Συνέντευξη στην
Πέγκυ Ντόκου
Την αισιοδοξία του ότι η υπόθεση με τους Έλληνες αξιωματικούς θα έχει αίσια έκβαση, εκφράζει σε συνέντευξή του, ο διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και επικεφαλής του Τομέα Ρωσίας-Ευρασίας & ΝΑ Ευρώπης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, κ. Κωνσταντίνος Φίλης. Παράλληλα, μιλάει για τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά, για την πολιτική της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα αλλά και για τον ρόλο της Ευρώπης, των ΗΠΑ, του Ισραήλ και της Ρωσίας.
Η συνέντευξη αναλυτικά:
• Κύριε Φίλη, να ξεκινήσουμε από το επεισόδιο με την σύλληψη και κράτηση των δύο Ελλήνων αξιωματικών από τους Τούρκους. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Δυστυχώς το θέμα αυτό έχει… «κακοφορμίσει». Θα μπορούσα να πω ότι στην αρχή οι προσδοκίες ήταν διαφορετικές. Βέβαια από την στιγμή που το ζήτημα αυτό δεν αντιμετωπίστηκε ως ένα μεθοριακό επεισόδιο αλλά δόθηκε μια άλλη διάσταση από τουρκικής πλευράς, κάποιοι θα μπορούσαν να πουν ότι ήταν και αναμενόμενη η κατάσταση όπως εξελίσσεται. Προσωπικά, θεωρούσα ότι παρά το γεγονός ότι δεν λύθηκε επιτόπου, θα μπορούσε να είχε δοθεί μία λύση έγκαιρα, πράγμα που δεν συνέβη. Ωστόσο, εξακολουθώ να πιστεύω ότι παρά τις όποιες καθυστερήσεις που δεν μπορούμε να τις προσδιορίσουμε χρονικά, η έκβαση θα είναι αίσια. Και οι δύο Έλληνες αξιωματικοί, θα επιστρέψουν κάποια στιγμή στη βάση τους.
• Αυτή η τουρκική προκλητικότητα, όμως, συνεχίζεται. Και μετά την επίσκεψη του κ. Ερντογάν στην χώρα μας, ο Τούρκος Πρόεδρος όχι μόνον δεν σταμάτησε αλλά συνεχίζει με δική του ατζέντα χωρίς να τον ενδιαφέρει τίποτα, ούτε οι προειδοποιήσεις από τη διεθνή και ευρωπαϊκή κοινότητα. Βλέπουμε να συνεχίζει να δημιουργεί επεισόδια συνεχώς στο Αιγαίο.
Είναι ιδιαίτερα προβληματικό το γεγονός ότι παρά την επίσκεψη του κ. Ερντογάν στην Αθήνα στις αρχές Δεκεμβρίου, και παρά το γεγονός πως οι δύο πλευρές συμφώνησαν να γίνουν ενέργειες αποκλιμάκωσης της έντασης που είχε ξεκινήσει, αυτή η συμφωνία αθετήθηκε. Δεν μπορώ να γνωρίζω αν έχει αθετηθεί από πάνω προς τα κάτω ή αντίθετα, διότι υπάρχουν πληροφορίες που αναφέρουν ότι τα δύο επεισόδια που είχαμε στο Αιγαίο, δεν προκλήθηκαν βάσει ενός κεντρικού σχεδιασμού, αλλά ήταν μια επιπολαιότητα της στιγμής από πλευράς των Τούρκων πλοιάρχων, που έκαναν κάποιες κινήσεις εντυπωσιασμού, με υπαρκτό το ενδεχόμενο να είχε προκληθεί ακόμη μεγαλύτερη ζημιά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Όμως η αλήθεια είναι ότι αυτή τη στιγμή το καθεστώς Ερντογάν βρίσκεται σε μία πολύ δύσκολη κατάσταση, υπό την έννοια ότι έχει ανοίξει πάρα πολλά μέτωπα ή του έχουν ανοίξει αυτά τα μέτωπα που ίσως εμπεριέχουν κι άλλα, εσωτερικώς. Δεν υπάρχει μόνον το ζήτημα του Αιγαίου με την Ελλάδα. Είναι πολλά τα ζητήματα που απασχολούν την Τουρκία. Οπότε η αντίδραση της Τουρκίας απέναντι σε όλη αυτή την κατάσταση, είναι να βγάζει μια ανασφάλεια, η οποία αναμιγνύεται με μία αυτοπεποίθηση, που όμως δεν προκύπτει από τις τελευταίες εξελίξεις αλλά από τον μεγαλοϊδεατισμό που διακατέχει την ηγεσία της γείτονος χώρας και την αίσθηση ότι η Τουρκία θέλει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό σε ισότιμη βάση και μάλιστα από μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Ε.Ε. κ.ο.κ. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία πορεύεται μέσα σε μία ρότα που είναι ιδιαίτερα προβληματική και για την ίδια αλλά και για την σχέση της με μια σειρά κρατών.
Να προσθέσω ότι σε όλα αυτά τα προβλήματα, προστίθεται και η οικονομία της χώρας αυτής, που ενώ δείχνει ότι είναι πολύ δυναμική σε επίπεδο δεικτών, έχει πολλές στρεβλώσεις. Εξ ου και η υποβάθμιση από την Moody’s.
• Η αλήθεια είναι πάντως, ότι και οι Έλληνες ευρωβουλευτές έχουν δηλώσει πως με αυτά που κάνει η Τουρκία, απομονώνεται συνεχώς –τόσο μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο όσο και από την ευρωπαϊκή οικογένεια. Κι αυτό δεν την συμφέρει ενώ η Ελλάδα λέει ότι μπορούμε να σας στηρίξουμε στην πορεία σας προς της Ευρώπη.
Κι εδώ πρέπει να πούμε ότι πολλές ευρωπαϊκές ηγεσίες έχουν πλέον συνειδησιακό πρόβλημα με την Τουρκία. Δεν μπορούν να εξακολουθούν να ανέχονται την ρητορική Ερντογάν, τους πολύ υψηλούς τόνους που χρησιμοποιεί, την αντι-ευρωπαϊκή ατζέντα την οποία φαίνεται να έχει, τις συνεχείς κατηγορίες εναντίον της Ε.Ε. Υπάρχει ένα ζήτημα, που συνδυάζεται με την θεσμική απομάκρυνση της Τουρκίας από την Ευρώπη και την διολίσθηση σε ένα ακόμη πιο αυταρχικό καθεστώς. Ούτως ή άλλως η Τουρκία δεν έχει παράδοση στην Δημοκρατία –ήταν πάντα μια αυταρχική χώρα, με επίφαση δημοκρατίας τις εκλογές. Ως προς την Ευρώπη, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι δεν υπάρχει καμία σοβαρή προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. στο προσεχές μέλλον –για να μην πω και μακρύτερα! Οπότε υπό αυτές τις νέες συνθήκες, πρέπει να χαράξουμε και την πολιτική μας. Η Τουρκία πλέον δεν δεσμεύεται από αυτή την πολιτική, δεν επιθυμεί η ίδια να ενταχθεί στην Ε.Ε. και αντιθέτως θεωρεί ότι η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ είναι «βαρίδια» τα οποία η ίδια δεν θέλει να φέρει στην πλάτη της –γι αυτό και προτιμά να ακολουθεί μια ανεξάρτητη πολιτική, που την φέρνει σε σύγκρουση με τους δυτικούς της εταίρους.
• Ωστόσο, έχει δημιουργηθεί ένα απίστευτο «κλίμα» στα ΜΜΕ, στο διαδίκτυο, σε διάφορους ιστότοπους, με δημοσιεύματα, με σενάρια και από την άλλη, βλέπουμε και την στάση των ΗΠΑ να κάνουν συνεχώς δηλώσεις ότι «ανησυχούν». Δεν έχουμε συνηθίσει τους διπλωμάτες να λένε τέτοια πράγματα.
Πράγματι, στο εσωτερικό της χώρας μας, υπάρχει μια τροφοδότηση και ανατροφοδότηση αντίστοιχων ακραίων τοποθετήσεων που γίνονται από την πλευρά της Τουρκίας και θα έλεγα ότι έχουμε… τσιμπήσει σε αυτό τον πόλεμο της προαπαγάνδας τον οποίο διεξάγει η γείτονα, προσθέτοντας πως κάνουμε κακό και στην υπόθεση των δύο στρατιωτικών με αυτή την υπερβολική αντίδραση που έχουμε –πολλώ δε μάλλον, όταν παρουσιάζουμε χωρίς μέτρο, ειδήσεις ή πρωτοσέλιδα εφημερίδων τα οποία κινούνται στις παρυφές της γραφεικότητας. Θέλει πάρα πολύ μεγάλη προσοχή σε αυτές τις στιγμές, το πώς ο καθένας από εμάς που έχει δημόσιο λόγο, συμπεριφέρεται και αντιμετωπίζει την κατάσταση.
Ως προς το δεύτερο ερώτημά σας για τον Πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα, πράγματι είναι ιδιαίτερα… ομιλητικός περισσότερο από ό,τι κανείς θα περίμενε ή από ό,τι συνήθως κάνουν οι πρέσβεις. Αυτό ωστόσο, υποδηλώνει μια ανησυχία από πλευράς του, διότι, ούτε οι Αμερικανοί αυτή την στιγμή μπορούν να «διαβάσουν» την Τουρκία. Δηλαδή, την ανασφάλεια την οποία έχουμε εμείς για διάφορους λόγους, την έχουν και οι ΗΠΑ. Έχω την εντύπωση ότι οι δηλώσεις του Αμερικανού Πρέσβη εντάσσονται σε μια προσπάθεια της Ουάσιγκτον να αποτρέψει γεγονότα τα οποία δεν μπορεί να ελέγξει και στα οποία, ενδεχομένως, αν και εφόσον λάβουν χώρα δεν θα μπορεί να παρέμβει με την αποτελεσματικότητα την οποία είχε στο παρελθόν.
Η Ελλάδα βρίσκεται πολύ χαμηλά στις προτεραιότητες της Τουρκίας σε σχέση με τα πραγματικα προβλήματά της. Ενδεχομένως η Ελλάδα να προσφέρεται, λόγω της υπεύθυνης στάσης που δείχνει για μία επίδειξη ισχύος που δεν έχει και ιδιαίτερο ρίσκο για την γείτονα.
• Για να κλείσουμε θα ήθελα ένα σχόλιο από εσάς για τον ρόλο του Ισραήλ και τον ρόλο της Ρωσίας στις εξελίξεις.
Οι σχέσεις του Ισραήλ από το 2010 και μετά, έχουν κλονιστεί με την Τουρκία και μάλιστα καίρια. Δεν βλέπω ότι με την ηγεσία Ερντογάν θα μπορούσε να αλλάξει κάτι σε αυτή την κατεύθυνση. Ως προς την Ρωσία, η Τουρκία έχει εισχωρήσει σε μια συνεργασία με την χώρα αυτή από θέση «κομπάρσου» και όχι από θέση «πρωταγωνιστή». Επειδή οι Ρώσοι φημίζονται για τον κυνισμό που έχουν στην άσκηση της εξωτερικής τους πολιτικής πρέπει να δούμε πώς θα διαμορφωθούν οι εξελίξεις στη Συρία, στο προσεχές διάστημα. Αυτή τη στιγμή η συμμαχία Άγκυρας – Μόσχας μοιάζει να είναι πρόσκαιρη. Ωστόσο, οποιαδήποτε εξέλιξη στην Συρία μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις αυτές.
