Ο κ. Δημήτρης Καιρίδης είναι τακτικός καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και βουλευτής Βορείου Τομέα Αθηνών, της Νέας Δημοκρατίας.
Σήμερα μιλάει στην «δημοκρατική» για τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά ενώ στην γείτονα χώρα, ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν αντιμετωπίζει πλείστα όσα προβλήματα εσωτερικής φύσεως.
«Δεν αναμένουμε γρήγορα και θεαματικά αποτελέσματα, οι σχέσεις μας με την Τουρκία εξελίσσονται σ’ έναν δύσκολο μαραθώνιο», λέει μεταξύ άλλων και τονίζει: «Ο Ερντογάν, πλέον δεν πείθει, όπως παλιά και δεν ξεγελά εύκολα με τους τακτικισμούς του –καθώς άνοιξε πολλά και δύσκολα μέτωπα…»
• Κύριε Καιρίδη, πώς βλέπετε τις εξελίξεις με τη γείτονα χώρα την ώρα που η Ελλάδα ξεκίνησε με τις ενδιάμεσες διερευνητικές επαφές (πέντε χρόνια μετά τη διακοπή τους) ενώ η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας επιμένει στην ίδια πρακτική της διαστρέβλωσης των γεγονότων και της προκλητικότητας;
H Ελλάδα έχει ως βασική στρατηγική την επίλυση της υπαρκτής διαφοράς της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου. Άλλωστε γι’ αυτό συνεχίζει τις διερευνητικές συνομιλίες με αυτοπεποίθηση και σιγουριά και με υπέρτερη επιχειρηματολογία που ακριβώς εδράζεται στην αποδοχή και τη στήριξη στους διεθνείς κανόνες και συνθήκες. Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα με τακτική σοφία δεν υπεραντιδρά και δεν εγκλωβίζεται στις παγίδες των καθημερινών τουρκικών προκλήσεων και της προπαγανδιστικής διαστρέβλωσης των γεγονότων. Τα αντιμετωπίζει όμως με αναλογικό τρόπο και αποτρεπτικά τόσο στα διπλωματικά πλαίσια όσο και επί του πεδίου.
Σε κάθε περίπτωση είμαστε πολύ μακριά για να μιλήσουμε για στροφή της Τουρκίας σε κατεύθυνση διάθεσης ουσιαστικού διαλόγου, ο οποίος θα οδηγούσε σε διαδικασίες προσφυγής και επίλυσης στο πλαίσιο της διεθνούς διαιτησίας. Δεν αναμένουμε γρήγορα και θεαματικά αποτελέσματα, οι σχέσεις μας με την Τουρκία εξελίσσονται σ’ έναν δύσκολο μαραθώνιο και το όφελος από τέτοιες συζητήσεις είναι η διπλωματική προβολή και παρουσία της σίγουρης Ελλάδας, η οποία σε κάθε περίπτωση δεν έχει να φοβηθεί ή να διακινδυνεύσει τίποτα.
• Με τα προβλήματα που έχει στο εσωτερικό της η Τουρκία, την οικονομική κρίση, τη δυσαρέσκεια του κόσμου κ.λπ. τι μπορούμε να περιμένουμε; Ο Ερντογάν προσπαθεί να διοχετεύσει τα προβλήματά του προς τα έξω, συνεχίζοντας τις προκλήσεις;
Η περιφερειακή πολιτική υπερεπέκτασης της Τουρκίας αποφέρει πλέον όχι μόνο διπλωματική διακινδύνευση απομόνωσης στον Ερντογάν αλλά και τεράστιο εσωτερικό κοινωνικό και οικονομικό κόστος, που τον οδηγεί σε διαρκή πολιτική φθορά.
Το τελευταίο διάστημα, ενόψει των εκλογών του 2023 έχει σχεδιάσει συνολικό πακέτο αναπαραγωγής και επιβεβαίωσης της αυταρχικής εξουσίας του. Με πολιτικά μέτρα, όπως η βίαιη κατάργηση του φιλοκουρδικού κόμματος HDP, με κοινωνικά μέτρα όπως η αποχώρηση της Τουρκίας από την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση της βίας εναντίον των γυναικών και των παιδιών και με οικονομικά μέτρα όπως η αλλαγή του Διοικητή της Τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας με πολιτικό πρόσωπο της δικής του εμπιστοσύνης.
Η οικονομική του επιδίωξη είναι να επανέλθει στην φιλολαϊκή επεκτατική πολιτική κατευνασμού του κόσμου με φθηνό χρήμα. Επιχειρεί, λοιπόν με κάθε τρόπο την ισχυροποίηση της θέσης του και την συσπείρωση του εκλογικού του συνασπισμού με τον Μπαχτσελί με την προσδοκία ότι θα διατηρήσει την διακυβέρνηση στις ερχόμενες εκλογές, τις οποίες ίσως φέρει και νωρίτερα.
Ταυτόχρονα επιχειρεί να αξιοποιήσει γεγονότα όπως η επιστολή των 103 ναυάρχων, που όμως αποκαλύπτουν τις αναθεωρητικές βλέψεις του για τα Στενά και την περαιτέρω ισλαμοποίηση του στρατεύματος, και προσπαθεί να μιλήσει για απόπειρα πραξικοπήματος με στόχο την συσπείρωση του τουρκικού λαού.
Ταυτόχρονα θέλει να προβάλει προς τα έξω ειδικά σε ΕΕ και ΗΠΑ ότι το δικό του καθεστώς είναι υπό δημοκρατικής νομιμότητας και βάλλεται από εν δυνάμει πραξικοπηματίες, οι οποίοι θέλουν να καταπατήσουν τα δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα.
Ο Ερντογάν, όμως πλέον δεν πείθει όπως παλιά και δεν ξεγελά εύκολα με τους τακτικισμούς του.
Σε κάθε περίπτωση η πίεση που υφίσταται καθιστά τις κινήσεις του αρκετά αβέβαιες και απρόβλεπτες. Αυτή ακριβώς η κατάσταση αυξάνει την ανάγκη της δικής μας ετοιμότητας.
Η Ελλάδα την ίδια τη στιγμή που συνεχίζει με τη συμμετοχή της στην διαδικασία των διερευνητικών συνομιλιών έχοντας υπέρτερη επιχειρηματολογία και το Διεθνές Δίκαιο με το μέρος της ταυτόχρονα πρέπει να είναι σε εγρήγορση ν’ αντιμετωπίσει αποτρεπτικά οποιαδήποτε τυχοδιωκτική πρόκληση της Τουρκίας.
• Ο Τούρκος Πρόεδρος έχει ανοίξει πολλά μέτωπα. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπάιντεν τον αποφεύγει (σε αντίθεση με τον Τραμπ) η Κίνα δεν κινείται φιλικά, ενώ η Ευρώπη επιμένει να κρατάει ισορροπίες πλην μερικών χωρών. Σε ποιον θα στηριχτεί, σε αυτή την δύσκολη συγκυρία;
Είναι γεγονός ότι η πίεση προς τον Ερντογάν είναι διπλή, εσωτερική και εξωτερική. Η υπερέκθεση της Τουρκίας άνοιξε πολλά και δύσκολα μέτωπα, έκανε πολλούς εχθρούς και αντιμετωπίζει έντονα το φάσμα της διπλωματικής απομόνωσης. Βλέπετε τις διαρκείς και εναγώνιες κινήσεις συμφιλίωσης προς την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Θέλει να ανοίξει περιφερειακές διόδους για να ξαναγίνει συνομιλητής των κεντρικών παικτών, πάντα όμως με τους όρους της όπως θέλει και ελπίζει.
Οι πόρτες όμως είναι κλειστές, όσο θέλει να επιβάλει εμμονικά την πολιτική της και τις επιδιώξεις της. Είδατε τι έγινε πρόσφατα στην επαφή με ΕΕ, ψυχρολουσία που δεν ανέμενε.
Η συντονισμένη απάντηση των δυτικών συμμάχων ήταν πιεστική όσο και ξεκάθαρη: Προτεραιοποίηση από την ΕΕ της αρνητικής ατζέντας προς την Τουρκία στο βαθμό που συνεχίζει την πολιτική των προκλήσεων και την καταπάτηση των δημοκρατικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων την ίδια στιγμή που υπήρξε άμεση εξειδίκευση των κυρώσεων από τις ΗΠΑ για τους SS400. Η Τουρκία δεν μπορεί πλέον να επιβάλει την δική της πολιτική, παίζοντας με τις διαφορές των μεγάλων γεωπολιτικών δυνάμεων. Θα καταλάβει ότι το διπλό παιχνίδι ανάμεσα σε υπέρτερες δυνάμεις έχει ημερομηνία λήξης και το χειρότερο γι’ αυτή το πολύ πιθανό ενδεχόμενο της σύνθλιψης.
• Κατά την εκτίμησή σας, θα υπάρξει αλλαγή στην ηγεσία της Τουρκίας; Φαίνεται ότι υπάρχουν άλλα πρόσωπα στο προσκήνιο που εμφανίζονται σιγά σιγά.
Δεν μπορεί κανένας σε ένα τέτοιο ρευστό εσωτερικό πολιτικό σκηνικό να κάνει πρόβλεψη για πολιτική αλλαγή στην Τουρκία. Ο Ερντογάν έχει υποστεί σημαντική φθορά όπως δείχνουν οι μετρήσεις αλλά διαθέτει ακόμα πολλά όπλα στο τραπέζι δεδομένου του αυταρχικού χαρακτήρα του καθεστώτος.
Το βασικό όμως ερώτημα δεν είναι απλά η αλλαγή ηγετικού προσώπου και πολιτικού πλαισίου στην Τουρκία, από την στιγμή που υπάρχει διακομματική συμφωνία για την εθνική της στρατηγική.
Έχουμε δει κάθε είδους ιδεολογική και πολιτική εκδοχή στην Τουρκία, όπως τους ισλαμιστές, τους εθνικιστές, τους κεμαλιστές, δυτικόφιλους και ευρασιανιστές, ο καθένας από την δική του σκοπιά να υποστηρίζει την αναθεωρητική επεκτατική πολιτική της είτε στα πλαίσια του Νεοθωμανισμού είτε της άλλοτε Κεμαλικής Τουρκίας.
Το μεγάλο ζητούμενο λοιπόν παραμένει η δρομολόγηση της Τουρκίας στις ράγες του Διεθνούς Δικαίου και στο σεβασμό των κανόνων του, που θα διασφαλίσει ρυθμίσεις και λύσεις καλής γειτονίας, σταθερότητας και συνεργασίας με όλους τους λαούς της περιοχής. Όχι μόνο η σημερινή αλλά γενικότερα η σύγχρονη Τουρκία πολιτεύεται στην περιοχή με πνεύμα αναθεωρητικής βουλιμίας και επιθετικότητας έναντι όλων και αν δεν πιεσθεί συντονισμένα διπλωματικά και αποτρεπτικά απ’ έξω, δεν πρόκειται να αναδιπλωθεί κάτω από οποιοδήποτε εσωτερικό πολιτικό καθεστώς.
