Παρά το δυστύχημα έξω από την Αλικαρνασσό τα δρόμολόγια άλλων διακινητών δεν σταματούν. Ενα πρόσφατο βράδυ επιβιβαζόμαστε σε πλωτό του Λιμενικού Σώματος Μυτιλήνης για περιπολία στην οριογραμμή με την Τουρκία. Προτού το τετραμελές πλήρωμα λύσει τα σχοινιά καλείται να διαχειριστεί το πρώτο περιστατικό. Μια φουσκωτή βάρκα με 39 ανθρώπους πλέει κοντά στις ακτές, στο ύψος του αεροδρομίου. Μόλις την προσεγγίζουμε κάποιος από τους επιβαίνοντες σκίζει τον πίσω αριστερά αεροθάλαμο. Η βάρκα μπάζει νερά.
«Please stop engine. We help you» («Παρακαλώ σταματήστε τη μηχανή. Θα σας βοηθήσουμε»), ακούγεται από το μεγάφωνο του πλωτού η φωνή του κυβερνήτη.
Ενα βρέφος κλαίει καθώς ο πατέρας του το πετάει στα ανοιχτά χέρια λιμενικού. Αλλος πρόσφυγας κάνει εμετό με το που επιβιβάζεται στο σκάφος του λιμενικού. Ολοι φορούν σωσίβια ή σαμπρέλες. Κάποιοι τρέμουν όπως είναι βρεγμένοι και φυσάει ο αέρας πάνω τους. Μέσα σε δέκα λεπτά όλοι έχουν διασωθεί.
Θα ακολουθήσουν άλλα δύο περιστατικά. Συνολικά 126 άνθρωποι θα οδηγηθούν στη στεριά από το πλήρωμα, ανάμεσά τους μία έγκυος και ένας τυφλός Σύρος. «Υπάρχει μεγάλη πίεση. Στόχος και καθήκον μας είναι να σώσουμε και τον τελευταίο άνθρωπο», λέει ο ανθυποπλοίαρχος Μιχαήλ Καπητανέλλης που μετρά 15 χρόνια περιπολιών. «Εχουμε ψυχολογική και σωματική κόπωση, αλλά σφίγγουμε τα δόντια», προσθέτει.
Ζητούν ενισχύσεις
Μετά τη διάσωση στη θάλασσα η πίεση μεταφέρεται στη στεριά. Μέχρι την ταυτοποίηση από την αστυνομία την επιτήρηση των μεταναστών αναλαμβάνει το λιμενικό. Την ώρα του φαγητού στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ κάποιοι από τους μετανάστες που γνωρίζουν ελληνικά, γιατί είχαν απελαθεί παλιότερα από την Ελλάδα ή την είχαν εγκαταλείψει οικειοθελώς, προσπαθούν να συνδράμουν τους λιμενικούς. Φτιάχνουν με τα χέρια μια ανθρώπινη αλυσίδα και μοιράζουν τα πλαστικά πιάτα με τη φακή και καρβέλια ψωμί. Οι λιμενικοί εντοπίζουν στο πλήθος έναν άντρα με σφυρί στο χέρι. Το αρπάζουν και τον οδηγούν στο κοντέινερ τους. «Αυτός θα φάει τελευταίος», λένε.
Οταν οι μερίδες τελειώσουν οι δυσκολίες συνεχίζονται. Στο λασπωμένο κοντέινερ, με ένα κλιματιστικό που δεν έχει τοποθετηθεί στον τοίχο, οι λιμενικοί μετρούν τις λιγοστές προμήθειες: πέντε υπνόσακοι, ένα πακέτο χαρτιά υγείας, δέκα χυμοί. Ανά δύο λεπτά μητέρες με βρέφη στην αγκαλιά, αμούστακοι νεαροί και ηλικιωμένοι θα ζητήσουν γάλα, ρούχα ή φάρμακα. «Μας έχουν παρατήσει εμάς εδώ. Δεν είμαστε νοσοκόμοι, δεν είμαστε γιατροί», λέει ένας λιμενικός. «Σήμερα μας έφεραν εθελοντές 20 ζευγάρια παπούτσια. Με χίλιους ανθρώπους πώς να κρίνουμε ποιος θα πάρει πρώτος;»
Ο λιμενάρχης Μυτιλήνης Νικόλαος Βάρθης περιμένει μέσα στις επόμενες ημέρες ενίσχυση 20 ατόμων. Ασχολείται και ο ίδιος σχεδόν αποκλειστικά με το μεταναστευτικό και αναγνωρίζει τα σημάδια εξάντλησης στο προσωπικό του. «Κάποιες φορές δίνουμε ρεπό. Αλλες φορές δεν υπάρχει η δυνατότητα. Αναγκαζόμαστε να κλείσουμε ή να υπολειτουργήσουμε γραφεία για άλλα θέματα», λέει.
Ανέτοιμα τα νησιά για το μεγάλο κύμα δυστυχίας
«Ακουσα πολύ ωραία λόγια και υποσχέσεις. Αλλά οι βοήθειες είναι λίγες», λέει ο δήμαρχος Μυτιλήνης Σπύρος Γαληνός για την κυβερνητική ανταπόκριση στα αιτήματά του.
Από τον περασμένο Σεπτέμβριο, που ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο δήμαρχος Μυτιλήνης Σπύρος Γαληνός ζητούσε από την κυβέρνηση να ληφθούν μέτρα διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών. Το ίδιο έκανε με την αλλαγή πολιτικής ηγεσίας. «Υπήρξε η έλευση από τις επανειλημμένες προσκλήσεις μου του κ. Πανούση (υπουργού Προστασίας του Πολίτη) και της κ. Χριστοδουλοπούλου (αναπληρώτριας υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής). Ακουσα πολύ ωραία λόγια και υποσχέσεις. Αλλά οι βοήθειες είναι λίγες. Είναι σα να μην υπήρξαν ποτέ», λέει.
Προκειμένου να αποσυμφορήσει το λιμάνι όπου αρχικά στοιβάζονταν οι μετανάστες δημιούργησε στη ράχη ενός λόφου, στην περιοχή Καρά Τεπέ, έναν καταυλισμό. Οι 400 μετανάστες όμως που τοποθετήθηκαν το Μάιο γρήγορα ξεπέρασαν τους 1.500 τον Ιούνιο.
Το δεύτερο σημείο συγκέντρωσης βρίσκεται στο Κέντρο Ταυτοποίησης Μόριας που λειτουργεί με ευθύνη της αστυνομίας. Τα κοντέινερ όμως του περίφρακτου χώρου επαρκούν για 700 ανθρώπους. Ακόμη δεν έχουν ανοίξει δύο πτέρυγες δυναμικότητας 240 ατόμων που ανήκουν στην υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής, καθώς εκκρεμεί η στελέχωσή τους. Εξω από τις πύλες του κέντρου στήθηκε ένας ακόμη καταυλισμός για άλλους 700 μετανάστες. Ξαπλώνουν σε σκηνές που πυρώνουν από τον ήλιο ή αναζητούν ίσκιο στα πιο απίθανα μέρη, όπως μέσα σε μια παροπλισμένη αστυνομική κλούβα.
«Πρέπει να συντονίσω τα οχήματα της αστυνομίας, τη συνεργασία με το λιμεναρχείο και με αυτές τις ροές είναι πολύ δύσκολα, κάπου το χάνουμε που λέμε», λέει ο Κώστας Παπάζογλου, Αστυνόμος Α΄.
«Δεν έχουν μπει τα πράγματα σε ροή. Είναι δύσκολο να εντοπίσεις τους αλλοδαπούς όταν φτάσει η σειρά τους για ταυτοποίηση. Μπορεί να αναζητώ κάποιον στον καταυλισμό για ώρες, να μην τον βρω και να εμφανιστεί μετά από ημέρες», λέει ο Κώστας Παπάζογλου, Αστυνόμος Α΄ και υπεύθυνος αξιωματικός για θέματα αλλοδαπών στη Μυτιλήνη.
Μέσα στο κέντρο της Μόριας τέσσερις αστυνομικοί μαζί με έναν υπάλληλο της FRONTEX αναλαμβάνουν την ταυτοποίηση υπηκοότητας μεταναστών και προσφύγων σε τέσσερις σταθμούς του συστήματος Eurodac. Μόλις ολοκληρωθεί η καταγραφή, η δακτυλοσκόπηση και η φωτογράφιση τα στοιχεία στέλνονται σε βάση δεδομένων στο Λουξεμβούργο. Για κάθε άτομο η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τρεις ημέρες. Ο ρυθμός απελευθέρωσης είναι μέχρι και 550 άτομα σε μία ημέρα.
Κάθε τόσο μετανάστες και πρόσφυγες ρωτούν τον κ. Παπάζογλου πότε θα μπορέσουν να φύγουν από τη Μόρια. Οπως μια νεαρή Αφγανή που διακόπτει τη συνομιλία μας. Θέλει να μάθει εάν έφτασε η δική της ώρα και εάν θα την ακολουθήσει και ο αδερφός της. Ο αστυνομικός τη διαβεβαιώνει ότι δεν θα χωριστούν με τον αδερφό της, αλλά δεν έχει ξεκάθαρη εικόνα για το πότε θα ολοκληρωθεί η ταυτοποίησή τους. «Χρειαζόμαστε και άλλους σταθμούς Eurodac, μεταγωγικά οχήματα, οδηγούς και προσωπικό για να δουλεύουμε καλύτερα», λέει ο κ. Παπάζογλου.
Εθελοντές και τουρίστες καλύπτουν κενά
Η γρήγορη ταυτοποίηση είναι ζητούμενο για όλους. Οι μετανάστες θέλουν να τελειώνει η ταλαιπωρία τους για να συνεχίσουν το ταξίδι τους και οι ντόπιοι επιθυμούν να αποσυμφορείται το νησί. Το κενό της Πολιτείας καλύπτουν εθελοντές, όπως ο καθηγητής μουσικής Ευριπίδης Καλογρίδης που ως μέλος της συλλογικότητας «Χωριό του όλοι μαζί» μοίραζε πρόσφατα υπνόσακους. «Προσπαθούμε να βοηθήσουμε όχι μόνο αυτούς τους ανθρώπους αλλά και την τοπική κοινωνία ώστε να μην έχουμε ρατσιστικά φαινόμενα», λέει.
Συχνά βοηθούν και οι τουρίστες. «Ρωτούν τους μετανάστες εάν πεινούν και εάν θέλουν να τους προσφέρουν κάτι», λέει ο ξενοδόχος στο Μόλυβο, Δημήτρης Τεκές. «Δεν μας είπε κανένας από τους πελάτες που έρχονται χρόνια ότι δεν θα ξανάρθει». Λίγα μέτρα από το ξενοδοχείο του στο μόλο, πίσω από μια ταβέρνα, ξαπλώνουν στο χώμα 40 άνθρωποι. Περιμένουν κάποιο όχημα του λιμενικού για να τους μεταφέρει στους καταυλισμούς. Τουρίστες ανηφορίζουν με περιέργεια προς το μέρος τους και κερνούν τσιγάρα. Αλλοι τους δίνουν φαγητό εάν οι βάρκες προσαράξουν σε παραλία κοντά στα ξενοδοχεία τους την ώρα του πρωινού.
Οι τοπικοί τουριστικοί παράγοντες δεν γνωρίζουν ακυρώσεις που να έχουν γίνει αποκλειστικά για αυτόν το λόγο, εκτός από την απόφαση καπετάνιου του κρουαζιερόπλοιου Azamara Journey για αλλαγή ρότας. Το πλοίο των 677 επιβατών έδεσε τελικά στη Λήμνο αντί για τη Λέσβο. Άλλα δρομολόγια κρουαζιέρας θα πραγματοποιηθούν κανονικά.
«Μετά το δεκαπενταύγουστο ίσως έχουμε πρόβλημα καθώς τα πλοία για Παιραιά που μεταφέρουν καθημερινά 400 μετανάστες θα είναι πλήρη με εκδρομείς», παρατηρεί ο τουριστικός πράκτορας Αντώνης Πίκουλος. Εάν δεν υπάρξει οργανωμένο σχέδιο από την ελληνική Πολιτεία και τα ευρωπαϊκά όργανα ο κ. Γαληνός λέει ότι η κατάσταση στο νησί θα είναι «μη διαχειρίσιμη».
Οπως εξηγεί έχει ο ίδιος συγκεκριμένο σχέδιο που περιλαμβάνει τη δημιουργία κέντρων ολιγόωρης ή μονοήμερης φιλοξενίας στα σημεία εισόδου των μεταναστών και μεταφοράς τους έπειτα στους καταυλισμούς. Ζητά όμως επιπλέον ενίσχυση από την Πολιτεία για να το θέσει σε εφαρμογή. Σήμερα οι μετανάστες αναγκάζονται να περπατήσουν έως και 60 χιλιόμετρα για να φτάσουν από τις βόρειες ακτές του νησιού στους καταυλισμούς. «Μας ξεπερνούν οι συνθήκες. Χρειάζεται προσωπικό. Χρειάζονται υποδομές», λέει και ο Γιώργος Συκουτρής, συντονιστής της μη κυβερνητικής οργάνωσης Μετάδραση στη Μυτιλήνη, που προσφέρει υπηρεσίες διερμηνείας στη Μόρια και επιτροπείας ασυνόδευτων ανήλικων μεταναστών. «Πρέπει να ανοίξουν τα στρατόπεδα, να δημιουργηθούν και εκεί χώροι βραχείας διαμονής», προσθέτει.
Ο κ. Γαληνός πάντως επισημαίνει ότι έχει ήδη χαθεί πολύτιμος χρόνος. «Οταν έρθεις εκ των υστέρων να πάρεις αποφάσεις τρέχεις πίσω από τα γεγονότα», λέει. «Κινδυνεύουμε να αλλάξει η στάση της κοινωνίας, να μην φέρεται με ευγένεια».
Καθημερινή
