O Δρ (PhD) Τριαντάφυλλος (Άκης) Καρατράντος, είναι ανώτερος ερευνητής (ΕΛΙΑΜΕΠ), μέλος του Φόρουμ Υψηλού Επιπέδου Κινδύνου του ΟΟΣΑ, μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Ερευνητών RAN-PS και έχει διδακτορικό στην Ευρωπαϊκή ασφάλεια και ασύμμετρες απειλές- Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στη ‘δημοκρατική’ μιλάει για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Ασαντ, που αλλάζει ριζικά τα δεδομένα για την αντιπαράθεση Ιράν – Ισραήλ, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, για το νέο ρόλο που επιδιώκει να διαδραματίσει η Τουρκία στην ευρύτερη περιοχή αλλά και για τις προσδοκίες από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ για μία σειρά από ζητήματα, όπως τα πολεμικά μέτωπα, το εμπόριο και οι σχέσεις με την Ευρώπη.
Ειδικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τονίζει ότι βρίσκεται σε μία δύσκολη περίοδο καθώς, ‘η πολιτική αστάθεια σε Γερμανία και Γαλλία από τη μία πλευρά και η ανάληψη της Προεδρίας από τον Ντόναλντ Τράμπ στις ΗΠΑ από την άλλη ασκούν πίεση στους θεσμούς της Ε.Ε.’
• Να ξεκινήσουμε από την κατάσταση όπως διαμορφώνεται μετά τις εξελίξεις στη Συρία. Θα έχουμε αλλαγή στη γεωπολιτική σκακιέρα κατά την εκτίμησή σας;
Η Μέση Ανατολή αποτέλεσε τον καταλύτη των γεωπολιτικών εξελίξεων για το 2024, με την κατάσταση στη Συρία, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Ασαντ, να είναι η τελευταία πράξη σε μία αλυσίδα αλλαγών που προκάλεσαν ανατροπές και αστάθεια.
Η κατάρρευση του καθεστώτος Ασαντ αλλάζει ριζικά τα δεδομένα για την αντιπαράθεση Ιράν – Ισραήλ, καθώς ένα από τα βασικά τμήματα του λεγόμενου «Αξονα της Αντίστασης» δεν υπάρχει πλέον. Η ανάγνωση όμως που υποστηρίζει πως το Ισραήλ είναι κερδισμένο από αυτήν την εξέλιξη είναι αποσπασματική.
Μπορεί βραχυπρόθεσμα να υπάρχει η θετική εξέλιξη του καθεστώτος Ασαντ, όμως η μακροπρόθεσμη κατάσταση θα επηρεαστεί από το ποιά θα είναι τελικά η επόμενη ημέρα στη Συρία.
Ζητούμενο που σε σημαντικό βαθμό θα έχει επίδραση και στις γενικότερες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Το χειρότερο δυνατό σενάριο σε αυτήν την περίπτωση είναι η Συρία να μετεξελιχθεί σε μία νέα μαύρη τρύπα, οδηγώντας σε εκχύλιση της ανασφάλειας σε όλο το περιφερειακό υποσύστημα.
Κρίσιμη παράμετρο, γενικότερα στις συζητήσεις για το μέλλον της Συρίας, αποτελούν οι Κούρδοι, ιδιαίτερα σε συνάρτηση με τις προτεραιότητες και τη δράση της Τουρκίας.
Σε κάθε περίπτωση, το μέλλον της Συρίας θα επηρεάσει καταλυτικά τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και εκ των πραγμάτων την ευρωπαϊκή και τη διεθνή ασφάλεια.
• Η Τουρκία διεκδικεί να εδραιώσει τον ρόλο της στην περιοχή αλλά συνεχίζει την προκλητικότητά της. Τι θα πρέπει να περιμένουμε στο προσεχές διάστημα;
Η Τουρκία είναι μία χώρα με βλέψεις περιφερειακού «ηγεμόνα» στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Το έχουμε δει αυτό σε τρεις περιπτώσεις: α) στη Λιβύη, β) στο Αζερμπαϊτζάν και γ) στη Συρία.
Ήταν άλλωστε μία από τις χώρες που εκμεταλλεύτηκαν τη σταδιακή μετατόπιση του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ από την ευρύτερη γειτονιά της Μεσογείου στον Ειρηνικό και στον ανταγωνισμό με την Κίνα.
Για να πετύχει τους στόχους της συγκεκριμένης στρατηγικής χρησιμοποιεί διάφορα μέσα, από μισθοφόρους και οικονομική υποστήριξη μέχρι και επίσημες στρατιωτικές επεμβάσεις κτλ.
Δυστυχώς σε αρκετές περιπτώσεις η εμπλοκή της Τουρκίας δεν συμβάλλει στη σταθερότητα, αλλά στο ακριβώς αντίθετο. Μένει να δούμε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση στη Συρία, όπου, πρέπει να παραδεχτούμε πως, βραχυπρόθεσμα η Τουρκία, λόγω της σχέσης εξάρτησης με τις τζιχαντιστικές οργανώσεις, έχει ένα πρόκριμα επιρροής.
• Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην Προεδρία των ΗΠΑ, δημιουργεί προσδοκίες. Κατά την άποψή σας, πώς θα κινηθεί απέναντι στην Ευρώπη, αλλά και στα πολεμικά μέτωπα;
Υπάρχουν δύο τομείς που το ενδιαφέρον για το πώς θα ξεδιπλωθεί η πολιτική στρατηγική του Προέδρου Τράμπ έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι μεγάλο.
Ο πρώτος είναι ο εμπορικός τομέας και γενικότερα η οικονομική πολιτική. Το κρίσιμο εδώ είναι αν θα προχωρήσει σε μία πολιτική δασμών και πώς αυτή μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο δεύτερος είναι η άμυνα και η ασφάλεια και κυρίως πώς θα εξελιχθεί η πολιτική της διακυβέρνησης Τράμπ για το ΝΑΤΟ.
Τα πρώτα δείγματα, με το επιχείρημα ανάγκης αύξησης των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ έχουν δημιουργήσει προβληματισμό και ενισχύουν την ανάγκη η Ένωση να τρέξει προς την κατεύθυνση της στρατηγικής αυτονομίας.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία βρίσκεται σε μία ιδιαίτερη καμπή.
Ο Ντόναλντ Τράμπ εξελέγη Πρόεδρος υποστηρίζοντας, μεταξύ των άλλων, πως θα φέρει τέλος στον πόλεμο στην Ουκρανία. Αυτή του η στρατηγική έχει αρχίσει να ξεδιπλώνεται πριν ακόμη αναλάβει επίσημα τη διακυβέρνηση των Η.Π.Α. Η πίεση προς την Ουκρανία και τον Πρόεδρο Ζελένσκι είναι εμφανής, όπως και η δημιουργία γέφυρας με τη Ρωσία και τον Βλαντίμιρ Πούτιν.
Από τη μία λοιπόν πλευρά βλέπουμε μια πρωτοβουλία, που τις επόμενες εβδομάδες θα ενταθεί, για διαπραγματεύσεις και ένα πλαίσιο ειρήνευσης, και από την άλλη στρατιωτική κλιμάκωση και απειλή χρήσης πυρηνικών.
Μία ισορροπία τρόμου που προστίθεται σε μία εκ των πραγμάτων δύσκολη συνθήκη, καθώς, πρώτον δεν έχει χάσει η μία ή η άλλη πλευρά τον πόλεμο και δεύτερον, δεν έχουν αλλάξει οι αντικειμενικοί στόχοι και σκοποί που θέτουν. Ειδικά η τελευταία παράμετρος καθιστά δύσκολη την επίτευξη μίας βιώσιμης και μακροπρόθεσμης ειρήνης.
Είναι εξαιρετικά δυσάρεστο να προκύψει μία συνθήκη τύπου frozen conflict, η οποία ανά πάσα στιγμή θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανάφλεξη, νέα πολεμική σύγκρουση και αστάθεια.
Κάτι τέτοιο είναι πιθανό να προκύψει αν ασκηθεί πίεση στην Ουκρανία και στον Πρόεδρο Ζελένσκι να εμπλακεί σε μία διαδικασία με τις βασικές προβλέψεις της οποίας διαφωνεί.
Η τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου και οι πολεμικές αντιπαραθέσεις που ήρθαν ως άμεσες συνέπειές της ανέδειξαν πως η Μέση Ανατολή εξακολουθεί να παραμένει το επίκεντρο των στρατηγικών εξελίξεων και να επηρεάζει καταλυτικά την ισορροπία των δυνάμεων και την κατάσταση της διεθνούς ασφάλειας. 0Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως η αναταραχή στη Μέση Ανατολή καθόρισε την πολιτική αντιπαράθεση στον τομέα των διεθνών σχέσεων κατά την προεκλογική περίοδο στις Η.Π.Α.
Οι εξελίξεις στην περιοχή, αλλά και η πολιτική των ΗΠΑ, θα κινηθούν γύρω από το δίπολο Ιράν- Ισραήλ.
Η προσέγγιση του νέου Προέδρου θα μπορούσε να συνοψιστεί στην ενίσχυση της υποστήριξης στο Ισραήλ και αύξηση της πίεσης στο Ιράν, κάτι που προφανώς θα επηρεάσει και την πολιτική της χώρας για το συγκεκριμένο περιφερειακό υποσύστημα.
Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε πως ο ανταγωνισμός διεθνών και περιφερειακών δυνάμεων και συμφερόντων δημιουργεί ένα γεωπολιτικό σπιράλ, που τις περισσότερες φορές, όπως στη Συρία, δεν βοήθησε στη σταθεροποίηση.
Είναι άλλωστε εμφανές πως οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή συνδέονται και επηρεάζονται άμεσα από το πεδίο της Ουκρανίας και τον πόλεμο που εξελίσσεται εκεί.
• Ποια θα είναι η επόμενη μέρα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη Γαλλία και τη Γερμανία σε περιδίνηση και με πολλές προκλήσεις μέσα στο 2025;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε μία δύσκολη περίοδο, καθώς η πολιτική αστάθεια σε Γερμανία και Γαλλία από τη μία πλευρά και η ανάληψη της Προεδρίας από τον Ντόναλντ Τράμπ στις ΗΠΑ από την άλλη ασκούν πίεση στους θεσμούς της Ε.Ε.
Η Γαλλία έχει εισέρθει σε μία παρατεταμένη περίοδο πολιτικής αστάθειας, κάτι που αποτυπώνεται στις δυσκολίες σχηματισμού και διατήρησης στη ζωή μίας βιώσιμης κυβέρνησης, κάτι που εκ των πραγμάτων θα έχει επιπτώσεις και στις πρωτοβουλίες της Ε.Ε.
Η Γερμανία, έχει μπει σε έναν νέο εκλογικό κύκλο, με το AfD να κερδίζει δυναμική, ενώ η παρέμβαση του Elon Musk, προς υποστήριξη του συγκεκριμένου ακροδεξιού σχηματισμού δημιουργεί εντονότερο προβληματισμό. Όπως είναι αυτονόητο, αν δεν αποκατασταθεί η πολιτική σταθερότητα σε Γαλλία και Γερμανία, θα υπάρξει σημαντική επίπτωση και στις πολιτικές πρωτοβουλίες της Ε.Ε.
Η δε προσέγγιση του Προέδρου Τράμπ για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τη συμβολή των χωρών της Ε.Ε. στο ΝΑΤΟ δημιουργεί έντονο προβληματισμό.
Η Ένωση λοιπόν πρέπει να βρει γοργό βηματισμό προς την κατεύθυνση της στρατηγικής αυτονομίας που θα ενισχύσει τη θέση της στον κόσμο και στη διαμόρφωση των εξελίξεων.
