«Artivism» είναι ο όρος που θέλει την τέχνη ως μορφή ακτιβισμού να οδηγεί στον κοινωνικό μετασχηματισμό και να λειτουργεί ως αφετηρία άρσης των κοινωνικών ανισοτήτων, αφύπνισης και επανόρθωσης των αδικιών στην κοινότητα των ανθρώπων. «Artivism» είναι η οδός διαμόρφωσης συνθηκών εμφάνισης ευκαιριών εξέλιξης ακόμα και στις πιο μειονεκτικές ή απομακρυσμένες περιοχές και τη δημιουργία χώρου ώστε οι εγκλωβισμένες φωνές να βρουν τρόπο να ακουστούν. Κι αν όλα αυτά φαντάζουν «θεωρίες» και μάλιστα ανεφάρμοστες στη νησιωτική πραγματικότητα της τουριστικής ανάπτυξης, η εικαστικός Ευαγγελία Βατσάκη τα έκανε πράξη στη Ρόδο με ένα ποδήλατο, ένα ατομικό αντίσκηνο και μερικά κιβώτια ακουαρέλες.
Η Ευαγγελία υλοποίησε 44 εργαστήρια ζωγραφικής σε ισάριθμα χωριά της Ρόδου. «Τα χωριά είναι 42, τα άλλα δύο· το Μανδρικό και η Ελεούσα, είναι οικισμοί», σπεύδει η ίδια να διορθώσει. Αν και τα εργαστήρια, υπό το γενικό τίτλο “Project NOA”, είχαν σχεδιαστεί για να απευθύνονται σε παιδιά, χρειάστηκε σε δύο περιπτώσεις αλλαγή πλάνου: «Στον Μεσαναγρό και στον Άγιο Ισίδωρο δεν υπάρχουν παιδιά. Τα εργαστήρια έγιναν με ηλικιωμένους, αν και δεν ήταν όλοι ηλικιωμένοι». Η εικαστικός μιλά με ευκολία για το κάθε ένα από τα χωριά της Ρόδου. Τα είδε από κοντά, έζησε τους ανθρώπους της και όλο αυτό το πέτυχε ξεκινώντας κάθε πρωί μια καινούργια διαδρομή με το ποδήλατό της.
Το πρώτο βαθύτερο επίτευγμα του εγχειρήματος προκύπτει αβίαστα. Μια περιοχή δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται ως απομακρυσμένη όταν σε αυτήν μπορείς να φτάσεις με το ποδήλατο, να υλοποιήσεις ένα εργαστήριο ζωγραφικής και να φύγεις την ίδια μέρα. Δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται ως «μειονεκτικό» ένα χωριό, επειδή απέχει λίγα χιλιόμετρα από τον πλούτο της ανάπτυξης. Το ό,τι σ’ ένα τόπο δεν υπάρχουν παιδιά, δεν σημαίνει πως χάθηκε η φλόγα της δημιουργίας.
«Είναι πιο αργοκίνητοι οι ηλικιωμένοι», περιγράφει η Ευαγγελία Βατσάκη στη «δημοκρατική».
«Το σώμα τους ορίζει το ρυθμό της κίνησής τους. Κι αν τους φανταζόμαστε άκαμπτους, όταν κάθισαν κι άρχισαν να ζωγραφίζουν, δεν ακολουθούσαν κανέναν από τους κανόνες. Θα έλεγα ότι η ακαμψία του σώματός τους έχει αντικατασταθεί από μια απέραντη ελευθερία πνεύματος. Κι εγώ κοντά τους έσπασα το προκαθορισμένο της σπουδής μου».
Η τέχνη έχει δύναμη. Είναι μια άμεση παράκαμψη προς τον κόσμο των ανθρώπινων συναισθημάτων. Ο Πλάτωνας τη συγκαταλέγει στα δομικά στοιχεία της αρετής που έρχεται ως αλογόμυγα να ξυπνήσει την πόλη, που λόγω μεγέθους έχει αρχίσει να μοιάζει με νωθρό, μεγάλο άλογο ράτσας. Από τον Πλάτωνα εκπορεύεται και η προτροπή: «Οι νέοι πρέπει να διδάσκονται παίζοντας».
Με τον ίδιο τρόπο λειτούργησε το “Project NOA”. «Τα παιδιά στην αρχή ήταν ντροπαλά και μετά ανοίχθηκαν. Γρήγορα φοβούνται και γρήγορα ανοίγονται», περιέγραψε η Ευαγγελία. Η ίδια είναι πρόσωπο που στάθηκε επικεφαλής στις εκθέσεις Nature Of Art όπως έγιναν στο πάρκο Ροδίνι επί τρία χρόνια συνεχόμενα, μέχρις ότου ο κορωνοϊός έθεσε τέρμα στις ανοιχτές εκδηλώσεις. Στην περίπτωση του Ροδινιού, οι καλλιτέχνες κλήθηκαν να έρθουν για να δείξουν τη δουλειά τους. Στην περίπτωση του Project NOA η καλλιτέχνις πήγε στα παιδιά για να δώσει ένταση στη δημιουργική φωνή τους και πέτυχε ακόμα μια συνθήκη: Να αναπτύξει μαζί τους δεσμούς εμπιστοσύνης, να ξυπνήσει τις αρχές της αμοιβαιότητας, να ξαναστήσει το σκηνικό στα χωριά δείχνοντας στα παιδιά την αξία και την ομορφιά που κρύβεται παντού· ακόμα και σ’ ένα μικρό, τσακισμένο πούπουλο. Βοήθησε τα παιδιά να κατανοήσουν την αξία των πάντων, να αντιληφθούν ότι ένας δρόμος μπορεί να είναι στρωμένος (π.χ σε μια προνομιακή περιοχή), όμως μπορεί και να χαραχθεί από την αρχή (π.χ. σε μια θεωρούμενη ‘μειονεκτική’ περιοχή) παίρνοντας μορφή μέσα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου.
Είναι πολλά τα όσα μπορούν να γραφτούν γι’ αυτό το Project και ακόμα περισσότερα εάν τεθούν υπό τη σκοπιά ενός παιδιού που μένει σ’ ένα μικρό χωριό χωρίς ευκαιρίες ή σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο αν το ίδιο το χωριό λογιστεί ως πρόσωπο, με φωνή και όνειρα. Το σίγουρο είναι ότι το “Project NOA” όπως σχεδίασε και υλοποίησε η Ευαγγελία Βατσάκη, με τη συνεργασία του ΔΟΠΑΡ, του καταστήματος ποδηλάτων «διαδρομές» και δεκάδων άλλων προσώπων και φορέων που λειτούργησαν λυτρωτικά για τις μικρές κοινωνίες των χωριών της Ρόδου και ίσως προκάλεσαν μια μικρή εξέλιξη – αποτέλεσμα της μεταμόρφωσης παιδιών, ενηλίκων, ηλικιωμένων και εικαστικού.
Ένα κομμάτι της όλης δουλειάς παρουσιάσθηκε ως εικαστική έκθεση στο πάντα φιλόξενο Κατάλυμα της Γαλλίας στη Ρόδο, επί της οδού Ιπποτών της Μεσαιωνικής Πόλης και είχε αξιοσημείωτη συμμετοχή κοινού.
