Οταν η μαθήτρια του Μουσικού Σχολείου Ρόδου Δέσποινα Σπανού, είδε το μισοσκονισμένο βιολοντσέλο που μόλις είχε βγει από την αποθήκη, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι αυτό το όργανο θα την οδηγούσε να ζήσει το όνειρό της…
Από την πρώτη επαφή της με τσέλο -την οποία χαρακτηρίζει ως έρωτα με την πρώτη ματιά- μέχρι την πορεία της ως καταξιωμένη τσελίστρια η διαδρομή είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, αν σκεφτεί κανείς ότι στα πρώτα της βήματα δεν υπήρχε καθηγητής για να την διδάξει!
Γι΄αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα διαδρομή της μιλά σήμερα στη «δημοκρατική» η Δέσποινα Σπανού, που με τις μαγικές της νότες και την ξεχωριστή φωνή της, ως καταξιωμένη τσελίστρια πλέον, έχει καταφέρει να δημιουργήσει το δικό της αποτύπωμα στην ελληνική μουσική σκηνή με το μέλλον να προδιαγράφεται ακόμα πιο λαμπρό, αποδεικνύοντας ότι όταν υπάρχει θέληση υπάρχει και τρόπος!
• Δέσποινα θέλω να ξεκινήσουμε τη συνέντευξη από την πρώτη σου επαφή με το βιολοντσέλο. Πότε και πώς έγινε;
Πρέπει να ήμουν στην γ’ γυμνασίου – α’ λυκείου, όταν είδα για πρώτη φορά πώς μοιάζει το βιολοντσέλο. Ο καθηγητής της παραδοσιακής ορχήστρας του σχολείου αν θυμάμαι καλά, είχε βγάλει από την αποθήκη τα δύο όργανα που είχε το σχολείο, γιατί χρειαζόταν κάποιον να «κρατάει ένα ίσο» ή αλλιώς ισοκράτημα για τις ανάγκες της ορχήστρας. Το ισοκράτημα είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται κυρίως στη βυζαντινή μουσική για να περιγράψει τη συνοδεία της μελωδίας με μια νότα συνεχή που συνήθως είναι η τονική. Κάτι δηλαδή πολύ απλό. Συνήθιζε να χρησιμοποιεί το τσέλο και στα μαθήματα βυζαντινής που μας δίδασκε στην τάξη και έτσι κάποια στιγμή αποφάσισα να του ζητήσω να παίξω και εγώ αυτό το όργανο. Εκείνος μου απάντησε θετικά προσκαλώντας με να αναλάβω παράλληλα το ρόλο του ισοκρατήματος στην παραδοσιακή ορχήστρα. Φυσικά δε χρειάστηκε να το σκεφτώ πολύ, δέχτηκα αμέσως.
• Και ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά ή μάλλον με την πρώτη δοξαριά;
Ναι, έτσι φαίνεται. Με την πρώτη ματιά, την πρώτη δοξαριά και το πρώτο άκουσμα αυτού του ήχου, που είναι τόσο κοντινός στην ανθρώπινη φωνή. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα ότι ο Μάνος Χατζιδάκις είχε παρομοιάσει τη φωνή της Βίκυς Μοσχολιού με βιολοντσέλο. Ωστόσο, μπορώ να πω ότι τον ενθουσιασμό μου αντιστάθμιζε η ενσυναίσθηση. Καταλάβαινα ότι αυτό το όργανο δεν ήταν εύκολο στο χειρισμό. Πόσω μάλλον όταν δεν υπάρχει κάποιος να σε καθοδηγήσει.
• Η διαδρομή από την πρώτη επαφή μέχρι το Τμήμα μουσικών σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου τι περιλαμβάνει;
Μετά την πρόσκληση για τη συμμετοχή μου στην παραδοσιακή ορχήστρα, θυμάμαι να περνάω τις ώρες μου σε πρόβες παίζοντας μονάχα ισοκρατήματα και διαβάζοντας τις νότες σε σύστημα ABC ή ακόμα και στην παρασημαντική, τη σημειογραφία δηλαδή της βυζαντινής μουσικής. Σίγουρα αυτός είναι ένας ανορθόδοξος τρόπος να διαβάσει κανείς τις νότες στο τσέλο! Στα ισοκρατήματα κυρίως χρειαζόταν να χρησιμοποιώ ανοιχτές χορδές κάτι το οποίο δεν είχε ιδιαίτερη δυσκολία για μένα. Όταν όμως προσπαθούσα να πατήσω και άλλες νότες καταλάβαινα ότι δεν «έφταναν» τα δάχτυλά μου και δεν «πατούσα» σωστά. Πρόσφατα ένας από τους αγαπημένους και αξιόλογους καθηγητές στο σχολείο και με αφορμή τον διορισμό, μου θύμισε μια ιστορία. Θα ήθελα να μεταφέρω το σχόλιο όπως το διατύπωσε: «Μία φορά συνόδευα σχολική εκδρομή στη Θεσσαλονίκη και 4-5 παιδιά επέλεξαν να με ακολουθήσουν σε συναυλία συμφωνικής, μια συμφωνία Bruckner έπαιζαν. Μπήκαν τα τσέλα κι ένα κορίτσι γύρισε και με κοίταξε μαγεμένο…Συγχαρητήρια Δέσποινα, καλή συνέχεια στη διαδρομή σου!».
• Τότε κατάλαβες ότι αυτό ήθελες να κάνεις;
Σε μια βόλτα στο Λευκό Πύργο είδα μια τσελίστρια να πηγαίνει για πρόβα με την άσπρη θήκη της στην πλάτη. Και εκεί κάπου κατάλαβα τι ήθελα να κάνω… Πολλοί ήταν οι άνθρωποι που βρέθηκαν στο δρόμο μου, και μου έδωσαν απλόχερα τη βοήθειά τους. Σε όλη τη διάρκεια της φοίτησής μου ήμουν μέλος της Ευρωπαϊκής χορωδίας του σχολείου με την οποία κατακτήσαμε πολλά Α’ πανελλήνια βραβεία, ταξιδέψαμε και κυριαρχούσε το ομαδικό πνεύμα. Στα τελευταία χρόνια του λυκείου φτιάχτηκε στο σχολείο και μια Ευρωπαϊκή ορχήστρα όπου είχα τη δυνατότητα να παίζω βιολοντσέλο και ήταν αρκετά βοηθητική για μένα.
Σε αυτό το σύνολο παίζαμε πολλά από τα κομμάτια του Μάνου Χατζιδάκι, που είχε γίνει ο αγαπημένος μου συνθέτης όταν άρχισα να εξερευνώ το μαγικό του κόσμο, και ιδιαίτερα το «Χαμόγελο της Τζοκόντα». Όταν ξεκίνησε η προετοιμασία για τις πανελλαδικές εξετάσεις ήταν δύσκολο να κρατήσω την επαφή με το όργανο. Θα έλεγα πως εκείνο τον καιρό δεν έπαιζα σχεδόν καθόλου. Έξι μαθήματα γενικής παιδείας και κατεύθυνσης και δύο ειδικά μαθήματα αρμονία και ακουστικά, ήταν το εισιτήριό μου για το Πανεπιστήμιο. Μια αρκετά δύσκολη διαδικασία που δυστυχώς χρειάστηκε να επαναληφθεί αφού την πρώτη φορά κόπηκα στο ειδικό μάθημα της αρμονίας, όχι όμως στα ακουστικά! Και σε αυτό το σημείο έπρεπε να αποδείξω στον εαυτό μου αν όντως ήθελα να ακολουθήσω τον κλάδο της μουσικής, αφού είχα εισαχθεί στο Φυσικό της Κρήτης με πολλές χιλιάδες μόρια. Με μια τέτοια «αποτυχία» στο ιστορικό σου αρχίζεις να αναθεωρείς και να αναρωτιέσαι αν όντως είναι αυτός ο προορισμός σου… Το σύστημα εισαγωγικών εξετάσεων δεν είναι πλέον ίδιο. Κάνοντας λοιπόν για δεύτερη φορά την προετοιμασία στα οκτώ μαθήματα των πανελλαδικών, ξεκίνησα μαθήματα αρμονίας με την κυρία Άννα Μιχαλάκη στην οποία νιώθω την ανάγκη να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου για την πολύτιμη βοήθειά της για την εισαγωγή μου στο τμήμα μουσικών σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου και το πτυχίο του Ειδικού Αρμονίας που πήρα στη συνέχεια στην τάξη της.
• Στο πανεπιστήμιο χρειάστηκε να πιάσεις το νήμα από την αρχή.
Ναι, σίγουρα. Ήταν όμως ένα ξεκίνημα όπως ακριβώς το ήθελα εγώ. Όχι στο Φυσικό της Κρήτης, αλλά σε μουσικό πανεπιστήμιο. Και εκεί θα είχα την ευκαιρία να σπουδάσω όχι μόνο μουσική, αλλά και να διεκδικήσω μια θέση στην ειδίκευση του βιολοντσέλου. Δεν θα ξεχάσω ποτέ πώς είναι να πηγαίνεις για την εγγραφή σου πρώτη φορά στο τμήμα και να ακούς τους φοιτητές να μελετούν. Με το πέρασμα των χρόνων αυτό το άκουσμα έγινε οικείο, όπως ακριβώς και το κούρδισμα της ορχήστρας όταν δίνει «λα» το όμποε.
• Εύκολη ή δύσκολη διαδρομή;
Δε νομίζω ότι μου ταιριάζουν εύκολες διαδρομές (γέλια)! Τα πρώτα χρόνια μελέτης χρειάστηκαν αυστηρή πειθαρχία για να καταφέρω να μάθω τη βασική τεχνική του οργάνου και να μην «καταστρέφω» τα χέρια μου. Άλλωστε με προϋπόθεση την αυστηρή πειθαρχία με δέχτηκε στην ειδίκευση ο καθηγητής μου! Ξεκίνησα να μαθαίνω από την αρχή τα πάντα σαν να τα έβλεπα για πρώτη φορά. Βέβαια θεωρούσα τον εαυτό μου υπερτυχερό που αυτός ο άνθρωπος -πάνω από όλα- και εξαιρετικός τσελίστας, Γιάννης Τουλής πήρε ρίσκο και αποφάσισε να ασχοληθεί με την περίπτωσή μου! Συνήθως στις ακροάσεις για την ειδίκευση του οργάνου στα πανεπιστήμια, το επίπεδο που απαιτείται είναι αρκετά υψηλό και οι εισακτέοι είτε έχουν επίπεδο διπλώματος, είτε μελετούν από μικρή ηλικία. Κανείς δεν ήξερε αν θα πετύχει το πείραμα! Πάντα υπήρχε και η εκδοχή να μην τα κατάφερνα και να χρειαζόταν να αλλάξω κατεύθυνση αργότερα. Τίποτα δεν ήταν δεδομένο ακόμα και μετά την πρώτη ακρόαση τουλάχιστον για εμένα. Στο δεύτερο έτος ξεκίνησα δειλά δειλά να παίζω στα σύνολα του πανεπιστημίου και στην ορχήστρα. Το πανεπιστήμιο μού έδωσε σπουδαία εφόδια και μεγάλη εμπειρία. Θυμάμαι να παίζω πολύ συχνά σε συναυλίες και στα πτυχιακά ρεσιτάλ συμφοιτητών μου. Σε ένα από αυτά τα πρότζεκτ του Πανεπιστημίου που έγινε επιλογή φοιτητών, βρέθηκα πρώτο τσέλο στο Μέγαρο Μουσικής και το Ηρώδειο. Στο μεταξύ έγινα μέλος της συμφωνικής ορχήστρας της «Παλαιάς Φιλαρμονικής Κέρκυρας» με μαέστρο τον Αλκη Μπαλτά και εκεί απέκτησα ακόμα μεγαλύτερη επαγγελματική εμπειρία ως μουσικός κλασικής ορχήστρας. Για ένα διάστημα παρακολούθησα το πρόγραμμα Erasmus+ πηγαίνοντας στο μουσικό πανεπιστήμιο Ignacego Jana Paderewskiego της Πολωνίας και στη συνέχεια επέστρεψα με σκοπό να κάνω τις πτυχιακές συναυλίες. Με ένα μαγικό τρόπο η ορχήστρα που με συνόδευσε στο δεύτερο πτυχιακό μου ήταν η συμφωνική ορχήστρα της Παλαιάς Φιλαρμονικής. Οι σπουδές όμως δεν σταμάτησαν εκεί αφού πρόσφατα απέκτησα και το μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών μου στο παραδοσιακό τραγούδι με καθηγήτρια την Κατερίνα Παπαδοπούλου.
• Ποιοι ήταν δίπλα σε αυτή την πορεία;
Πρώτη από όλους η μητέρα μου και ύστερα οι φίλοι μου και τις περισσότερες φορές συνοδοιπόροι των μουσικών διαδρομών. Όπως είπα και παραπάνω, αρκετοί είναι αυτοί που βρέθηκαν στο δρόμο μου, καθένας στη σωστή στιγμή και με βοήθησαν, όχι μόνο στα φοιτητικά μου χρόνια αλλά και αργότερα. Κάποιους τους έχω αναφέρει ήδη. Φυσικά χρωστάω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον καθηγητή μου Γιάννη Τουλή για την εμπιστοσύνη και τη στήριξή του όχι μόνο τότε, αλλά ακόμα και σήμερα.
• Από την Κερκυρα στην Αθήνα, όπου έχεις δώσει παραστάσεις στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, έχεις συμπράξει, μεταξύ άλλων, με διάφορα σύνολα μουσικής δωματίου, έχεις κυκλοφορήσει και δικά σου τραγούδια. Η μαθήτρια του Μουσικού Σχολείου Ρόδου μπορούσε να φανταστεί αυτή τη διαδρομή;
Σε καμία περίπτωση! Η μαθήτρια εκείνη τολμούσε να ονειρεύεται, όταν άκουγε το βιολί του Φώτη Σιώτα στις συναυλίες του Θανάση Παπακωνσταντίνου και του Σωκράτη Μάλαμα, ότι θα ήθελε να παίζει σαν αυτόν, αλλά δε φανταζόταν ποτέ ότι θα συνεργαζόταν μαζί του μια μέρα και θα ηχογραφούσε στους δίσκους του!
• Στα τελευταία χρόνια ζεις και εργάζεσαι στην Αθήνα. Μίλησέ μας για τις συνεργασίες σου και ποιες από αυτές ξεχωρίζεις.
Στα τελευταία χρόνια στην Αθήνα έχουν προκύψει συνεργασίες είτε σε ζωντανές εμφανίσεις είτε ηχογραφήσεις σε νέες κυκλοφορίες, με καλλιτέχνες κυρίως από το χώρο της σύγχρονης ελληνικής μουσικής σκηνής όπως με τους Νίκο Ξυδάκη, Γιώργο Μεράντζα, Βασίλη Λέκκα, Αφροδίτη Μάνου, Αντώνη Απέργη, Κώστα Παυλίδη, Γιώργο Αλκαίο και πολλούς ακόμα αλλά και νέους ταλαντούχους τραγουδοποιούς, τον Δημήτρη Μπάκουλη, τον Γιάννη Παπαγεωργίου, τον Νίκο Ζουρνή, αλλά ακόμα της χιπ χοπ σκηνής με τον Εισβολέα, το Nivo (Going Through) και τον Ισορροπιστή. Μία συνεργασία που ξεχωρίζω σίγουρα είναι αυτή με τον Φώτη Σιώτα για τους λόγους που ανέφερα παραπάνω. Είχα τη μεγάλη χαρά και τύχη να παίξω βιολοντσέλο στον πρώτο του δίσκο «Τα Δεύτερα» σε στίχους του Θοδωρή Γκόνη που ηχογραφήθηκε ζωντανά στο στούντιο antart με ερμηνευτές την Ιουλία Καραπατάκη, τον Σωκράτη Μάλαμα, τη Δήμητρα Γαλάνη, τον Γιάννη Διονυσίου και φυσικά τον ίδιο τον Φώτη, αλλά και στο δεύτερο δίσκο του τα «Δύο λάθη» πάλι σε στίχους του Θοδωρή Γκόνη, κάνοντας τα φωνητικά παρέα με τις Μαρία Χάνου και Ηρώ Ελένη Μπέζου. Ωστόσο θα ήθελα να αναφέρω ακόμη ένα μουσικό μου ήρωα (εκτός από τον εφηβικό), που έχει συμβάλει και στη μουσική μου ωρίμανση και είναι από τους σημαντικότερους μουσικούς αυτή τη στιγμή στη χώρα, για τα δικά μου αισθητικά κριτήρια τουλάχιστον, τον Δημήτρη Σίντο. Αντίστοιχα μεγάλη τιμή για μένα ήταν όταν χτύπησε το τηλέφωνο και μου ζήτησε να παίξω στο δίσκο του «Κόκκινη Κλωστή» με ερμηνεύτρια την Ανατολή Μαργιόλα. Έχοντας ήδη ακούσει τον πρώτο του δίσκο «Απ’ της γης το μαξιλάρι» με ερμηνευτές την Αναστασία Χατζηαποστολίδου και τον Βασίλη Προδρόμου είχα εντυπωσιαστεί από το συνθετικό του ταλέντο και την ενσωμάτωση των παραδοσιακών στοιχείων στη σύγχρονη ελληνική μουσική. Στη συνέχεια βρεθήκαμε να συνεργαζόμαστε και σε άλλα μουσικά σχήματα, όπως τις Κυριακές στην Μπουάτ Απανεμιά με το Γιώργο Μεράντζα και να ηχογραφούμε παρέα νέες κυκλοφορίες. Ο ίδιος μάλιστα ανέλαβε τη ζωντανή ηχογράφηση και τη μίξη της διασκευής που κυκλοφόρησα στο τραγούδι της Σοφίας Νάτσιου «Φιλί στο στόμα» και έπαιξε λαούτο. Στο τραγούδι αυτό συμμετέχουν ακόμα οι Βασίλης Προδρόμου- μπαγλαμάς/τραγούδι και Διονύσης Θεοδόσης-kawalla. Τη βιντεοσκόπηση έχει κάνει ο Πάνος Ηλιόπουλος και στην ηχοληψία ήταν και ο Πασχάλης Παπαζούδης στο στούντιο Summit.
• Ο διορισμός στο Μουσικό Σχολείο της Χίου είναι ο επόμενος σταθμός στην πορεία σου, μίλησέ μας για αυτόν.
Τα τελευταία χρόνια έχω διδάξει βιολοντσέλο στα μουσικά σχολεία Χαλκίδας, Αθηνών και Αλίμου. Στη Χίο δεν έχω πάει ποτέ! Όμως έμαθα πως υπάρχουν παιδιά εκεί που θέλουν να μάθουν βιολοντσέλο και δεν έχουν καθηγητή/καθηγήτρια, για φαντάσου!
• Τι περιλαμβάνουν τα επόμενα σχέδιά σου;
Θα ήθελα να μπω ξανά στο στούντιο και να ηχογραφήσω μερικά ακόμα τραγούδια καινούρια ή παλιά και να εξερευνήσω περισσότερο τον ηλεκτρικό ήχο σε ένα ακουστικό όργανο όπως είναι το τσέλο.
• Στη Ρόδο πότε θα σε δούμε ξανά;
Στη Ρόδο θα με βρει κανείς στις διακοπές, συνήθως να παίζω σε αγαπημένα μέρη και μαγαζιά. Για πολλά χρόνια παίζαμε μουσική στο Καφέ-Μπαρ 1900 στον Αρχάγγελο. Δυστυχώς, σήμερα δεν υπάρχει πια, αλλά κρατώ πολλές ωραίες αναμνήσεις και όμορφους ανθρώπους, μερακλήδες! Έτσι αποφάσισα να ασχοληθώ και με τον Αρχαγγελίτικο σκοπό ή αλλιώς τον «Ποταμό» στη διπλωματική μου εργασία για το μεταπτυχιακό στο παραδοσιακό τραγούδι στο ΕΚΠΑ.
• Κλείνοντας, τι θα ήθελες να πεις στους μαθητές των μουσικών σχολείων;
Ότι είναι πολύ τυχεροί που κατάφεραν να έχουν μια θέση μετά τις εισαγωγικές εξετάσεις σε αυτά και να μην τα παρατάνε! Η εκμάθηση ενός οργάνου χρειάζεται αφοσίωση και σωστή καθοδήγηση, αλλά πάντα υπάρχει ο τρόπος να τα καταφέρεις! Και κυρίως ότι η μεγαλύτερη χαρά που έχει να σου δώσει η μουσική είναι όταν τη μοιράζεσαι!
