Γράφει
ο Νεκτάριος Καλογήρου
Ποια θα ήταν άραγε η εικόνα της Ρόδου αν κατέρρεε ένα τμήμα των τειχών της Μεσαιωνικής Πόλης; Ποιο θα ήταν το μέλλον του τοπικού τουριστικού προϊόντος αν πέφτοντας ένα σπίτι (από τα πολλά ετοιμόρροπα της Παλιάς Πόλης) καταπλάκωνε μια οικογένεια; Τα ερωτήματα αυτά μπορεί να φαντάζουν ως υποθετικά, ωστόσο ως σενάρια είναι πιθανό να γίνουν πραγματικότητα. Η φθορά του σπουδαίου αυτού μνημείου έχει εξαπλωθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε ουδείς μπορεί να αποκλείσει ακόμα και την πιο τραγική εξέλιξη. Τα στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας έχουν στείλει δεκάδες μηνύματα προς το υπουργείο Πολιτισμού ζητώντας οικονομικούς πόρους για να γίνουν συντηρήσεις, ωστόσο σε όλα η απάντηση καταλήγει με τη φράση: «…δεν υπάρχουν λεφτά». Την ίδια στιγμή, όλες οι εισπράξεις από τους τοπικούς αρχαιολογικούς χώρους, καθώς και από τα ενοίκια των ακινήτων του ΤΑΠΑ φεύγουν προς την Αθήνα και δεν επιστρέφουν ποτέ. Η όλη ιστορία θυμίζει το μύθο της κότας με τα χρυσά αυγά, κατά την οποία ο αγρότης αντί να προστατεύσει την πηγή του πλούτου του, την έσφαξε αναζητώντας το χρυσορυχείο που πίστευε ότι έκρυβε στα σπλάχνα της.
Η υγρασία και οι ρίζες των φυτών αποτελούν τους δύο βασικούς καταστροφικούς παράγοντες της Μεσαιωνικής Πόλης. Όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες που δημοσιεύει σήμερα η «δημοκρατική», υπάρχουν σημεία όπου η καταστροφή είναι μεγάλη. Είναι χαρακτηριστική η εικόνα του τείχους που χωρίστηκε στη μέση και το μαρμάρινο οικόσημο είναι έτοιμο να αποκολληθεί. Το τμήμα αυτού του τείχους βρίσκεται κοντά στον προμαχώνα του Αγίου Γεωργίου, για τη μοναδικότητα του οποίου έχουν γίνει επιστημονικές συναντήσεις σε όλο τον κόσμο. Κι όμως, από τη μία πλευρά ο προμαχώνας φαντάζει απόρθητος και από την άλλη είναι έτοιμος να καταρρεύσει.
Ο χώρος της τάφρου είναι κι αυτός γεμάτος αντιθέσεις. Τα καλοσυντηρημένα συνυπάρχουν με τα ετοιμόρροπα. Αυτό συμβαίνει διότι από καιρό σε καιρό εγκρίνεται η διάθεση κάποιου μικρού ποσού για επισκευές κι αυτό διατίθεται αμέσως για εργασίες στα προβληματικά σημεία. Οι παρεμβάσεις γίνονται μέχρι εκεί που φτάνουν τα λεφτά. Μετά σταματούν.
Το πρόβλημα είναι πως οι παρεμβάσεις επικεντρώνονται κυρίως στα πολυσύχναστα σημεία και αυτό γίνεται για ευνόητους λόγους.
Στις φωτογραφίες φαίνεται το έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη και αφορά την αποκατάσταση των τειχών που διατρέχουν τη λιμενική ζώνη. Αργά, αλλά σταθερά αφαιρούνται οι κατεστραμμένοι πωρόλιθοι και αντικαθίστανται με καινούργιους. Το αισθητικό αποτέλεσμα δεν είναι ικανοποιητικό. Τα μπαλώματα είναι εμφανή, η διαφορά στην υφή της πέτρας είναι επίσης ορατή, όμως το αποτέλεσμα είναι ανάλογο των οικονομικών πόρων που έχουν διατεθεί. Το σημαντικό της όλης παρέμβασης είναι πως επιτέλους απομακρύνεται ο κίνδυνος κατάρρευσης της βιτρίνας του νησιού.
Δυστυχώς, οι παρεμβάσεις όλες αφορούν μόνο τα όσα φαίνονται από το δρόμο. Πιο πίσω, στην καρδιά της Μεσαιωνικής Πόλης, τα πάντα σαπίζουν. Η οικονομική κρίση έχει κτυπήσει βάναυσα το μνημείο. Είναι εκατοντάδες τα σπίτια που έχουν πλήρως εγκαταλειφθεί και καταρρέουν. Μάλιστα, η φθορά τους αυτή μεταδίδεται σα γάγγραινα στα υγιή τμήματα των λοιπών ιδιοκτησιών.
Προβληματισμένα
τα στελέχη
των Αρχαιολογικών
Υπηρεσιών
Είναι δεκάδες τα αιτήματα των στελεχών των τοπικών αρχαιολογικών εφορειών προς το υπουργείο Πολιτισμού με τα οποία ζητούνται χρήματα για επισκευές και συντηρήσεις. Η αλληλογραφία είναι καθημερινή και κάθε επιστολή αποτελεί κώδωνα του κινδύνου για το μνημείο. Δεν είναι μόνο τα τείχη. Τα ξύλινα παράθυρα και οι πόρτες εισόδου στα μνημεία έχουν σε πολλά σημεία καταστραφεί. Η καταστροφή αυτή όχι μόνο αφήνει εκτεθειμένα τα κτήρια στους κακοπροαίρετους, αλλά επιπρόσθετα κάθε φορά που βρέχει τα πάντα πλημμυρίζουν.
Ταυτόχρονα, υπάρχουν φυλαγμένα στις αποθήκες της Αρχαιολογίας ευρήματα και ιστορικοί θησαυροί ανυπολόγιστης αξίας, που μένουν μακριά από τα μάτια των επισκεπτών λόγω αδυναμίας συντήρησης. Την ίδια στιγμή, οι αρχαιολογικοί χώροι του νησιού είναι αδύνατο να προστατευτούν από τους φυσικούς, καταστροφικούς παράγοντες.
Η λίστα με τα προβλήματα είναι τεράστια. Αντιστοίχως τεράστια είναι η ανησυχία των αρχαιολόγων του νησιού. Μπορεί για τους ανθρώπους αυτούς να έχουν γραφτεί πολλά αρνητικά και συχνά να βρίσκονται στο επίκεντρο επιθέσεων για τις αξιώσεις τους έναντι των ιδιωτών. Ωστόσο, δεν μπορεί να τους καταλογιστεί αδιαφορία έναντι των μνημείων και της ιστορίας του τόπου. Αυτή είναι η δουλειά τους και το έργο τους είναι αδύνατο να το φέρουν σε πέρας υπό τις επικρατούσες συνθήκες. Μάλιστα, το βάρος της ευθύνης που φέρουν στις πλάτες τους είναι ανυπολόγιστο, διότι οι επόμενες γενεές θα ζήσουν την ιστορία μέσα από τη δουλειά της συντήρησης που γίνεται στο Σήμερα.
Αδικία σε βάρος
της Ρόδου
Κάθε χρόνο στο νησί εισπράττονται εκατομμύρια ευρώ από τους αρχαιολογικούς χώρους της Μεσαιωνικής Πόλης, της Λίνδου, της Φιλερήμου και της Αρχαίας Καμείρου. Στα χρήματα αυτά, αν συμπεριληφθούν οι εισπράξεις από τα ενοίκια των ακινήτων που ανήκουν στο Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠΑ), τότε το γινόμενο αποδίδει ένα τεράστιο ποσό.
Μέχρι πριν από την εκκίνηση της οικονομικής κρίσης, ένα σοβαρό ποσοστό από τις εισπράξεις παρέμενε στο νησί για έργα συντήρησης και δημιουργίας νέων χώρων έκθεσης ευρημάτων και επίσκεψης κοινού. Τα τελευταία χρόνια όλα έχουν αλλάξει. Το σύνολο των εισπράξεων φεύγει από το νησί και οι πόροι που επιστρέφουν σε αυτό είναι ελάχιστοι. Η παρομοίωση της κότας με τα χρυσά αυγά είναι η πιο χαρακτηριστική για την προκειμένη περίπτωση. Πράγματι η Ρόδος γεννάει χρυσά αυγά και πράγματι σήμερα η ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού έχει αρχίσει να πιέζει το μαχαίρι βαθειά στο υπογάστριο του νησιού.
Παροιμιώδης είναι και η αδιαφορία των βουλευτών του Νομού. Μέχρι πριν να βρεθούν στη Κυβέρνηση ήταν εκείνοι που στηλίτευαν τα πάντα, παρακινούσαν τον κόσμο να αντιδράσει, ρητόρευαν ως σύγχρονοι φιλόσοφοι για τα δεινά του τόπου. Τώρα, ευρισκόμενοι στην Κυβέρνηση έχουν ξεχάσει τα πάντα. Ακόμα και την αξιοπρέπειά τους. Εχουν επιδοθεί σ’ έναν αγώνα να πείσουν τον κόσμο για την ορθότητα των αποφάσεών τους, ενώ την ίδια στιγμή τα πάντα καταρρέουν γύρω τους. Είναι πραγματικά αξιοπρόσεκτο το πόσο χοντρόπετσοι έχουν γίνει οι μέχρι χθες ευαίσθητοι σε θέματα περιβάλλοντος, ιστορίας, πολιτισμού και ανθρωπισμού. Κανένας από τους βουλευτές δεν ύψωσε το παράστημά του και διεκδίκησε κάτι για να σταματήσει η τεράστια φθορά που των μνημείων της Ρόδου (και της Δωδεκανήσου γενικότερα). Η συμπεριφορά τους θυμίζει τη συμπεριφορά του Καραγκιόζη έναντι του Χατζηαβάτη, στην ιστορία με το δίπατο σπίτι. Εχοντας οι δυο τους αποκτήσει το οίκημα, συμφώνησαν ο Καραγκιόζης να πάρει το ισόγειο κι ο Χατζηαβάτης τον όροφο. Τότε ο πρώτος ανακοίνωσε στον δεύτερο: «Σού λέω ότι εγώ έχω πρόθεση το ισόγειό μου να το ρίξω και σε ειδοποιώ για να μη λες ότι δεν σε ειδοποίησα».
Καρδιά πολιτισμού
η Μεσαιωνική Πόλη
Παρά τα προβλήματα, παρά την αγωνία όλων για το Αύριο του μνημείου, στην καρδιά του εξελίσσονται καθημερινά δραστηριότητες πολιτισμού που δείχνουν το μεγαλείο και τις δυνατότητες του τόπου. Το Mare Nostrum και εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής είναι αυτές τις μέρες σε εξέλιξη. Η Παναγιά του Κάστρου, το κατάλυμα της Γαλλίας και το παλιό συσσίτιο φιλοξενούν στους χώρους τους δράσεις που διαμορφώνουν το «μήνυμα» του μνημείου συνολικά και περιμένουν όλους με τις πόρτες ανοικτές.
Η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου είναι ένα από το πιο σπουδαία μνημεία του κόσμου και σήμερα εκπέμπει SOS.
