντικό είναι ότι η Κύπρος αντιμετώπισε το πρόβλημα κάτω από κρισιμότερες καταστάσεις από εμάς, γιατί εκτός από την οικονομική κρίση, συνέπεσε και η καταστροφή του εργοστασίου της ΑΗΚ – αντίστοιχο της ΔΕΗ, από τη γνωστή έκρηξη. Εντούτοις, βρέθηκε λύση, χωρίς να καταβάλει το Κράτος το κόστος κατασκευής των μονάδων αφαλάτωσης. Ανέλαβε απλώς την υποχρέωση να αγοράζει για κάποια χρόνια τη συμφωνηθείσα ποσότητα νερού από τις εταιρείες κατασκευής των μονάδων αφαλάτωσης.
Οι τιμές πώλησης του νερού από τις μονάδες αφαλάτωσης κυμαίνονται από 0,35 – 0,7 ευρώ περίπου ανά κυβικό μέτρο νερού (ανάλογα αν χρησιμοποιείται θαλασσινό νερό ή υφάλμυρο). Το Ισραήλ πρόσφατα πέτυχε πολύ χαμηλότερη τιμή για αφαλάτωση θαλασσινού νερού, γιατί η τεχνολογία αντίστροφης ώσμωσης έχει βελτιωθεί σημαντικά.
Γιατί δεν αντιγράφουμε τις χώρες που αντιμετώπισαν το ίδιο με εμάς πρόβλημα και το έχουν επιλύσει άμεσα και οριστικά; Γιατί ο Ρόδιος καταναλωτής να μην έχει νερό ανθρώπινης κατανάλωσης, που τόσο έχει ανάγκη για να στηριχθεί η τοπική και εθνική οικονομία;
Επιβάλλεται να δρομολογηθεί άμεσα η μεταφορά νερού από το φράγμα με κατεπείγουσα μελέτη, μέχρι να τα καταφέρουμε να κάνουμε ότι και οι άλλες Μεσογειακές χώρες. Εμείς αν και γνωρίζουμε το πρόβλημα κυρίως στη Νότια Ρόδο, εδώ και μερικά χρόνια, δεν έχει ανακοινωθεί ακόμη ο τρόπος και ο χρόνος επίλυσής του.
Έχουμε υποχρέωση να αφήσουμε τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, ότι έχει απομείνει, ελεύθερο για έκτακτες ανάγκες και για τις ανάγκες της γεωργικής παραγωγής, διατηρώντας αποθέματα ασφαλείας.
Οι διαδικασίες μελέτης, έγκρισης, δημοπράτησης και αδειοδότησης με τα ελληνικά δεδομένα είναι χρονοβόρες, γι’ αυτό χρειάζεται άμεση ενεργοποίηση. Χρειάζεται μόνο θέληση, όραμα, επιμονή και δουλειά. Χρειάζεται να χάσουμε και τον ύπνο μας ακόμη, για να δρομολογήσουμε την καλύτερη λύση. Το αξίζουν όσοι καρτερικά αναμένουν να ακούσουν ότι κάτι κινείται στη σωστή κατεύθυνση.
Με εκτίμηση
Ευαγόρας Νικολάου
Η απειλή της ερημοποίησης λόγω λειψυδρίας, προ των πυλών για τα χωριά της Ρόδου
