Συνέντευξη στην
Πέγκυ Ντόκου
Οι μέρες των Χριστουγέννων είναι κοντά κι έχουμε μπει ήδη στο εορταστικό κλίμα των ημερών. Πώς όμως μπορούμε να προσεγγίσουμε την Γέννηση του Χριστού σήμερα; Πώς την προσεγγίζουν οι χριστιανοί ορθόδοξοι και ποιο είναι το πανανθρώπινο μήνυμα;
Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος, μιλάει σήμερα για τα Χριστούγεννα σε μια συνέντευξη με περισσότερο θρησκειολογικό και θεολογικό χαρακτήρα, πέρα από τα…συνηθισμένα κλισέ (που επαναλαμβάνουμε κάθε χρόνο).
Η συνέντευξη αναλυτικά:
• Σεβασμιότατε, οδεύουμε προς τα Χριστούγεννα. Τι σημαίνει αυτή η γιορτή για τους χριστιανούς;
Η εορτή των Χριστουγέννων είναι μια εκ των κεντρικών εορτών του εκκλησιαστικού λειτουργικού έτους. Εορτάζουμε την γέννηση του Χριστού που έγινε τότε στην Βηθλεέμ. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς χρονολογεί επακριβώς το γεγονός, κι αυτό έχει μια ιδιαίτερη σημασία. Δεν είναι δηλαδή ένας μύθος. Είναι ένα πραγματικό γεγονός το οποίο τελεσιουργείται κάθε χρόνο την συγκεκριμένη ημερομηνία, εκ νέου. Γεννάται ο Χριστός. Δεν κάνουμε μια αναπόληση ενός ιστορικού γεγονότος, αλλά έχουμε πραγματική γέννηση –διότι αυτό αφορά κατ’ εξοχήν την ύπαρξή μας, ως ορθοδόξων χριστιανών. Και καλούμεθα να συμμετέχουμε σε αυτό το μυστήριο, της ενσαρκώσεως του Θεού. Ο Θεός εισέρχεται δυναμικά στην ανθρωπότητα, για να αλλάξει τον ρου της ιστορίας. Και να φέρει μια νέα προοπτική για τον άνθρωπο και για τον κόσμο. Αν δεν μπορέσουμε να δούμε μέσα από αυτό το πρίσμα τις εορτές των Χριστουγέννων, ουσιαστικά δεν μπορούμε να εμβαθύνουμε στο νόημά τους και από την άλλη, δεν μπορούν να ασκήσουν καμία ουσιαστική επίδραση στην Χριστιανοσύνη μας –σ’ αυτό που είμαστε ως ορθόδοξοι χριστιανοί. Και πάντα προβληματιζόμαστε στην σχέση ‘περιβλήματος’ της εορτής.
Από την μία, όλος αυτός ο διάκοσμος που βλέπουμε γύρω μας, το εμπορικό κομμάτι δηλαδή και από την άλλη, η προετοιμασία του χριστιανού, η μετάνοιά του, η συμμετοχή στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας –άμεσα συνδεδεμένο με την λειτουργική ζωή.
• Ποιο ερώτημα πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας;
Καλούμεθα και φέτος να γιορτάσουμε Χριστούγεννα. Και πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας το ερώτημα ‘πώς είμαστε προετοιμασμένοι γι αυτή την εορτή; Ο καθένας προσωπικά, η κοινωνία μας, ο κόσμος ολόκληρος.
Όπως είπα προηγουμένως, υπάρχει το εμπορικό κομμάτι. Δηλαδή, και σε χώρες που δεν είναι χριστιανικές, στολίζουν δέντρα, στολίζουν τα κτήρια υπάρχει διάκοσμος και εκδηλώσεις, επικρατεί εορταστική ατμόσφαιρα. Βέβαια προετοιμάζονται και για την έλευση του νέου έτους, αλλά γιορτάζουν και με αφορμή τα Χριστούγεννα. Τελικά εμείς, ως χριστιανοί πώς στεκόμαστε απέναντι σε αυτή την μεγάλη γιορτή, που ζούμε στις αρχές του 21ου αιώνα. Κι αν λάβουμε υπόψη όλα αυτά που τεκταίνοται στον πλανήτη μας, μπορούμε να κάνουμε δεύτερες σκέψεις για επικαιροποίηση του μηνύματος των Χριστουγέννων. Και να μιλήσουμε για ειρήνη, για ανθρώπινη αξιοπρέπεια, για σεβασμό της προσωπικότητας του συνανθρώπου μας –για τον άνθρωπο που σήμερα πάσχει σε όλα τα επίπεδα.
• Το μήνυμα της γέννησης του Χριστού είναι όμως πανανθρώπινο, έχει μια ευρύτερη έννοια και συμβολισμό.
Το γεγονός των Χριστουγέννων δεν απευθύνεται μόνο στους χριστιανούς. Απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο. Διότι ο Χριστός, ήρθε για κάθε άνθρωπο δεν ήρθε μόνον για έναν αριθμό ανθρώπων οι οποίοι των πίστεψαν. Ήρθε κι έρχεται πάντοτε για κάθε άνθρωπο. Θα πρέπει όμως να πούμε ότι αυτό που κατ’ εξοχήν αφορά τον άνθρωπο σήμερα –και κάθε εποχής- είναι ότι η γέννηση του Θεανθρώπου σημαίνει ότι ο Θεός μένει πιστός στον άνθρωπο. Όπως και να του φέρθηκε ο άνθρωπος, ο Θεός δεν τον εγκαταλείπει. Κι αυτό είναι ένα μήνυμα στον σύγχρονο άνθρωπο που είναι απογοητευμένος μέσα στις καθημερινές καταστάσεις. Ο Θεός δεν τον εγκαταλείπει και δεν περιμένει από τον άνθρωπο να κάνει την πρώτη κίνηση. Έρχεται Αυτός και κάνει την πρώτη κίνηση, έρχεται προς τον άνθρωπο. Αν τελικά συνειδητοποιήσουμε αυτή την μεγάλη αλήθεια, τι σημαίνει για τον καθένα ξεχωριστά, μπορούμε να δούμε το γεγονός της Ενσαρκώσεως του Θείου Λόγου, το γεγονός των Χριστουγέννων μέσα από την σωστή και αληθινή του προοπτική.
Διότι ο άνθρωπος πρόδωσε τον Θεό. Ο Θεός όμως, έμεινε πιστός στα αισθήματά του προς το πλάσμα Του. Κι αυτό είναι η ουσία. Είναι το μεγάλο διαχρονικό μήνυμα των Χριστουγέννων. Δεν έχουμε έναν Θεό ο οποίος ενεργεί με τρόπο που καταπιέζει τον άνθρωπο. Έχουμε έναν Θεό που σαρκώνεται από μια άσημη γυναίκα της Παλαιστίνης, σε ένα άσημο τόπο (ένα σπήλαιο) χωρίς προβολή του γεγονότος –απλά και αθόρυβα και τελικά δίνει το στίγμα του σε μερικούς ποιμένες και σε κάποιους μάγους που έψαχναν. Αυτοί τελικά, μπόρεσαν να πληροφορηθούν το γεγονός της θείας γέννησης.
• Και σε μια πολυτάραχη εποχή, υπό πολύ δύσκολες οικονομικά συνθήκες…
Μια εποχή η οποία όσον αφορά την γενικότερη σύγχυση μοιάζει με την δική μας. Όσον αφορά την παγκόσμια γεωπολιτική κατάσταση, την απαξίωση των θεσμών, την έκκληση των ηθών. Ο Χριστός όμως, ήρθε εκείνη την εποχή κι έρχεται και σε κάθε εποχή. Γιατί ναι μεν εμείς οι άνθρωποι μπορεί να έχουμε τα δικά μας κριτήρια, αλλά και ο Θεός έχει τα δικά του…
• Η γέννηση του Χριστού είναι ένα ιστορικό γεγονός και όχι ένας μύθος –τον οποίο πολλοί θέλουν να αμφισβητήσουν.
Η γέννηση του Χριστού είναι ένα ιστορικό γεγονός. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς δίνει συγκεκριμένες πληροφορίες και το χρονικό πλαίσιο επακριβώς. Αυτό το ιστορικό γεγονός δεν το αμφισβήτησαν ούτε οι σύγχρονοι ούτε οι επόμενοι της πρώτης γενεάς πολέμιοι του Χριστού και των Αποστόλων και της Πίστεώς μας. Κάποιοι μπορεί αγκιστρωμένοι στις ιδεοληψίες τους, να προσπαθούν με τα δικά τους επιχειρήματα να δημιουργήσουν αυτές τις αμφισβητήσεις. Το ζητούμενο είναι κατά πόσο, αυτό το ιστορικό γεγονός, αγγίζει τον καθένα μας υπαρξιακά. Αυτά τα γεγονότα προσεγγίζονται με την Πίστη, ειδάλλως θα μείνει ένα ιστορικό γεγονός ανάμεσα στα άλλα χιλιάδες ιστορικά γεγονότα. Η Πίστη είναι αυτή που δίνει στο γεγονός μια άλλη διάσταση.
• Πώς βιώνουμε οι χριστιανοί την Γέννηση του Χριστού εκκλησιαστικά, μέσα από την συμμετοχή μας στην εκκλησία;
Για να το βιώσουμε πραγματικά, θα πρέπει να έχουμε προετοιμαστεί. Δεν είναι τυχαίο ότι η Εκκλησία μας (οι Πατέρες) έχουν θεσπίσει μια περίοδο 40 ημερών προετοιμασίας –όπως γίνεται με το Πάσχα και την Κοίμηση της Θεοτόκου. Ποιο σημαντικό γεγονός αφήνουμε στη ζωή μας χωρίς να προετοιμαστούμε για κάτι. Πόσω μάλλον για τα πνευματικά γεγονότα.
Η βάση είναι η μετάνοια. Οι νηστείες, οι ιδιαίτερες ακολουθίες, γίνονται για να βοηθήσουν τον άνθρωπο να φτάσει σε αυτή την κατάσταση.
Και όταν λέμε μετάνοια, δεν εννοούμε μια ενοχική συναίσθηση κάποιων πράξεων. Αλλά την στροφή προς τον Θεό. Τον επαναπροσανατολισμό της σχέσης μου με τον Θεό.
Οι αρχαίοι λαοί είχαν θεοποιήσει τον Ήλιο. Το χειμερινό Ηλιοστάσιο 22-25 Δεκεμβρίου σημαίνει την αρχή του χειμώνα, και ο αρχίζει βαθμιαία να αυξάνει η ημέρα έως ότου εξισωθεί με την νύχτα, κατά την Ιση-μερία τον Μάρτιο. Τότε ο Ήλιος νικά το σκοτάδι, και έρχεται η άνοιξη η εποχή της αναγέννησης για την φύση.
· Οι Αιγύπτιοι στις 25 Δεκεμβρίου γιόρταζαν την γέννηση του θεού-ήλιου Όσιρη.
· Το ίδιο και οι Βαβυλώνιοι, και οι Φοίνικες που ονόμαζαν το θεό-ήλιο Βαάλ .
· Οι Πέρσες λάτρευαν τη γέννηση του Αήττητου-ήλιου και θεού Μίθρα Βασιλιά.
· Οι Βραχμάνοι γιόρταζαν την γέννηση του βασιλιά του κόσμου.
· Οι αρχαίοι Έλληνες κατά την χειμερινή τροπή του ήλιου γιόρταζαν την γέννηση του Διονύσου.
Ο Διόνυσος ήταν ο καλός «Ποιμήν», του οποίου οι ιερείς κρατούν την ποιμενική ράβδο, όπως συνέβαινε και με τον Όσιρη. Ανάλογη εικόνα δημιουργήθηκε και για τον Ιησού που όχι μόνο παρουσιάζεται αλλά αναπαρίσταται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο όπως και ο Διόνυσος.
Κυρίως όμως η γιορτές αυτές είχαν ταυτιστεί με τον Φωτοφόρο θεό Απόλλωνα.
Στη Ρώμη γιορτάζονταν τα Σατουρνάλια, προς τιμήν του Κρόνου.
Από αυτές τις γιορτές έχουν την πηγή τους τα περισσότερα έθιμα των Χριστουγέννων όπως τα κάλαντα, η ανταλλαγή δώρων, οι στολισμοί, το Χριστουγεννιάτικο δέντρο και άλλα.
Θεοί που γεννήθηκαν από παρθένες
Η αντίληψη που έχουν αρκετοί ότι ο Ιησούς είναι ο μόνος θεός ή γιος τους θεού που γεννήθηκε από παρθένα είναι λανθασμένη.
Από παρθένα μητέρα γεννήθηκαν ακόμα και βασιλείς όπως ο Αμενχοτέπ της Αιγύπτου, 1.500 χρόνια πριν τον Χριστό.
Χωρίς την παρέμβαση άνδρα γεννήθηκαν ο αγγελιοφόρος θεών Θωτ και άλλοι θεοί της αρχαιότητας όπως οι Αιγύπτιοι θεοί του Ήλιου Ώρος και Ρα.
Παρθένα και μάλιστα με πολλά παιδιά ήταν και η θεά Ήρα.
Με τον ίδιο τρόπο γεννήθηκαν ο θεός της Φρυγίας Άττις, ο έλληνας θεός Διόνυσος ο έλληνας ήρωας Περσεύς, ο Άδωνης, ο Βούδας και πολλοί άλλοι.
Γεννήθηκαν σε σπηλιές
Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση ο Ιησούς γεννήθηκε μέσα σε μια σπηλιά.
Ωστόσο σε σπηλιές γεννήθηκαν ο Άδωνης, ο Διόνυσος, ο Ερμής, ο Μίθρας, ακόμα και θεοί της Ασίας, όπως δείχνει και η σχετική φωτογραφία που παραθέτουμε.
Σε σπηλιά γεννήθηκε, όπως λέγεται, και ο θεός Ερμής.
Ο ίδιος ο Δίας (που θεωρούνταν ο πατέρας ή ο βασιλιάς των θεών) γεννήθηκε από τη Ρέα μέσα σε μια σπηλιά.
Γενικά όμως όλοι αυτοί οι θρύλοι για τη γέννηση των θεών σε σπηλιές συνδέονται με το γεγονός ότι οι σπηλιές, άλλοτε κατοικίες των πρωτόγονων ανθρώπων, άρχισαν να θεωρούνται άντρα των πνευμάτων και των θεών και να μετατρέπονται στα πρώτα ιερά. Με τις σπηλιές άρχισαν να συνδέονται κατοπινά και οι αφηγήσεις για τη γέννηση και την ταφή των θεών.
Διαπιστώνουμε λοιπόν, ότι μέσα στο διάβα των αιώνων η κάθε θρησκεία διαμόρφωνε τα ίδια δεδομένα δίνοντας τους διαφορετικό περιεχόμενο και προσαρμόζοντας τες στις δικές της διδασκαλίες.
Κατά συνέπεια σε καμιά περίπτωση μπορεί να θεωρηθεί ότι η περίπτωση του Ιησού υπήρξε μία και μοναδική στην παγκόσμια ιστορία.