Οπόλεμος ανάμεσα στον Δήμο Κισσάμου και στην εταιρεία που έχει 600 στρέμματα εντός της προστατευόμενης περιοχής στην παραλία Ελαφονήσι στην Κρήτη, τα επόμενα χρόνια μπορεί να μην έχει πλέον αντικείμενο διεκδίκησης. Η διάσημη νησίδα με τη ροζ άμμο φτιαγμένη από τρίμματα κοχυλιών που συνδέει την παραλία με το απέναντι νησάκι, κάνοντας το τοπίο τόσο ξεχωριστό, τα επόμενα χρόνια πιθανότατα θα εξαφανιστεί καθώς η θάλασσα θα καλύψει τη συγκεκριμένη νησίδα. Η καταστροφή δεν θα συμβεί μόνο στο Ελαφονήσι αλλά και σε όλες τις άλλες παρόμοιες παραλίες που υπάρχουν στην Ελλάδα, 293 συνολικά, σύμφωνα με όσα αποκαλύπτει στην «Κ» η κ. Νίκη Ευελπίδου, καθηγήτρια Γεωγραφίας και Κλιματολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ).
Οι συγκεκριμένες παραλίες που ονομάζονται τύπου τόμπολο υπάρχουν σε πολλές περιοχές στην Ελλάδα και πολλές από αυτές είναι διάσημες ακριβώς λόγω της ομορφιάς και της διαφορετικότητάς τους. Το Πρασονήσι στη Ρόδο, ο Αγιος Νικόλαος στην Ανάβυσσο, το Νησάκι της Παναγιάς στη Νάξο (δίπλα στη Λαγκούνα του αεροδρομίου, διάσημη παραλία για σερφ), η νησίδα Οικονόμου στην Πάρο, η Κολώνα στην Κύθνο, ο Μπάλος στην Κρήτη, το Παυλοπέτρι στην Πελοπόννησο, στη Σάμο το Κοκκάρι και το Ποτάμι, στα Κύθηρα μέσα στην πόλη, στη Θάσο στις Αλυκές, στα Λιμενάρια και στις Μαριές, είναι μόνο μερικές αγαπημένες παραλίες που σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχουν.
Η παραλία δημιουργείται από το ίζημα που κατεβαίνει με τα ποτάμια στη θάλασσα. Μετά τα ρεύματα της θάλασσας κινούν την άμμο με τέτοιο τρόπο ώστε να εναποτίθεται σε αυτό το σημείο και να δημιουργείται η νησίδα που ενώνει την ακτή με το απέναντι νησί. Ομως η διαδικασία της συγκέντρωσης ιζήματος σε αυτό το σημείο έχει επιβραδυνθεί πολύ στις περισσότερες περιοχές αν δεν έχει εκλείψει και εντελώς. «Οταν παρεμβαίνουμε στα ρέματα (π.χ. με φράγματα), εμποδίζουμε παράλληλα το ίζημα να φτάσει στις παραλίες», εξηγεί η επιστήμονας αφήνοντας λιγότερο έδαφος το οποίο η θάλασσα σκεπάζει ευκολότερα. Τα τμήματα της παραλίας τύπου τόμπολο είναι στο ίδιο επίπεδο με τη θάλασσα και έτσι επηρεάζονται άμεσα από την αύξηση του επιπέδου της. «Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη σημαίνει αύξηση και της θερμοκρασίας της θάλασσας. Κατά συνέπεια το επίπεδο της θάλασσας ανεβαίνει και από το λιώσιμο των πάγων αλλά και γιατί το ίδιο το θαλασσινό νερό έχει μεγαλύτερη θερμοκρασία και άρα περισσότερο όγκο. Περισσότερος όγκος σημαίνει πιο βαθύς πυθμένας και πιο βαθύς πυθμένας σημαίνει μεγαλύτερα κύματα. Εντονα κύματα προκαλούν μεγαλύτερη διάβρωση. Ολα είναι μια αλυσίδα», περιγράφει η κ. Ευελπίδου.
«Προσπαθούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα και δημιουργούμε ένα άλλο γιατί οι ισορροπίες είναι πάρα πολύ δύσκολες. Οταν καίγεται ένα δάσος λογικά φτιάχνουμε ένα φράγμα για να μην έχουμε πλημμύρα. Ομως έτσι δεν φτάνει ίζημα στις ακτές. Πρέπει το σύστημα να το αντιμετωπίζουμε συνολικά, διαφορετικά θα δώσουμε μια λύση στο βουνό και θα δημιουργήσουμε μια καταστροφή στην παράκτια ζώνη», επισημαίνει.
Πολύ συχνά επίσης, θέλοντας να έχουμε μια αμμώδη χρυσή παραλία που να προσομοιάζει στις παραλίες της Χαβάης, παρεμβαίνουμε στον μεσογειακό χαρακτήρα των δικών μας παραλιών και αφαιρούμε τις πέτρες. «Μα είναι αυτές οι πέτρες που θα τριφτούν μεταξύ τους και με τα χρόνια θα γίνουν άμμος. Αφαιρώντας τις πέτρες, αφαιρούμε την πρώτη ύλη για να συνεχίσει να υπάρχει άμμος στις παραλίες», λέει η γεωγράφος.
Οι αλλαγές σε αυτές τις παραλίες χρόνο με τον χρόνο είναι πλέον ορατές διά γυμνού οφθαλμού, ενώ στην επίδραση της κλιματικής αλλαγής προστίθεται και η ακραία ανθρωπογενής παρέμβαση: Ξαπλώστρες, τραπεζάκια, αυτοκίνητα δίπλα στο κύμα βοηθούν την όμορφη παραλία να γίνει ακόμα πιο επίπεδη και άρα περισσότερο ευάλωτη στην πίεση από θαλάσσης.
Επιτάχυνση διάβρωσης
«Η θάλασσα προσπαθεί να κατακλύσει την ξηρά και η ξηρά να πάρει τον χώρο της θάλασσας, αυτή είναι μια προαιώνια διαμάχη ανάμεσα στα στοιχεία της φύσης. Ομως εμείς με τις ενέργειές μας επιταχύνουμε τη διάβρωση (σ.σ. μείωση της ξηράς υπέρ της θάλασσας) συχνά από άγνοια», περιγράφει η κ. Ευελπίδου.
Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει εδώ και 18.000 χρόνια. Απόδειξη όλα τα αρχαία μνημεία που βρίσκουμε στον βυθό. «Στην Παροικιά της Πάρου, στην παραλιακή ζώνη υπήρχαν πολλά μαγαζάκια, όπως είναι σήμερα το Μοναστηράκι. Αυτά σήμερα βρίσκονται μέσα στη θάλασσα», προσθέτει. Ομως τα τελευταία 80 χρόνια η διαδικασία έχει επιταχυνθεί λόγω των ανθρωπογενών πιέσεων. Σύμφωνα με τις επιστημονικές εκτιμήσεις, το 31% των αμμωδών παραλιών θα έχει εξαφανιστεί έως το 2050. Το ποσοστό αυτό το 2100 θα φτάσει το 52% ή και το 63% ανάλογα το σενάριο που αφορά την κλιματική αλλαγή και την άνοδο της θερμοκρασίας που θα πραγματωθεί. Ηδη πάντως θεωρείται ότι έχουμε ξεπεράσει τα δεδομένα του πρώτου σεναρίου το οποίο ήταν και το πλέον αισιόδοξο και αφορούσε αύξηση της θερμοκρασίας έως 2,5 βαθμούς Κελσίου. Είναι σημαντικό επίσης το γεγονός ότι στην Ελλάδα η μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα είναι στις παράκτιες ζώνες. «Καθώς ανέβαινε η στάθμη της θάλασσας, ο αρχαίος άνθρωπος έβλεπε να κατακλύζεται η γη του και οπισθοχωρούσε προς τα ενδότερα για να επιβιώσει. Ο σύγχρονος άνθρωπος θα πρέπει επίσης να λάβει μέτρα και να κάνει ανάλογες κινήσεις για να επιβιώσει», επισημαίνει η κ. Ευελπίδου, εξηγώντας ότι η εξαφάνιση μεγάλου αριθμού παραλιών δεν είναι ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας που αφορά το απώτερο μέλλον, αλλά κάτι που θα συμβεί τα επόμενα χρόνια και σε πολλές περιοχές ήδη συμβαίνει.
Πώς καταστρέφουμε τη φυσική άμυνα των ακτών
Εκτός από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, ειδικά στην Ελλάδα όπου οι παραλίες έχουν άμεσο οικονομικό ενδιαφέρον, επιβαρύνουν περισσότερο την κατάσταση. «Δεν είναι μόνο η Ολλανδία που βρίσκεται κάτω από το ύψος της θάλασσας. Ολες οι περιοχές στην Ελλάδα που έχουν τη μορφολογία μιας λιμνοθάλασσας η οποία βρίσκεται πίσω από μια αμμουδιά, είναι κάτω από τη στάθμη της θάλασσας», συμπληρώνει η κ. Ευελπίδου.
Τι είναι αυτό που σταματάει τη θάλασσα από το να επεκταθεί στην ξηρά; Είναι η βλάστηση που υπάρχει πάνω στην άμμο, οι αμμοθίνες, οι οποίες συγκρατούν το έδαφος, αυτές που καταστρέφουμε για να στήσουμε ξαπλώστρες ή να παρκάρουμε το αυτοκίνητό μας χωρίς δεύτερη σκέψη.
«Οι αμμοθίνες είναι πολύ σημαντικές, αν τις καταστρέψουμε την επόμενη μέρα, όχι σε ένα χρόνο, την επόμενη μέρα η θάλασσα θα μπει μέσα», προειδοποιεί η κ. Ευελπίδου.
Οι ακτόλιθοι
Στα ταξίδια της ανά την Ελλάδα για την πραγματοποίηση της ερευνητικής δουλειάς, έχει βρεθεί πολλές φορές μπροστά σε παραδοξότητες. «Μια φορά ένας δήμαρχος με πλησίασε και μου είπε ότι ο ίδιος πηγαίνει το βράδυ και κρυφά αφαιρεί τη βραχώδη πλάκα που βρίσκεται παράλληλα σε όλη την παράλια ζώνη για να εξασφαλίσει απρόσκοπτη πρόσβαση στους πολίτες. Αυτές οι πλάκες που ονομάζονται ακτόλιθοι βρίσκονται σε πολλές περιοχές στην Ελλάδα – στην Αττική, στις Κυκλάδες, στις Σποράδες, στον Ευβοϊκό. Είναι η παλαιά απολιθωμένη παραλία (πλάκα), ένα μνημείο της φύσης το οποίο απαγορεύεται να αφαιρούμε. Αυτές οι πλάκες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην προστασία των παραλιών από τη διάβρωση. Αν τις αφαιρέσουμε θα χάσουμε τις παραλίες μέσα στα επόμενα 2-5 χρόνια», διηγείται. Η Ελλάδα έχει 15.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής και η μεταβολή της παράκτιας ζώνης σημαίνει περιβαλλοντικό, οικονομικό αλλά και κοινωνικό κόστος. Ωστόσο η ίδια τονίζει ότι πολλές φορές γίνονται παρεμβάσεις, όχι από αδιαφορία αλλά από άγνοια.
«Σε σχετική έρευνα που κάναμε σε 2.000 ανθρώπους σε όλη την Ελλάδα, οι οποίοι ήταν απόφοιτοι λυκείου, πανεπιστημίου ή και κάτοχοι μάστερ, οι περισσότεροι δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν τι σημαίνει θαλάσσια διάβρωση, ενώ εμφανίστηκαν σίγουροι πως ό,τι και να κάνουμε “η παραλία θα είναι πάντα εκεί”. Στην Ελλάδα είμαστε», κατέληξε η κ. Ευελπίδου.
Πηγή kathimerini.gr
Τάνια Γεωργιοπούλου
