Η ανάγκη για έναν συμβιβασμό πριν το καθολικό Πάσχα οδήγησε τους ΥΠΟΙΚ σε μία συμφωνία, η οποία όμως αφήνει πολλές “ουρές” και θολά σημεία ακόμη και στους 3 βασικούς άξονες των δανείων αξίας 540 δισ. ευρώ. Ποσό μάλλον για την “υποσχετική” για το νέο ταμείο που θα συζητηθεί στις 23/4 σε επίπεδο ηγετών.
Ο πρώτος άτυπος απολογισμός της Αθήνας σύμφωνα με τον ΥΠΟΙΚ Χρήστο Σταικούρα οδηγεί σε όφελος από τα 540 δισ. ευρώ των εν λόγω δανείων που συμφωνήθηκαν μέσα από 3 νέα σχήματα έως 7-8 δισ. ευρώ. Στην πράξη όμως, αφού η Ελλάδα απορρίπτει την ένταξή της σε προληπτική πιστοληπτική γραμμή (διαθέσιμο είναι ποσό 3,5 δις ευρώ) για την κάλυψη δαπανών υγείας, με βάση το βασικό τουλάχιστο σενάριο για την πορεία της κρίσης, το ποσό των δανείων που υπολογίζεται πως μπορεί να λάβει η χώρα είναι 3,5-4,5 δισ. ευρώ.
Και τούτο όταν το πακέτο μέτρων στήριξης ήδη φτάνει στα 6,8 δισ. ευρώ και ο ΥΠΟΙΚ έχει προαναγγείλει την επανάληψή του καθώς οι υγειονομικές απαγορεύσεις το επιβάλλουν. Ετσι, η κυβέρνηση κάνει το “κουμάντο” της με τα δικά της διαθέσιμα και τα περιθώρια που έχει για την αύξησή τους (μη αποκλείνοτας και έξοδο στις αγορές).
Και παράλληλα περιμένει να δει που θα οδηγηθεί η διαπραγμάτευση ανά την ΕΕ και πως θα “καθαρίσει” το τοπίο αναφορικά με το νέο ταμείο και τις υπόλοιπες πηγές χρηματοδότησης (πχ από αυτό και το επόμενο πακέτο ΕΣΠΑ).
Ουσιασιτκά το πακέτο στήριξης της ΕΕ δεν θα ολοκληρωθεί αν δεν υπάρξουν αποφάσεις και για το Recovery Fund. Γιατί τότε θα φανεί το πραγματικό εύρος των διαθέσιμων εργαλείων. Προς το παρόν, στο σχετικό “άρθρο 19” της συμφωνίας αναφέρει πως οι ΥΠΟΙΚ συμφώνησαν να “εργαστούν” για ένα ταμείο υπό την καθοδήγηση των ηγετών (Σύνοδος Κορυφής). Δηλαδή θα γίνουν “οι συζητήσεις σχετικά με τις νομικές και πρακτικές πτυχές ενός τέτοιου ταμείου, συμπεριλαμβανομένης της σχέσης του με τον Προϋπολογισμό της Ε.Ε., τις πηγές χρηματοδότησής του και, σε σχέση με τα καινοτόμα χρηματοδοτικά μέσα”.
Τα πολλά θολά σημεία της συμφωνίας της Πέμπτης
Το πρώτο μέλημα είναι άλλο. Η απόφαση του Eurogroup της Πέμπτης δεν έχει εκκρεμότητα μόνο αναφορικά με το νέο Ταμείο και τη χρηματοδότησή του από “καινοτόμα χρηματοοικονομικά εργαλεία” που θα πρέπει να αποφασίσουν οι ηγέτες στη Σύνοδο Κορυφής.
Υπάρχουν πολλά ζητήματα και αναφορικά με τα τρία εργαλεία που αποφασίστηκαν πολιτικά για να προσφέρουν στήριξη ανά την Ε.Ε. με δάνεια έως 540 δισ. ευρώ (σ.σ. δάνεια έως 7-8 δις ευρώ στην Αθήνα). Δηλαδή με τα δάνεια έως 240 δισ. από ESM για δαπάνες σχετικές με την υγειονομική κρίση, 200 δισ. της ΕΤΕπ για επιχειρήσεις και 100 δισ. της Κομισιόν για θέσεις εργασίας.
Ένα “κοινό” χαρακτηριστικό και των τριών εργαλείων είναι πως συνιστούν δάνειο. Κατά συνέπεια συνιστούν “βάρος” για το χρέος των κρατών. Εξαίρεση αποτελούν τα δάνεια της ΕΤΕπ, αν οδεύσουν σε εταιρείες (στο πρότυπο του πακέτου Γιούνκερ) χωρίς τα κράτη-μέλη να δώσουν επιπλέον κρατικές εγγυήσεις.
Επιπλέον, τα δύο εξ αυτών εργαλείων θα μοιρασθούν “κεντρικά” (από την Κομισιόν και την ΕΤΕπ) και όλα τα κράτη θα κάνουν χρήση του ποσού, αλλά όταν οριστικοποιηθούν τα σχήματα. Το τρίτο εργαλείο, δηλαδή τα δάνεια έως 240 δισ. από τον ESM για δαπάνες σχετικές με την υγειονομική κρίση, έχει ακόμη πολλά ανοικτά θέματα. Αυτό που αποφασίσθηκε την Πέμπτη είναι η δημιουργία του. Υπάρχουν όμως ζητήματα ερμηνείας (για το τι δαπάνες θα δανειοδοτούν), αλλά και δεσμεύσεων, που αποτρέπουν προς το παρόν πολλά κράτη από το να κάνουν χρήση των πόρων που ούτως ή άλλως δεν είναι σημαντικοί επί της ουσίας. Πέρα από την Ελλάδα, ήδη η Ιταλία και η Ισπανία δήλωσαν πως δεν θα κάνουν χρήση…
Ποια είναι όμως τα 3 εργαλεία και τι “εκκρεμότητες” υπάρχουν:
1. Το πιο ώριμο είναι το εργαλείο της ΕΤΕπ. Ενισχύεται με εγγυήσεις ύψους 25 δισ. ευρώ για να δώσει δάνεια 200 δισ. ευρώ σε εταιρείες με επίκεντρο τις ΜμΕ, σε ολόκληρη την Ε.Ε., μεταξύ άλλων μέσω τραπεζών. Το μέτρο δεν έχει μεν διαδικαστικές εκκρεμότητες, αλλά πρέπει να ξεκινήσει η διαδικασία, που θέλει κάποιες εβδομάδες, γιατί θα δίδεται με ενδιάμεσο φορείς ή τις τράπεζες.
2. Η πρωτοβουλία SURE για δάνεια που χορηγούνται με ευνοϊκούς όρους στα κράτη-μέλη, συνολικού ύψους 100 δισ. ευρώ. Θα γίνει από την Κομισιόν. Θα καλυφθούν προσπάθειες επιχειρήσεων για την προστασία των εργαζομένων και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Θα ανασταλούν μόλις παρέλθει η έκτακτη ανάγκη που προκαλεί η κρίση λόγω του COVID-19. Ο εν λόγω όρος “λήξης”, που προστέθηκε έπειτα από πίεση κρατών, δεν είναι η μόνη εκκρεμότητα. Πρέπει να αποφασιστεί το πλαίσιό του, να τεθεί σε εφαρμογή και να γίνουν γνωστοί οι όροι διανομής και το ποσό που θα αναλογεί σε κάθε χώρα. Το πιο πιθανό είναι να ληφθεί υπόψη η συμμετοχή στο ΑΕΠ, αλλά και υγειονομικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Εκεί μένει να φανεί πώς θα παίξουν ρόλο πληθυσμιακά κριτήρια (δηλαδή θα έχει διαδικασία κατανομής τύπου ΕΣΠΑ).
3. Η ενεργοποίηση των γραμμών ECCL, των προληπτικών πιστοληπτικών γραμμών σε ποσό δανείου έως 240 δισ. (2% του ΑΕΠ κάθε κράτους) συμφωνήθηκε τελικά να είναι προσαρμοσμένες στην κρίση. Θα είναι διαθέσιμες σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, με τυποποιημένους όρους που θα συμφωνηθούν εκ των προτέρων από τον ESM (σ.σ. άρα εκκρεμούν). Ορίζεται μόνο πως απαιτείται να δεσμευτούν τα κράτη πως θα χρησιμοποιήσουν αυτήν τη γραμμή πίστωσης “για να στηρίξουν την εγχώρια χρηματοδότηση των άμεσων και έμμεσων δαπανών υγειονομικής περίθαλψης, θεραπείας και πρόληψης από την υγειονομική κρίση”. Δηλαδή έχει περιορισμένο εύρος (ανάλογα με την ερμηνεία) το οποίο προς το παρόν απωθεί…
Η γραμμή θα είναι έτοιμη σε δύο εβδομάδες και θα είναι διαθέσιμη μέχρι να ολοκληρωθεί η κρίση. Η “ασάφεια” ήταν η “λύση” για να καλυφθεί η διάσταση μεταξύ Ολλανδών, που ήθελαν αιρεσιμότητα, και του Νότου που το αρνούταν.
Ο συμβιβασμός, λοιπόν (λόγω του οποίου ναυάγησε το προηγούμενο Eurogroup), οδηγεί σε ένα “καλό” και ένα “κακό”: στη νίκη του “Νότου” για το θέμα της αιρεσιμότητας, αλλά και στο περιορισμό της χρήσης του που έλαβαν οι Ολλανδοί ως “αντάλλαγμα”.
Εξηγούν λοιπόν αρμόδιες πηγές πως στην… πράξη θα φανεί η χρήση. Ο κ. Σεντένο, με τη ρήση περί “άμεσων και έμμεσων” δαπανών που εισήγαγε στην απόφαση, υπονοεί πως μπορούν να βρεθούν τρόποι άντλησης ποσού, “φωτογραφίζοντας” μια διασταλτική ερμηνεία των όρων. Π.χ. μέσω lockdown για ιατρικούς λόγους, που δίνει το δικαίωμα στο κράτος για ενίσχυση των εργατικών εισοδημάτων.
Άρα, η απόφαση χρήζει ερμηνείας. Ωστόσο, το “καλό” είναι πως αυτή θα κριθεί μεταξύ κρατών-μελών και θεσμών (ESM) και όχι σε επίπεδο ΥΠΟΙΚ. Το “κακό” είναι πως όποιο κράτος αναγκαστεί λόγω ρευστότητας να κάνει πρώτο, το αίτημα του θα είναι αυτό που θα πρέπει να περάσει από αυτή την “κρίση” ερμηνείας…
Της Δήμητρας Καδδά
