Νέα δεδομένα για τον πολιτισμό της Ρόδου και την ακτινοβολία του σε ολόκληρο τον κόσμο θα δημιουργήσει η μελλοντική ολοκλήρωση της αποκατάστασης του νεοκλασικού κτηρίου, που βρίσκεται απέναντι από το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου. Σύμφωνα με την αρχική πρόταση θα μετατραπεί σε σύγχρονο πολιτιστικό-εκπαιδευτικό κέντρο. Το κτήριο, που για έναν περίπου αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο, επισκευάζεται εκ θεμελίων με πρωτοποριακές από τεχνικής άποψης μεθόδους για τα δεδομένα της αποκατάστασης ιστορικών κτηρίων εντός της Μεσαιωνικής Πόλης.
Πιο συγκεκριμένα, σιωπηλά και χωρίς τυμπανοκρουσίες οι εργασίες επισκευής του νεοκλασικού σχολείου της Μεσαιωνικής Πόλης συνεχίζονται με αμείωτη ένταση και σήμερα έχουν φτάσει σ’ ένα ιδιαιτέρως κομβικό σημείο. Έχει ξεκινήσει μια μεγάλη προσπάθεια για να ενισχυθούν τα υπάρχοντα θεμέλια στο κτήριο. Η εργασία αυτή κρίθηκε απαραίτητη, καθώς τα αποτελέσματα εξειδικευμένης γεωτεχνικής έρευνας έδειξαν ότι ολόκληρο το κτήριο κατασκευάσθηκε επάνω σε επίχωση από μπάζα, η οποία δημιούργησε το μεγαλύτερο μέρος των προβλημάτων στατικής επάρκειας.
Η αποκάλυψη αυτή οδήγησε την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου προ τετελεσμένων γεγονότων. Οποιοδήποτε έργο που αφορούσε στην τοιχοποιία και τη σκεπή του κτηρίου θα ήταν πραγματικά άνευ ουσίας, εάν προηγουμένως δεν διασφαλιζόταν η πλήρης, στατική αποκατάσταση του οικοδομήματος. Μετά από σοβαρή μελέτη, αποφασίσθηκε να εφαρμοστεί μια πρωτοποριακή μέθοδος για την υποστήριξη του σπουδαίου αυτού ιστορικού κτηρίου. Όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες που εξασφάλισε η «δημοκρατική», σε όλο το κτήριο, περιμετρικά μέσα και έξω έχουν αρχίσει να «φυτεύονται» μικροπάσσαλοι οπλισμένου σκυροδέματος. Οι κολώνες αυτές φτάνουν σε βάθος 10 μέτρων, διότι σε εκείνο το βάθος υπάρχει πραγματικά στέρεο έδαφος που θα μπορέσει να στηρίξει το κτήριο.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τέτοια μέθοδος υποστήριξης ιστορικών κτηρίων δεν έχει εφαρμοστεί στη Ρόδο κατά το παρελθόν. Στα σίγουρα αυτή θα αποτελέσει το παράδειγμα που θα ακολουθηθεί στο μέλλον για παρόμοια προβλήματα σε δημόσια και ιδιωτικά έργα.
Η όλη μελέτη έγινε από τα στελέχη της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου, της οποίας προΐσταται ο κ. Γιώργος Καρυδάκης και υπογράφεται από τους κ.κ. Γιώργο Ντέλλα, Κώστα Σχοινοχωρίτη, Γρηγόρη Παπαμιχαήλ, Πρόδρομο Παπανικολάου και την κα. Παρασκευή Νικολαϊδου.
Ανάγκη για
πρόσθετους πόρους
Το όλο έργο, κατά το έτος 2011 εντάχθηκε στo ΕΣΠΑ, με απόφαση της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου η οποία είναι και ο ιδιοκτήτης του ακινήτου. Ο προϋπολογισμός που εγκρίθηκε για το έργο ανέρχεται σε 2.000.000 ευρώ και αφορούσε σειρά έργων. Αυτά περιελάμβαναν την αρχική επισκευή και στερέωση όλων των τοίχων εσωτερικά και εξωτερικά, την πλήρη επισκευή και ενίσχυση της κεραμοσκεπής, τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου και την ολοκλήρωση του ακινήτου για τις ανάγκες φιλοξενίας ενός σύγχρονου και μεγάλου πολιτιστικού κέντρου.
Ωστόσο, μετά την αποκάλυψη που έγινε από τη γεωτεχνική μελέτη, απαιτήθηκε να ακολουθηθούν διαφορετικές προτεραιότητες. Αν και αρκετά από τα έργα που αφορούσαν στην εξωτερική τοιχοποιία και την κεραμοσκεπή ήδη είχαν προχωρήσει, κρίθηκε απαραίτητο να ξεκινήσει και να ολοκληρωθεί η θεμελίωση με τις «φυτευτές κολώνες». Η επιπρόσθετη αυτή εργασία είναι εξαιρετικά δαπανηρή και επειδή η αναγκαιότητά της διαπιστώθηκε στην πορεία εκτέλεσης του έργου, δεν προϋπολογίσθηκε στην αρχική μελέτη.
Η εναγώνια προσπάθεια που καταβάλλεται τώρα από τα στελέχη της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου δεν αφορά μόνο την αποκατάσταση του σπουδαίου κτηρίου, αλλά και στην εξασφάλιση των υπολειπόμενων πρόσθετων πόρων που απαιτούνται. Πρέπει να σημειωθεί ότι, εάν οι πόροι αυτοί δεν εξασφαλιστούν, τότε το έργο θα μείνει ημιτελές με ό,τι αυτό συνεπάγεται από τεχνικής άποψης, αλλά και από αισθητικής θεώρησης, καθώς το νεοκλασικό σχολείο βρίσκεται στο πιο κεντρικό σημείο της ιστορικής Ρόδου. Από την άλλη πλευρά, η ολοκλήρωση του σχολείου θα προσφέρει για το νησί ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα, που θα στολίζει και θα δεσπόζει στην περιοχή.
Γίνεται προσπάθεια ωστόσο, με τις υπάρχουσες πιστώσεις, να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει ένα μικρό τμήμα του σχολείου ως επισκέψιμος χώρος για πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες και λειτουργία μέρους του συγκροτήματος ως επισκέψιμου εργοταξίου για ενημέρωση του κοινού για τις σοβαρές αναστηλωτικές επεμβάσεις.
Πρόβλεψη για πολιτιστικό
και εκπαιδευτικό κέντρο
Το νεοκλασικό σχολείο, σε συνδυασμό με τον περιβάλλοντά του χώρο και τα γειτονικά μνημεία θα αποτελέσουν ένα σύνολο πολιτισμού που με τη σειρά του θα προστεθεί στη «φαρέτρα» των υποδομών διεθνούς ακτινοβολίας που διαθέτει το νησί της Ρόδου.
Ήδη, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ως ιδιοκτήτης και διαχειριστής του κτηρίου μελετά να στεγάσει σε αυτό ένα σύγχρονο και πολυδύναμο πολιτιστικό – εκπαιδευτικό κέντρο.
Σύμφωνα με όσα έχουν αποφασιστεί, το κέντρο αυτό στοχεύει σε: α) ειδικές εκθέσεις με πολυμέσα για την προβολή και ανάδειξη της ιστορίας του τόπου, β) εκθέσεις και προβολές σύγχρονης τέχνης και δημιουργίας (ζωγραφικής, γλυπτικής, φωτογραφίας, λογοτεχνίας, ταινίες μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ), γ) επιστημονικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, ήτοι διαλέξεις, σεμινάρια και συνέδρια εξειδικευμένα και δ) δημιουργία τράπεζας δεδομένων και βιβλιοθήκης. Το κτήριο έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει και σαν σχολείο, όπως προβλέπει και η πολεοδομική μελέτη της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου, αν αυτό αποδεχθεί και ο ιδιοκτήτης του, ενώ παράλληλα θα μπορεί να φιλοξενεί και αρκετές από τις δραστηριότητες του πολιτιστικού και εκπαιδευτικού κέντρου.
Στην εσωτερική αυλή του θα μπορούν να οργανώνονται, με ελαφρά καθίσματα και ξύλινα βάθρα, υπαίθριες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις μουσικής κάτω από τη σκιερή δροσιά του υπεραιωνόβιου πεύκου της, ενώ οι περιμετρικές στοές θα λειτουργούν ως διάδρομοι επικοινωνίας.
Η νέα χρήση του σχολείου ως Πολιτιστικό Κέντρο είναι ιδιαίτερα σημαντική για την αποκατάσταση και ανάδειξη του νεοκλασικού αυτού κτηρίου του τέλους του 19ου αι., αλλά και για το ζωντάνεμα ενός υποβαθμισμένου τμήματος στην καρδιά της Μεσαιωνικής πόλης, δίπλα από τα σημαντικότερα μνημεία του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου, των ερειπίων του Αγίου Ιωάννη, του Σουλεϊμάν τζαμί και της βυζαντινής οχύρωσης του Κολλάκιου.
Τα στελέχη της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου, στη μελέτη τους επισημαίνουν ότι «οι εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες του Πολιτιστικού Κέντρου ταιριάζουν απόλυτα με το Σχολείο και η αναβίωσή του, μέσα από την τέχνη και τον Πολιτισμό ανάμεσα στους τόσο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους προσδίδει τοπική σημασία στην ιστορική περιοχή του Κολλάκιου της Μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου, αλλά και υπερτοπική, σε έναν τόσο ευαίσθητο χώρο της ανατολικής Μεσογείου».
Η ιστορία του
νεοκλασικού σχολείου
Το Νεοκλασικό Σχολείο αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μνημείου με διαχρονική εξέλιξη στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου. Το αρχικό σχολικό κτήριο ανεγέρθηκε κατά το έτος 1876 πάνω στα ερείπια του καθολικού του Αγίου Ιωάννου των Ιπποτών της Ρόδου και Μεγάλου (τότε) Τζαμιού. Το πρώτο σχολείο ήταν διώροφο, όπως φαίνεται και από τη σπάνια φωτογραφία που εξασφάλισε η δημοκρατική για τους αναγνώστες της. Όμως, μερικά χρόνια αργότερα, αυτό το πρώτο, διώροφο κτήριο καταστράφηκε. Στη θέση του το σχολείο ξαναχτίστηκε (το έτος 1898) στη μορφή που σώζεται μέχρι σήμερα.
Το σχολείο αυτό, στη διάρκεια της Οθωμανικής κατοχής, λειτουργούσε ως κανονικό Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο και για τα αγόρια και για τα κορίτσια σε διαφορετικές αίθουσες. Στο σχολείο μπορούσαν να φοιτούν και σπουδαστές από άλλα ελληνικά νησιά που ανήκαν στην οθωμανική αυτοκρατορία, καθώς επίσης την Κύπρο και τη Μ. Ασία. Το σχολείο ήταν σύγχρονο και γνωστό και από αυτό φέρεται να αποφοίτησαν διανοούμενοι της εποχής. Στη μελέτη της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσουγίνεται η εξής αναφορά: “Τρεις εξόριστοι διανοούμενοι από την Κωνσταντινούπολη ο Ahmed Midhat Efendi, ο Ebuzziya Tevfik και ο Cemal Bey έζησαν στη Ρόδο από το 1873 έως το 1876 και δημιούργησαν ένα ειδικό προς τούτο ίδρυμα (Cemiyet – i – ilmiye) με σκοπό την ίδρυση ενός σύγχρονου σχολείου και την προμήθεια με βιβλία της βιβλιοθήκης Hafiz Ahmed Aga και του σχολείου. Εκεί φοίτησε ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Yunus Nadi Abahoglu (1880-1945).Οι πληροφορίες προέρχονται από βιβλιογραφική έρευνα του Dr John Robert Barnes, στον οποίο εκφράζονται θερμές ευχαριστίες».
Ολόκληρη η περιοχή
ως πολιτισμικό σύνολο
Σε εξέλιξη βρίσκονται και οι εργασίες της διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου και του αρχαιολογικού περιπάτου. Διαμορφώθηκε με μηχανικά μέσα ο πεζόδρομος του αρχαιολογικού περιπάτου δυτικά και νότια της αυλής του σχολείου και παράλληλα με το βυζαντινό και ιπποτικό τείχος. Αποκαταστάθηκε τμήμα της βόρειας όψης της διαμόρφωσης του ενδιάμεσου πλατώματος μεταξύ της σημερινής δυτικής αυλής του σχολείου και της πλατείας Κλεοβούλου, που αντιστοιχεί στο επίπεδο της πλατείας μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, με κατασκευή πέτρινων τοιχίων.
Διαμορφώθηκαν και αναδείχθηκαν τα υπολείμματα του δυτικού τείχους του βυζαντινού κάστρου, που είχαν διασωθεί σε τομή, κατά τη διάρκεια της διαμόρφωσης της πλατείας στην ιταλική περίοδο.
Μετά την εξεύρεση πόρων θα ολοκληρωθεί η αποκατάσταση του σχολείου και η μετατροπή του σε πολιτιστικό και εκπαιδευτικό κέντρο. Θα ακολουθήσει η ολοκλήρωση της διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου. Θα ανακατασκευαστεί το υπόλοιπο τμήμα του βόρειου τοιχίου, μέχρι τη σκάλα της πρόσβασης στο διαμορφωμένο χώρο της ανασκαφής του Αγίου Ιωάννη και θα κατασκευασθεί η νέα πέτρινη σκάλα πρόσβασης στη δυτική αυλή του σχολείου, θα επιστρωθεί το δάπεδο με βοτσαλωτά και θα κατασκευασθούν μεταλλικά κιγκλιδώματα, σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη, προκειμένου να γίνει δυνατή στο επίπεδο αυτό η επικοινωνία με την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη. Το πλάτωμα αυτό θα επιστρωθεί με βοτσαλωτό δάπεδο και θα συνδέεται με τον περίδρομο του δυτικού τείχους του Κολλάκιου και την πλατεία νότια του παλατιού.
Θα ακολουθήσει η κατασκευή του αυλότοιχου, παράλληλου προς τα τείχη, διαμορφώνοντας μια αυλή ανεξάρτητη, δυτικά και νότια του σχολείου, με κολωνάκια και μεταλλικά κιγκλιδώματα, όπως και τα αντίστοιχα παλιά. Ανάμεσα σ’ αυτόν και τα τείχη θα διαμορφωθεί πεζόδρομος με πατημένο χώμα για τον αρχαιολογικό περίπατο. Μεταξύ του ενδιάμεσου επιπέδου και της αυλής του σχολείου στη βόρεια πλευρά θα κατασκευαστεί, εκτός από τη συνέχεια της πέτρινης σκάλας και ράμπα από οπλισμένο σκυρόδεμα για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Τέλος, θα διαμορφωθεί ο ισόγειος χώρος του πύργου του ρολογιού στη νοτιοδυτική γωνία του βυζαντινού κάστρου, όπου θα υπάρχει και ενημέρωση για τη βυζαντινή και την ιπποτική οχύρωση του Κολλάκιου στην περιοχή.
