Ο Σωτήρης Σέρμπος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και ερευνητικός εταίρος στο Jean Monnet European Centre of Excellence, ΕΚΠΑ.
Στην συνέντευξη που ακολουθεί μιλάει για τη συμφωνία της Ελλάδας με τη Γαλλία και σχολιάζει την διεθνή επικαιρότητα.
• Κύριε Σέρμπο να ξεκινήσουμε από την πρόσφατη συμφωνία της Ελλάδας με τη Γαλλία. Τι σημαίνει αυτό για την χώρα μας και κατ’ επέκταση για τις προοπτικές στο ευρωπαϊκό περιβάλλον;
Νομίζω πως υπάρχουν επιμέρους συμφέροντα για τις δύο χώρες, ώστε να αναπτυχθεί μία στρατηγική – ορόσημο. Ξεκινώντας από την Ελλάδα, νομίζω ότι συμβάλλει ωφέλιμα σε μια εθνική στρατηγική εσωτερικής και εξωτερικής εξισορρόπησης των σχέσεων με την Τουρκία.
Η εσωτερική εξισορρόπηση, αφορά στις Ένοπλες Δυνάμεις και ειδικά μια απαραίτητη επένδυση στη θάλασσα και στον αέρα (γιατί εκεί θα αυξηθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας -και ειδικά στην παρούσα φάση όπου η δημοσιονομική κρίση είχε αφήσει το αποτύπωμά της και στις Ένοπλες Δυνάμεις). Στόχος είναι να διατηρηθεί και να μην εκτροχιαστεί η ισορροπία δυνάμεων στο Αιγαίο. Ειδικά η περίπτωση των φρεγατών, από τη στιγμή κιόλας που θα συνοδευτούν και με κορβέτες, θα αυξήσουν ιδιαίτερα τα επιχειρησιακά χαρακτηριστικά με όρους του 21ου αιώνα –όχι μόνο για το Αιγαίο αλλά και για την ανατολική Μεσόγειο, όπου η Ελλάδα (ανεξάρτητα από την περίπτωση της Τουρκίας) θέλει να έχει θέση και ρόλο την ‘επόμενη μέρα’ στην περιφερειακή αρχιτεκτονική της ασφάλειας. Όσον αφορά στο σκέλος της εξωτερικής εξισορρόπησης, ουσιαστικά, συνάπτοντας μια διμερή σχέση με καθαρά συμμαχικά χαρακτηριστικά, θα ενισχύσει το μήνυμα αποτροπής προς την Τουρκία -και φυσικά όλα τα παραπάνω είναι σημαντικά προκειμένου να μην αναλωθούμε σε μια ‘κούρσα’ εξοπλισμών όπως είχαμε δει στο παρελθόν και μάλιστα σε αρκετά πιο ευνοϊκές συνθήκες για την Ελλάδα, όπως π.χ. την δεκαετία του ’90.
Το μείζον είναι πώς μπορείς να συνδυάσεις την έξυπνη ισχύ ώστε όλο αυτό, να μπολιαστεί και με μια στρατηγική προοπτικής κανονικοποίησης των σχέσεων των δύο χωρών και επίλυσης των προβλημάτων, πάντα με βάση τον πυρήνα του εθνικού παραδείγματος. Δηλαδή το πλαίσιο αρχών και αξιών που συνοδεύουν το δυτικό παράδειγμα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο -κι αυτό είναι, ο σεβασμός στο Διεθνές Δίκαιο προκειμένου αυτές οι συμμαχίες να αποκτήσουν και πιο μόνιμα χαρακτηριστικά. Σε διαφορετική περίπτωση ενδέχεται να είναι εύθραυστες και να μην μπορούν να διασφαλίσουν ειρήνη και σταθερότητα σε βάθος χρόνου.
Από τη σκοπιά της Γαλλίας, να μην υποτιμούμε την χρηματο-οικονομική διάσταση ειδικά μετά το πλήγμα που δέχτηκε (με όρους πρεστίζ και πολιτικής παράδοσης αλλά και όσον αφορά στην αμυντική της βιομηχανία καθώς είναι η τρίτη μεγαλύτερη στον κόσμο μετά την αμερικανική και την ρωσική).
Γι αυτό και είχε ανάγκη το συμβόλαιο με την Ελλάδα. Υπάρχει ωστόσο και μια ευρύτερη ανάγκη για τη Γαλλία, να ευθυγραμμίσει τα συμφέροντά της αναζητώντας κι εκείνη συμμάχους σε συμφωνίες που ενδεχομένως θα την δεσμεύσουν και αργότερα.
Τα αναφέρω όλα αυτά, γιατί θέλω να τονίσω πως η Γαλλία επιθυμεί αυτή την στιγμή να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο και θέση σε όλο αυτό το σύστημα που περιλαμβάνει τη Μεσόγειο και τη βόρεια Αφρική.
Από εκεί και πέρα, υπάρχει και ο ευρωπαϊκός αντίκτυπος. Είναι ξεκάθαρο, στον πυρήνα του ζητήματος, ότι η Γαλλία –ειδικά μετά την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, όπου ο γαλλογερμανικός άξονας έγινε τελείως ετεροβαρής- επιθυμεί να εξισορροπήσει αυτόν τον άξονα, παίζοντας το χαρτί της άμυνας, της ασφάλειας και της εξωτερικής πολιτικής ειδικά και για λόγους γεωπολιτικής αναγκαιότητας αλλά και αλλαγής στρατηγικής εκ μέρους των ΗΠΑ. Εδώ, είναι κάτι που θα το δούμε να συνεχίζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Να υπενθυμίσουμε ότι η Γαλλία αναλαμβάνει την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την 1η Ιανουαρίου 2022 και για ένα εξάμηνο, οπότε έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον η προοπτική στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και τη Γερμανία: θα δούμε δηλαδή, πού θα βρεθούν τελικά ο κοινός τόπος και η σύγκλιση καθώς υπάρχουν και χώρες (της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, Βαλτικές Δημοκρατίες, Ολλανδία, Δανία ίσως και Σουηδία) που καλύπτονται από την αμερικανική ομπρέλα προστασίας και του ΝΑΤΟ και ενδιαφέρονται για το κομμάτι του ‘Ευρωστρατού’ και την αυτονόμηση της Ευρώπης σε τέτοια ζητήματα.
Αυτή τη στιγμή ο κοινός παρονομαστής που διαφαίνεται, είναι να αναλάβει το ΝΑΤΟ στην πορεία, έναν περισσότερο αυτόνομο ευρωπαϊκό πυλώνα, εντός των δομών της Συμμαχίας προκειμένου να έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιείται –ειδικά σε γεωγραφικές ζώνες που πλέον δεν αποτελούν στρατηγική προτεραιότητα των ΗΠΑ καθώς σε διαφορετική περίπτωση το κενό αυτό που δημιουργείται καλύπτεται από αναθεωρητικές δυνάμεις, οι οποίες δεν ασπάζονται τις δικές μας αξίες και στο τέλος της μέρας θέλουν αν αναθεωρήσουν τους κανόνες του παιχνιδιού. Θα έχει ενδιαφέρον αλλά πρέπει να είμαστε ρεαλιστές στο μέλλον αφού κύριο εμπόδιο παραμένει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Είναι γεγονός πως η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο σταυροδρόμι και σαφέστατα επειδή όλες αυτές οι κινήσεις, περιλαμβάνουν μεγάλες επενδύσεις εκ μέρους της εθνικής κυριαρχίας των κρατών – μελών, βρίσκουν αντίθετες κάποιες χώρες όπως π.χ. η Γερμανία που υπολογίζει το δημοσιονομικό κόστος και την επιβάρυνση. Είναι ένα ζήτημα που θα το δούμε στο μέλλον κι εκεί θα κληθεί η Ελλάδα ενδεχομένως να κρατήσει λεπτές ισορροπίες μεταξύ των χωρών μέσα κι έξω από την Ευρώπη.
• Η αλήθεια είναι ότι εκδηλώθηκε μια δυσαρέσκεια από την πλευρά των ευρωπαϊκών χωρών, για την κίνηση Μπάιντεν να προχωρήσει στη συμφωνία AUKUS και να ‘αδειάσει’ την Ευρώπη. Εδώ θα πρέπει να κρατήσει η Ελλάδα ισορροπίες και με μεγάλη προσοχή;
Πράγματι, και υπενθυμίζω πως στο προηγούμενο διάστημα, άνοιξαν ‘ρήγματα’ εντός της Ατλαντικής Συμμαχίας όσον αφορά στις ανταγωνιστικές σφαίρες επιρροής. Ειδικά από τη στιγμή που τα ζητήματα του πολιτικού Ισλάμ (και ειδικά το σκέλος της τζιχαντιστιστικής τρομοκρατίας) απασχολούν έντονα τη Γαλλία και την φέρνουν σε αντίθεση με την Τουρκία. Αντιλαμβάνεστε ότι κι άλλες χώρες μπαίνουν ‘σφήνα’ σε σφαίρα επιρροής που επιθυμούν να ελιχθούν. Στο ρήγμα εντός του ΝΑΤΟ, οι ευρωπαίοι εταίροι μας δεν στήριξαν τις γαλλικές θέσεις (ούτε οι ΗΠΑ) κι αυτό οδήγησε στο να κλονιστούν οι σχέσεις της Γαλλίας με τις ΗΠΑ.
Σε όλο αυτό το τοπίο, η Ελλάδα επιθυμεί να διατηρήσει αλλά και να ενισχύσει την παρουσία του αμερικανι
κού παράγοντα, στο πλαίσιο της νέας αμυντικής συνεργασίας που θα υπογραφεί σε λίγο καιρό μεταξύ των δύο χωρών. Εδώ είναι ξεκάθαρο ότι οι Αμερικανοί θέλουν να έχουν τον τελικό λόγο στο πώς θα σχηματιστούν περιφερειακές ισορροπίες που θα είναι συμβατές και με το δικό τους γεωπολιτικό πρόσημο –και πώς θα λειτουργήσουν οι ΗΠΑ ως εξισορροπιστής ανάμεσα σε αντικρουόμενα συμφέροντα και πλευρές. Το καλό είναι ότι υπάρχει ‘παράθυρο’ ευκαιρίας για την Ελλάδα που θα έχει την ευκαιρία να κοιτάξει σοβαρά το δικό της σχέδιο για την ευρύτερη περιοχή που θα περιλαμβάνει αναγκαστικά και την Τουρκία.
• Θα ήθελα να σας ζητήσω ένα σχόλιο γι αυτό που δήλωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, σχετικά με την στήριξη της ένταξης των χωρών των δυτικών Βαλκανίων, όπως η Βόρεια Μακεδονία και η Αλβανία. Αυτά δεν είναι θέματα που θα προχωρήσουν σύντομα, αλλά η Ελλάδα στηρίζει τέτοιες προοπτικές. Μας συμφέρει αυτό;
Νομίζω πως η Ελλάδα αν έχει μια συνέπεια και συνέχεια όσον αφορά στη βαλκανική διάσταση της εξωτερικής πολιτικής είναι να στηρίξει την ευρωπαϊκή τους προοπτική, για μια σειρά από λόγους. Μεταξύ άλλων είναι να υπάρχει μια ζώνη ασφάλειας, σταθερότητας και βιώσιμης ανάπτυξης, όπου η Ελλάδα θα μπορέσει να παίξει ένα ρόλο από θέση ισχύος. Εκτιμώ πως δυστυχώς έχουμε περάσει μια παρατεταμένη περίοδο, όπου η ΕΕ προσποιείται ότι ‘μεταρρυθμίζεται’.
Θα σας έλεγα ότι η συμφωνία Ελλάδας – Γαλλίας περιλαμβάνει μια κοινή γραμμή σε μια σειρά από ζητήματα, όπως τα Βαλκάνια. Κι αυτό το λέω γιατί η Γαλλία δεν είναι θετική στη διεύρυνση προς τέτοιες χώρες.
Όμως, αντιλαμβάνεται ότι για να αποκτήσει η Ευρώπη γεωστρατηγικό αποτύπωμα, δεν μπορεί να αφήσουμε ‘κενό’ σε περιοχές, όπως τα δυτικά Βαλκάνια, αφού εκεί δεν πρέπει να αποτύχει η ευρωπαϊκή στρατηγική. Ειδάλλως θα ανοίξει το… Κουτί της Πανδώρας και θα είναι ένα κρας τεστ από εδώ και πέρα.
