Το σύστημα που έχει διαμορφωθεί σήμερα στις Υπηρεσίες Δόμησης της χώρας είναι διάτρητο, διευκολύνει αφάνταστα αυτούς τους υπαλλήλους, μηχανικούς εντός και εκτός πολεοδομιών και πολίτες που θέλουν να παρανομήσουν και κάνει την ζωή δύσκολη σε αυτούς που θέλουν να ασκήσουν το έργο τους τηρώντας την νομιμότητα και σεβόμενοι τους νόμους και το Σύνταγμα. Πως οι επιλογές της πολιτείας σε ΝΟΚ και εκτός σχεδίου συνδέονται και οδηγούν σε φαινόμενα Ρόδου και Χαλκιδικής.
→Η δραματική υποστελέχωση των ΥΔΟΜ δίνει το άλλοθι να καταργείται ο αντικειμενικός προγραμματισμός, σύμφωνα με το δημόσιο συμφέρον και εξυπηρέτησης των πραγματικών και νόμιμων αιτημάτων των πολιτών και αφήνει περιθώρια σε κάποιους να επιλέγουν την διεκπεραίωση των υποθέσεων, με προσωπικά ιδιοτελή κριτήρια.
→Το υπουργείο Περιβάλλοντος αντί να αποκρούει, στην πράξη ενισχύει αυτές τις πρακτικές. Τα τελευταία τουλάχιστον δύο χρόνια, που έχουν εκδοθεί αποφάσεις του ΣτΕ για το ΝΟΚ και την εκτός σχεδίου δόμηση δεν έχει στείλει μία εγκύκλιο με σαφείς οδηγίες και κατευθύνσεις στις Πολεοδομίες για την πρακτική που πρέπει να ακολουθούν. Το αποτέλεσμα είναι να δίνεται η δυνατότητα και η υπέρμετρη εξουσία σε κάθε Πολεοδομική υπηρεσία να αποφασίζει μόνη της, για την πρακτική που θα ακολουθήσει όσον αφορά την οικοδομησιμότητα χιλιάδων οικοπέδων.
Τα γεγονότα της Ρόδου και της Χαλκιδικής δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία
Υπάρχουν πραγματικές αιτίες και πολιτικές επιλογές, που εξυπηρετούν τη διαφθορά και τη διαπλοκή μηχανικών υπαλλήλων του δημοσίου, ιδιωτών μηχανικών και επενδυτών ιδιοκτητών. Σε καμία περίπτωση όμως δεν δικαιολογούν την γενίκευση και την εδραίωση της πεποίθησης ότι η διαφθορά είναι κυρίαρχη, και ως εκ τούτου την αντιμετώπιση όλων των μηχανικών ως επίορκων και ανέντιμων με τρόπο απαξιωτικό που προσβάλει την προσωπικότητα, την υπηρεσιακή αλλά κυρίως την ανθρώπινη υπόσταση τους.
Τα τελευταία 40 χρόνια η ελληνική πολιτεία επικαλείται ότι επιδιώκει να δημιουργήσει ένα πλαίσιο ώστε οι υπηρεσίες παροχής πολεοδομικών υπηρεσιών είτε ως πολεοδομίες είτε ως υπηρεσίες δόμησης να λειτουργούν αποτελεσματικά, δεδομένου ότι η ορθή λειτουργία τους συνδέεται άμεσα με την ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος, με την δημιουργία βιώσιμων πόλεων, ικανών να ανταποκρίνονται στις σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις.
Διαχρονικά επίσης παρακολουθούμε και μία μεταβίβαση της αρμοδιότητας παροχής πολεοδομικών υπηρεσιών από το κεντρικό κράτος, στις κρατικές νομαρχίες στη συνέχεια στις αιρετές και τέλος στους Δήμους στα πλαίσια της αποκέντρωσης του κράτους. Το τελευταίο διάστημα έχει αναζωπυρωθεί η συζήτηση στο δημόσιο διάλογο για εκ νέου μεταφορά της αρμοδιότητας της άσκησης πολεοδομικών υπηρεσιών στο Κεντρικό Κράτος, ή στις περιφέρειες, εντοπίζοντας την ρίζα του κακού στο ποιος ασκεί την αρμοδιότητα και όχι με ποια εργαλεία, με ποιους μηχανισμούς και δικλείδες ασφαλείας την ασκεί.
Είναι κοινός τόπος ότι οι παρεχόμενες υπηρεσίες υπολείπονται αυτών που είναι υποχρεωμένο να παρέχει ένα ευνομούμενο κράτος και χαρακτηρίζονται από αναποτελεσματικότητα, από ανασφάλεια δικαίου, μεγάλες καθυστερήσεις στην διεκπεραίωση των υποθέσεων, με σοβαρές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και στην οικονομία του κράτους.
Το τελευταίο διάστημα ήρθαν και πάλι στην δημοσιότητα απαράδεκτα έκνομα γεγονότα που έλαβαν χώρα στις πολεοδομίες Ρόδου και Χαλκιδικής, με εμπλοκή υπαλλήλων πολεοδομίας, ιδιωτών μηχανικών και προφανώς και ιδιοκτητών που αναζητούν επίορκους για να εξυπηρετήσουν παράνομες δραστηριότητες και συμφέροντα.
Τα γεγονότα αυτά όμως δυστυχώς δεν αποτέλεσαν κεραυνό εν αιθρία. Τα κρούσματα στις πολεοδομίες όπως και σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες, με επίορκους δημόσιους λειτουργούς, είναι τακτικά και διαχρονικά και μαρτυρούν την αναποτελεσματικότητα του συστήματος, την αδυναμία η ακόμα και την έλλειψη βούλησης από πλευράς της πολιτείας για την εδραίωση ενός στιβαρού νομοθετικού πλαισίου και αποτελεσματικής λειτουργίας.
Στους παράγοντες που καλλιεργούν το έδαφος για ευδοκίμηση και ανάπτυξη της διαφθοράς και της διαπλοκής είναι:
-η κακή νομοθέτηση με συνεχείς τροποποιήσεις νόμων με διατάξεις αμφιβόλου συνταγματικότητας,
-η δραματική υποστελέχωση,
-η έλλειψη δομών νομικής και τεχνικής υποστήριξης,
-η έλλειψη αξιοκρατίας στην επιλογή υπαλλήλων σε θέσεις ευθύνης,
-οι παρεμβάσεις και πιέσεις πολιτικών και επιχειρηματικών παραγόντων με πρόσχημα την προώθηση της ανάπτυξης,
-η εμπέδωση κλίματος ατιμωρησίας και συγκάλυψης
Ποιους και πως εξυπηρετεί να έχει διαμορφωθεί ένα σύστημα διάτρητο
Οι επιπτώσεις της κακής λειτουργίας πλήττουν την ανάπτυξη, την οικονομία αλλά κυρίως αποτελούν πλήγμα για το κράτος δικαίου και τελικά και για την ίδια την ευημερία των πολιτών, αφού όπως αποδεικνύεται από συνεχείς έρευνες, έχει απωλεσθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς.
Το σύστημα που έχει διαμορφωθεί σήμερα είναι διάτρητο, διευκολύνει αφάνταστα αυτούς τους υπαλλήλους, μηχανικούς εντός και εκτός πολεοδομιών και πολίτες που θέλουν να παρανομήσουν και κάνει την ζωή δύσκολη σε αυτούς που θέλουν να ασκήσουν το έργο τους τηρώντας την νομιμότητα και σεβόμενοι τους νόμους και το Σύνταγμα, αφού εργάζονται σε ένα ασφυκτικό εργασιακό περιβάλλον, σε συνθήκες συνεχούς αμφισβήτησης, πίεσης, απειλών περί δόλου και εκφοβισμού με δικαστικές εμπλοκές και εν τέλει έχοντας επίγνωση ότι δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες και τις απαιτήσεις των πολιτών για μια εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία.
Το σύστημα παραγωγής ιδιωτικών έργων και εφαρμογής του πολεοδομικού σχεδιασμού οφείλει να είναι δομημένο με τρόπο που να μην αφήνει καμία δυνατότητα να ευδοκιμούν και να καλλιεργούνται φαινόμενα κατάχρησης εξουσίας, διαπλοκής και διαφθοράς αντιθέτως να εμψυχώνει, να επιβραβεύει και να στηρίζει επιτέλους τους έντιμους δημόσιους λειτουργούς που ευτυχώς είναι η πλειοψηφία.
Τα γεγονότα της Ρόδου και της Χαλκιδικής σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογούν την γενίκευση και την εδραίωση της πεποίθησης ότι η διαφθορά είναι κυρίαρχη, και ως εκ τούτου την αντιμετώπιση όλων των μηχανικών ως επίορκων και ανέντιμων με τρόπο απαξιωτικό που προσβάλει την προσωπικότητα, την υπηρεσιακή αλλά κυρίως την ανθρώπινη υπόσταση τους.
Καλλιεργώντας τις παθογένειες και τη διάλυση φουντώνουν τις πελατειακές λογικές και τη διαφθορά
Οι πολεοδομικές υπηρεσίες καλούνται καθημερινά να αντιμετωπίσουν ένα τεράστιο φόρτο εργασίας μέσα σε συνθήκες που χαρακτηρίζονται από:
♦ Δραματική υποστελέχωση που είναι ανθρωπίνως αδύνατον να ανταποκριθούν οι υπάλληλοι στις προθεσμίες που ορίζει ο νόμος, όπως καταγράφεται και σε σειρά πορισμάτων του Συνηγόρου του Πολίτη και που το ίδιο το κράτος ομολογεί στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου, για πρόσληψη μηχανικών ορισμένου χρόνου στις πολεοδομίες όπου αναφέρεται ότι: «παραμένουν υπό στελεχωμένες οι Υπηρεσίες Δόμησης σε πολλούς δήμους της χώρας, …….., ενώ συνεχίζουν να παρουσιάζονται καθυστερήσεις τόσο στην έκδοση οικοδομικών αδειών, οι οποίες κατά περίπτωση ξεπερνούν το ένα έτος»,
Καλούνται επομένως οι υπάλληλοι λόγω υπερβολικού φόρτου εργασίας να επιλέξουν, ποιο αίτημα θα προτάξουν προς διεκπεραίωση είτε προωθώντας θέματα δημοσίου συμφέροντος είτε έργα με προθεσμίες για ένταξη σε χρηματοδοτικά προγράμματα. Αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι ότι δίδεται το περιθώριο σε κάποιους να επιλέγουν με προσωπικά ιδιοτελή κριτήρια.
Η μη στελέχωση των πολεοδομιών με επαρκές μόνιμο προσωπικό που να μπορεί να ανταποκριθεί στα αιτήματα των πολιτών στα πλαίσιο που ο νόμος ορίζει και η επιλογή να καλύπτονται στοιχειωδώς οι ανάγκες με προσωπικό ορισμένου χρόνου (8 μηνών είτε ακόμα 2 χρόνων με την πρόσφατη ρύθμιση) χωρίς καμία εμπειρία και εξειδίκευση σε πολεοδομικά θέματα, χωρίς εκπαίδευση και επιμόρφωση, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ευδοκίμηση, έκνομων γεγονότων .
♦ Σαθρό και χαοτικό πολεοδομικό πλαίσιο, που πολλές φορές έρχεται σε σύγκρουση με την νομολογία, όπως διαπιστώθηκε και με σειρά πρόσφατων αποφάσεων του ΣτΕ, και που έχει παραλύσει κάθε ασφάλεια δικαίου με συνέπειες στις επενδύσεις των κατασκευών, και στην αξιοποίηση τη ιδιωτικής περιουσίας των πολιτών. Η εφαρμογή του ΝΟΚ μετά από 32 συνεχείς τροποποιήσεις που υπέστη τα τελευταία χρόνια, είναι μια δύσκολη διαδικασία κατά την έκδοση οικοδομικών αδειών, δεδομένου ότι το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματικές διατάξεις του και εκκρεμούν οι αποφάσεις και από άλλες δίκες.
Αναφορικά με την εκτός σχεδίου δόμηση, η απόφαση 176/2023 του ΣτΕ απαγόρευσε την έκδοση οικοδομικών αδειών σε γήπεδα εκτός σχεδίου που στερούνται προσώπου. Έκτοτε η κάθε Πολεοδομία ακολουθεί διαφορετική πρακτική ανά την επικράτεια στην έκδοση οικοδομικών αδειών, στην εκτός σχεδίου δόμηση, για τις δουλείες κλπ .
Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο Πρόεδρος του ΣτΕ , ανέφερε ότι: «o υπάλληλος ναι μεν έχει το καθήκον της υπακοής αλλά σε περίπτωση πρόδηλης παρανομίας και πρόδηλης αντισυνταγματικότητας δεν υπακούει»..
Είναι προφανές ότι σε ένα κράτος δικαίου, ο υπάλληλος δεν πρέπει να έρχεται αντιμέτωπος με τέτοια διλήμματα.
Έχουν περάσει 2 χρόνια και ακόμα το αρμόδιο Υπουργείο (ΥΠΕΝ )) δεν έχει στείλει μία εγκύκλιο με σαφείς οδηγίες και κατευθύνσεις στις Πολεοδομίες για την πρακτική που πρέπει να ακολουθούν σχετικά με την τήρηση της νομοθεσίας ή της νομολογίας όταν αφορά πρόσφατες αποφάσεις της ολομέλειας του ΣτΕ, με αποτέλεσμα να δίνεται η δυνατότητα και η υπέρμετρη εξουσία σε κάθε πολεοδομική υπηρεσία να αποφασίζει μόνη της, για την πρακτική που θα ακολουθήσει όσον αφορά την οικοδομησιμότητα χιλιάδων οικοπέδων.
Ο χωρικός σχεδιασμός είναι ανύπαρκτος σε μεγάλο ποσοστό στη χώρα μας, με αποτέλεσμα να μην έχουν καθορισθεί χρήσεις γης, οι ΕΠΜ (Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες) δεν έχουν θεσμοθετηθεί, οι οριοθετήσεις οικισμών παρουσιάζουν ζητήματα αντισυνταγματικότητας αφού έχουν καθορισθεί από αναρμόδια όργανα, πράξεις εφαρμογής δεν έχουν κυρωθεί, παλαιά σχέδια πόλης είναι ανεφάρμοστα ενώ εκκρεμούν διανοίξεις οδών και πράξεις αναλογισμού με συνέπεια η έκδοση οικοδομικών αδειών να είναι δυσχερής και επισφαλής.
♦Μη εφαρμογή διατάξεων του ν 4495/17 που είχαν στόχο την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος αλλά και την καταπολέμηση της διαφθοράς.
-Με την σύσταση των Παρατηρητηρίων δόμησής με κεντρική, περιφερειακή και τοπική διάρθρωση που δυστυχώς δεν υλοποιήθηκε ποτέ , προβλεπόταν ο διαχωρισμός της αδειοδότησης ( έκδοση οικοδομικών αδειών από Δήμους ) από τον έλεγχο της αυθαίρετης δόμησης (παρατηρητήρια από περιφέρειες)
-Με τον ν. 4495/17 προβλέφθηκε η έκδοση οικοδομικής άδειας να συνδέεται άμεσα με την κατηγορία του έργου δηλαδή την σπουδαιότητα του, όπου θα παρίστατο επιβεβλημένος ο προληπτικός έλεγχος της πολιτείας , με την υποχρεωτική έκδοση προέγκρισης, Με διαδοχικές τροποποιήσεις του ν 4495/17 καταργήθηκε η προέγκριση ως υποχρεωτική πράξη, και όλες πλέον οι κατηγορίες εκδίδονται με ευθύνη μηχανικού, χωρίς να ακολουθεί ο προβλεπόμενος δειγματοληπτικός έλεγχος των οικοδομικών αδειών από την πολιτεία .
Η συζήτηση για το επίπεδο άσκησης της αρμοδιότητας πολεοδομικών υπηρεσιών είναι άνευ ουσίας εάν δεν θεραπευτούν οι παθογένειες του συστήματος και αντιμετωπισθούν και θεραπευθούν οι αιτίες της δυσλειτουργίας.
Οι λύσεις και οι δράσεις της πολιτείας και του τεχνικού κόσμου
Απαιτείται το ΥΠΕΝ να προβεί σε άμεση δέσμη μέτρων με:
→Άμεση στελέχωση πολεοδομιών με μόνιμο προσωπικό με συνεχή επιμόρφωση – Απαραίτητη η παροχή νομικής συνδρομής στις πολεοδομίες όπου κρίνεται απαραίτητο .
→Στιβαρό νομοθετικό πολεοδομικό πλαίσιο . Άρση ασυμφωνίας νομοθεσίας και αποφάσεων ΣΤΕ . Μέχρι τότε σαφείς άμεσες οδηγίες για ενιαία εφαρμογή και αντιμετώπιση από όλες τις πολεοδομίες .
→Δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας για ανάρτηση ερωτήσεων από πολεοδομίες και απαντήσεων επι πολεοδομικών ζητημάτων από Αποκεντρωμένες, Υπουργείο ΥΠΕΝ, Νομοθετικό Τμήμα, για την εξασφάλιση ενιαίας , καθολικής εφαρμογής .
→Δημιουργία κεντρικής δομής στο ΥΠΕΝ που θα υποστηρίζει νομικά και τεχνικά , θα συντονίζει και θα παρακολουθεί την λειτουργία των πολεοδομιών της επικράτειας.
→Σύσταση και συγκρότηση Παρατηρητηρίων για τον έλεγχο της αυθαίρετης δόμησης σύμφωνα με το άρθρο 1 του Ν 4495/17 , ώστε να υπάρχει διάκριση μεταξύ αδειοδότησης και ελέγχου.
→Συνεχής δειγματοληπτικός έλεγχος των αδειών που εκδίδονται – Υποχρεωτική η προέγκριση οικοδομικής αδείας – Άμεση αποστολή αλγορίθμου προς τις πολεοδομίες για διενέργεια δειγματοληπτικού ελέγχου.
→Συγκρότηση συμβουλίων παρακολούθησης του δομημένου περιβάλλοντος και Υποβολή ετήσιων εκθέσεων στην Βουλή , κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 3 του ν 4495/17 για εξασφάλιση διαφάνειας ,κοινωνικού ελέγχου και λογοδοσίας .
→Άμεση συγκρότηση νομοπαρασκευαστικών επιτροπών από εξειδικευμένους υπαλλήλους από το ΥΠΕΝ, το ΤΕΕ, στελέχη πολεοδομικών υπηρεσιών , σε άμεση συνεργασία με το ΣΤΕ , για την επεξεργασία διατάξεων πολεοδομικού χαρακτήρα που δεν θα επιδέχονται αμφισβήτησης σε σχέση με την συνταγματικότητα τους.
Το ΤΕΕ από την πλευρά του θα πρέπει έστω και τώρα να θέσει ως άμεση και πρώτη προτεραιότητα του, την συμβολή του με κάθε τρόπο προς την πολιτεία και το Υπουργείο για την άμεση υλοποίηση των παραπάνω.
Η πολιτεία και το ΤΕΕ οφείλει να προστατεύσει τους δημόσιους λειτουργούς αλλά και όλους τους μηχανικούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα παραγωγής ιδιωτικών έργων, που με φιλότιμο επιμένουν στην νομιμότητα, που υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, την προστασία του περιβάλλοντος, την ανάπτυξη με όρους βιωσιμότητας, και αντέχουν στις πιέσεις κάθε μορφής, συχνά με προσωπικό κόστος.
Μια ευνομούμενη πολιτεία που λειτουργούν οι θεσμοί, έχει την υποχρέωση να εξασφαλίσει ένα στιβαρό πλαίσιο, που να μην επιδέχεται συνεχούς αμφισβήτησης, που να μην αφήνει καμία δυνατότητα για την ευδοκίμηση φαινομένων διαφθοράς και διαπλοκής, αποκαθιστώντας την εμπιστοσύνη των πολιτών προς την διοίκηση και τους θεσμούς και εδραιώνοντας κράτος που παρέχει ασφάλεια δικαίου, που αποτελεί προϋπόθεση για την δημοκρατία μας.
*Σταυρούλα Αγρίου, Πολιτικός μηχανικός Μsc, Mέλος Κεντρικής Αντιπροσωπείας ΤΕΕ
Πηγή: ecopress.gr
