Με την προσφυγική κρίση να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και την επέμβαση της Ρωσίας και του Ιράν στη Συρία να αλλάζει τα δεδομένα στην περιοχή, η στρατιωτική δράση από πλευράς της Ε.Ε. κατά των διακινητών μεταναστών στη Λιβύη, που έχει αρχίσει από τις 7 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Σοφία» (EUNAVFOR-MED) αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς η εξέλιξή της – σε συνδυασμό με το μέτρο της δημιουργίας και λειτουργίας «hot spots» και κέντρων υποδοχής σε χώρες όπως η Ελλάδα- θεωρείται ότι θα αποτελέσει κριτήριο για την πορεία της ευρωπαϊκής στάσης απέναντι στο όλο ζήτημα.
Στην ουσία πρόκειται για τη δεύτερη φάση της ευρύτερης επιχείρησης, που λαμβάνει χώρα σε διεθνή ύδατα (εκτός λιβυκών χωρικών υδάτων), καθώς οι στόχοι της πρώτης φάσης έχουν ολοκληρωθεί, από άποψης συλλογής πληροφοριών, εκπαίδευσης και ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτής της δεύτερης φάσης, σκάφη και πληρώματα της Ε.Ε. θα πραγματοποιούν επιβιβάσεις και έρευνες, καθώς και καταλήψεις και εκτροπές/ αποτροπές πορείας σκαφών που είναι ύποπτα για διακίνηση μεταναστών/ προσφύγων στην ανοικτή θάλασσα. Λόγω του απαιτητικού από επιχειρησιακής πλευράς χαρακτήρα της εν λόγω αποστολής, οι χώρες μέλη έχουν συμφωνήσει στην ενίσχυση των μέσων της επιχείρησης, η οποία επί της παρούσης βασίζεται σε έξι ναυτικές μονάδες (το ιταλικό «Cavour», καθώς και δύο γερμανικά, ένα γαλλικό, ένα βρετανικό και ένα ισπανικό πολεμικό σκάφος), και επτά αεροπορικές (αεροπλάνα και ελικόπτερα). Παράλληλα, άλλα τρία σκάφη αναμένεται να ενταχθούν στη ναυτική δύναμη εντός εβδομάδων. Η πρώτη φάση της επιχείρησης είχε αρχίσει στις 22 Ιουνίου, και περιελάμβανε τη συλλογή πληροφοριών και παρακολούθηση των δικτύων διακίνησης. Σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε., στο πλαίσιό της διασώθηκαν πάνω από 3.000 άνθρωποι στη θάλασσα, ενώ συνελήφθησαν από τις αρχές 16 ύποπτοι ως διακινητές.
To Ινστιτούτο Μελετών Ασφαλείας της Ε.Ε. (European Union Institute for Security Studies) κάνει λόγο για μια «καινοτόμα» επιχείρηση όσον αφορά στην αντιμετώπιση της προσφυγικής/ μεταναστευτικής κρίσης, στα ίχνη της επιχείρησης «Atalanta» στον κόλπο του Άντεν, που εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο συντονισμένης ευρωπαϊκής αντίδρασης πάνω στο προσφυγικό- όπως και στην επαναφορά της σταθερότητας στη Λιβύη. Ωστόσο, η ίδια η έκταση της κρίσης δημιουργεί εκ των πραγμάτων ερωτήματα και αμφιβολίες όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα των μέτρων στα οποία προβαίνει η Ε.Ε.: Κατά πόσον μια επιχείρηση τέτοιου είδους- η οποία, υπογραμμίζεται, λαμβάνει χώρα εκτός των χωρικών υδάτων της Λιβύης, με συγκεκριμένο εύρος μέσων, απέναντι σε άνευ προηγουμένου προσφυγικές/ μεταναστευτικές ροές- έχει τη δυνατότητα όντως να κάνει τη διαφορά;
Καλά αποτελέσματα για την Ιταλία, επιβάρυνση για την Ελλάδα
refugees mediterranean
Κατά τον καθηγητή Ιωάννη Θ. Μάζη της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών (Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών, ΕΚΠΑ), η επιχείρηση θα αποφέρει καρπούς όσον αφορά στο δρομολόγιο Λιβύη- Ιταλία, κάτι το οποίο όμως θα έχει ως αποτέλεσμα να μετατεθεί ο φόρτος στον δίαυλο του Αιγαίου. «Η Ελλάδα θα επιφορτιστεί με επιπλέον ροές στις ήδη υπερφορτωμένες ροές που δέχεται. Τώρα, αναφορικά με την Τουρκία θεωρώ ότι ο έλεγχος ο οποίος θα γίνετια στα τουρκικά παράλια στα σημεία συγκέντρωσης των ροών αυτών θα πρέπει να είναι σχολαστικός, απο ευρωπαϊκές υπηρεσίες σαν τη Frontex- και να υπάρχει προσωπικό του ΟΗΕ, έστω και ενδεικτικά, σε κάθε ομάδα ελέγχου. Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει και τμήμα της Ιντερπόλ για να ελέγχει τη γνησιότητα των πιστοποιητικών» αναφέρει σχετικά.
Όσον αφορά στο συγκεκριμένο ζήτημα, ο Αλέξανδρος Νίκλαν, σύμβουλος θεμάτων ασφαλείας (IISCA security group), εκτιμά ότι η επίτευξη του μετριασμού των ροών του μεταναστευτικού είναι κάτι που δεν μπορεί να επιτευχθεί αποκλειστικά με στρατιωτικά μέσα και επιχειρήσεις αποτροπής σε θαλάσσιο περιβάλλον. «Παραδείγματα έχουμε άλλωστε και από τις επιχειρήσεις “Τρίτων” και “Ποσειδών” παλιότερα που δεν έφεραν ποτέ τα επιθυμητά αποτελέσματα καθώς αντιμετωπίζουν το φαινόμενο στην τελική του φάση και όχι στα αίτια του».
Από εκεί και πέρα, συμπληρώνει, είναι σημαντικό να τονιστεί πώς μια επιχείρηση που έχει σκοπό την μείωση της ύπαρξης δουλεμπόρων και των ενεργειών τους, θα πρέπει επίσης να υπάρχει και συνεργασία με υπηρεσίες και χώρες που ενεργούν αυτοί. «Ο περιορισμός μόνο σε δράσεις σε θαλάσσιο περιβάλλον όπως ειπώθηκε και παραπάνω, μπορεί να μειώσει προσωρινά το φαινόμενο σε αριθμούς αλλά δεν θα έχει διάρκεια τόσο λόγω μεγάλου κόστους όσο και της αδυναμίας να δώσει οριστική λύση. Με απλά λόγια όσο υπάρχει ζήτηση για υπηρεσίες δουλέμπορων, τόσο θα υπάρχει και προσφορά καθώς πρόκειται για παράνομες ενέργειες εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο. Η λύση βρίσκεται στον εντοπισμό και καταπολέμηση των αιτιών του φαινομένου και όχι στα αποτελέσματα του».
«Κλειδί» η αντιμετώπιση της κατάστασης σε Συρία και Μ. Ανατολή
Σε κάθε περίπτωση, ανεξαρτήτως της όποιας επιχείρησης για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών, «κλειδί» θεωρείται ο εμφύλιος πόλεμος που είναι σε εξέλιξη στη Συρία. Όπως υπογραμμίζει ο κ. Μάζης, εάν δεν ανασταλεί το αίτιο, δεν είναι δυνατόν να ανασταλεί και το αιτιατό- τονίζοντας παράλληλα, αναφορικά με το συγκεκριμένο θέμα, ότι «η Ρωσία έκανε εποικοδομητική πρόταση για συνεργασία με την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία και τις ΗΠΑ στα πλήγματα κατά του ISIS, αλλά οι ΗΠΑ δυστυχώς απέρριψαν αυτό το αίτημα. Kατά τη γνώμη μου αυτό θα ήταν ένα πάρα πολύ καλό στοιχείο στον υποτιθέμενο «αυθαίρετο» βομβαρδισμό από ρωσικά αεροσκάφη στόχων που δεν υπάγονται στο ISIS. Επίσης, θα ήταν καλύτερο σύστημα για τον έλεγχο της αλήθειας των ρωσικών ισχυρισμών».
Σε αυτό το πλαίσιο, κάνει ιδιαίτερη αναφορά στη στάση της Τουρκίας και τη «διπλή της προσωπικότητα» σχετικά με το όλο ζήτημα, που υπογραμμίζεται για άλλη μια φορά απο τις πρόσφατες εντάσεις λόγω παραβίασης του εναερίου χώρου της από ρωσικά μαχητικά που επιχειρούν στην περιοχή. «Η Τουρκία δεν έχει τον ίδιο σκοπό, επίσημα μιλώντας, με τη Ρωσία για να πλήξει τους στόχους του ISIS; Από τη στιγμή που η απάντηση είναι ναι, τι πιο φυσικό για το σύμμαχο αεροσκάφος να βρεθεί στον εναέριο χώρο του συμμάχου; Και, με τη σειρά της, στο Αιγαίο μήπως θα πρέπει να κάνει γενικότερα αυτοκριτική; Αυτή η διπλή προσωπικότητα της Τουρκίας δεν ενισχύει τα επιχειρήματά της».
Γενικότερα, η αντιμετώπιση του δουλεμπορικού δικτύου στο σύνολο του, είναι πολύ δύσκολη κυρίως γιατί φαίνεται να ενθαρρύνεται πολλές φορές και από οντότητες που λειτουργούν και αυτές στο παρασκήνιο ή- όπως υπογραμμίζει ο κ. Νίκλαν- είναι ακόμα και κρατικές. Επισημαίνει ακόμη ότι δεν υπάρχει καταπολέμηση των αιτίων όπως οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή, καθώς και η οικονομική δυσπραγία και η γενική αστάθεια εκεί και στη νοτιοανατολική Ασία γενικότερα, που ωθούν όχι μόνο πρόσφυγες αλλά και οικονομικούς μετανάστες να βρουν την δική τους «Γη της Επαγγελίας» στην Δύση. «Η εφαρμογή μόνο του στρατιωτικού σχεδίου δεν δίνει παρά μόνο μια εικόνα πίεσης προς διακοπή πάνω στους “δίαυλους” των ροών φράζοντας τους, αλλά επειδή αυτές θα συνεχιστούν είναι λογικό πώς κάποια στιγμή αυτό που ζούμε σήμερα δεν θα σταματήσει και ίσως να κλιμακωθεί, όπως παραδέχονται και στην Frontex».
Παράλληλα, κάνει λόγο για ένα μέτρο το οποίο έχει ως κύριο λόγο από πίσω του τις «ενοχές» της Ε.Ε. «Το μέτρο για την δική μου κρίση περισσότερο καλύπτει τις ενοχές της Ε.Ε. απέναντι στο πρόβλημα της μετανάστευσης που διογκώθηκε χωρίς έλεγχο, παρά για κάτι ουσιαστικό που θα φέρει μόνιμα αποτελέσματα. Ίσως να δώσει κάποιες μειώσεις σε νούμερα, αλλά θα είναι βραχύβιο αποτέλεσμα και χωρίς καμία πιθανότητα να δώσει λύση. Είναι σημαντικό να σκεφτεί κάποιος αν μπορεί πραγματικά μια τέτοια δύναμη να είναι δύναμη αστυνόμευσης εσαεί , με το κόστος σε οικονομία και δυναμικό, που έχει σήμερα (ίσως και αυξημένο) μετατρέποντας την Μεσόγειο σε μια ελεγχόμενη λίμνη».
Χρονικό πλαίσιο αξιολόγησης
Σε επίπεδο αξιολόγησης πάντως, τα αποτελέσματα της επιχείρησης μάλλον θα γίνουν ορατά σύντομα. Κατά τον κ. Μάζη, πάντα σε συνάρτηση με τις καιρικές συνθήκες, το χρονικό περιθώριο στο οποίο θα κριθεί εάν η επιχείρηση αποφέρει καρπούς ή όχι είναι περίπου 1,5 μήνες (τη στιγμή που, κατ’αντιστοιχία, στο Αιγαίο θα ήταν γύρω στους 3 με 4 μήνες). Επίσης, υπογραμμίζει ότι «στην περίπτωση της Λιβύης είμαι βέβαιος ότι, παρά τις δηλώσεις των εμπλεκομένων Ευρωπαίων ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν τα λιβυκά χωρικά ύδατα, αυτή η δέσμευση δεν θα τηρηθεί αλλά η κυβέρνηση της Λιβύης είναι το πιο σύντομο ανέκδοτο. Πιστεύω ότι δεν θα τηρηθεί, έστω και σιωπηρά. Και αν δεν τηρηθεί τα αποτελέσματα θα είναι πολύ καλύτερα, προς όφελος όσων προσπαθούν να περάσουν τη θάλασσα, διακινδυνεύοντας να βρουν έναν υγρό τάφο». Σε αντίστοιχο πλαίσιο κινείται και η άποψη του κ. Νίκλαν, που θεωρεί ότι αποτελέσματα σε νούμερα εντοπισμού και αναχαίτισης θα υπάρξουν σχεδόν άμεσα. «Το ζήτημα είναι όμως αν αυτά τα αποτελέσματα θα είναι διαχρονικά ή απλά θα είναι πρόσκαιρα και προς άγρα εντυπώσεων».
Ρωσική επέμβαση και προσφυγικό
Όπως προαναφέρθηκε, η ρωσική επέμβαση που είναι σε εξέλιξη στη Συρία αποτελεί έναν νέο παράγοντα, o οποίος είναι δύσκολο να αξιιολογηθεί όσον αφορά στην επίδραση που θα έχει στο προσφυγικό γενικότερα. Ο κ. Νίκλαν σημειώνει πως τα δεδομένα έχουν αλλάξει σημαντικά. Όπως τονίζει, η επέμβαση της Ρωσίας και του Ιράν στη Συρία αγγίζει πολλές πτυχές, που αφορούν διπλωματία, ισορροπίες ισχύος, σφαίρες επιρροής και σαν τελευταίο κρίκο μόνο το μεταναστευτικό. «Για παράδειγμα η προσπάθεια της Ρωσίας στο να δημιουργήσει camps υποδοχής εντός της Συρίας , ενώ ταυτόχρονα και η παρουσία δυνάμεων του Ιράν ως αντίβαρο απέναντι στο Μέτωπο Αλ Νόσρα και το Ισλαμικό Κράτος είναι σίγουρα καταλυτικός παράγοντας, όμως και σε αυτό θα πρέπει να σημειωθεί πώς δεν γνωρίζουμε τι βάθος χρόνου θα έχει και αν τελικά η παρουσία του θα είναι ευνοϊκή για την σταθερότητα της Συρίας ή θα οδηγήσει σε κλιμάκωση εντάσεων και σε αύξηση των ροών. Μόνο ο χρόνος θα δείξει».
Σε κάθε περίπτωση πάντως, εκτιμάται πως, γενικότερα, οτιδήποτε φαίνεται να πλήττει ουσιωδώς το ISIS λειτουργεί θετικά όσον αφορά στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. «Σε βάθος χρόνου οι προσφυγγικές ροές, εάν όντως τιθασευτεί το ISIS, θα μειωθούν. Ίσως όχι πολύ αισθητά στην αρχή, αλλά θα υπάρξει μείωση. Άλλωστε ουδείς Σύριος θέλει να εγκαταλείψει τον τόπο του, αυτό είναι γεγονός» εκτιμά ο κ. Μάζης, ο οποίος, σχολιάζοντας γενικότερα το ζήτημα της εν λόγω επέμβασης, εκφράζει πως, βλέποντας λογικά το όλο ζήτημα, οι Ρώσοι έχουν κάθε συμφέρον να χτυπήσουν το ISIS – υπογραμμίζοντας την παρουσία Νταγκεστανών μαχητών στις τάξεις της οργάνωσης. «Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η φράση του Πούτιν ότι “δεν θα τους φέρω στο σπίτι μου” έχει νόημα,. Ο Πούτιν δεν έχει κανένα συμφέρον να είναι επιεικής απέναντι στους τζιχαντιστές».
huffingtonpost.gr
