Oταν η Χριστίνα Καμμά, στα 9 της χρόνια, άφηνε πίσω της την Τήλο ακολουθώντας την οικογένειά της στη Ρόδο, δεν φαντάστηκε ποτέ ότι εκείνη ακριβώς τη στιγμή που έβλεπε με τα παιδικά της μάτια από το πλοίο το νησί της να χάνεται, άνοιγε ένας νέος δρόμος για μια λαμπρή επιστημονική καριέρα.
Ούτε ο πατέρας της μπορούσε να φανταστεί ότι η απόφασή του να μετακομίσει στη Ρόδο για να προσφέρει στα παιδιά του περισσότερες ευκαιρίες μόρφωσης, θα είχε ως αποτέλεσμα ο χώρος της ιατρικής έρευνας να κερδίσει μια επιστήμονα αποφασισμένη και αφοσιωμένη να προσφέρει πολλαπλώς στο κοινωνικό σύνολο.
Η διεθνώς καταξιωμένη επιστήμονας Χριστίνα Καμμά-Lorger, άνθρωπος χαμηλών τόνων και προσηνής, παρά την τεράστια καριέρα της στο εξωτερικό, στην συνέντευξή της σήμερα στη «δημοκρατική» μιλά για την πορεία της από την Τήλο μέχρι τα εργαστήρια επιταχυντών του κόσμου, χωρίς να σταθούν εμπόδιο οι δύο φορές που έδωσε πανελλαδικές εξετάσεις και δεν εισήχθη στην ιατρική!
Αποτελεί παράδειγμα για τα νέα κορίτσια, αποδεικνύοντας ότι οι ικανότητες και οι γνώσεις δεν περιορίζονται σε στενά γεωγραφικά όρια και οι λεγόμενοι «ανδροκρατούμενοι χώροι» αποτελούν άβατο μόνο για τις γυναίκες που δεν τολμούν να ακολουθήσουν τα όνειρά τους!
• Κυρία Καμμά, σήμερα που μιλάμε κλείνει ένας χρόνος από την ημέρα που μετακομίσατε στην Αυστραλία για ένα μεγάλο εγχείρημα.
Ναι, είναι σημαδιακή ημέρα! Πριν από ένα χρόνο σαν σήμερα φεύγαμε οικογενειακώς από την Βαρκελώνη και σαν αύριο προσγειωνόμασταν στην Αυστραλία για πρώτη φορά. Είναι σημαδιακή μέρα σήμερα, πέρασε ευχάριστα ένας γεμάτος, παραγωγικός χρόνος. Εχουμε απολαύσει ποιοτικό χρόνο ως οικογένεια εδώ αλλά παράλληλα ήταν κι ένας πάρα πολύ παραγωγικός χρόνος γιατί το project για το οποίο είμαι υπεύθυνη, την κατασκευή εργαστηρίου στον επιταχυντή σωματιδίων, εξελίσσεται ικανοποιητικά.
• Στην Αυστραλία πώς βρεθήκατε;
Επειτα από πρόσκληση που δέχθηκα. Στην Βαρκελώνη για 7,5 χρόνια ήμουν επιστημονικό προσωπικό στον επιταχυντή σωματιδίων ή αλλιώς σύγχροτρο. Μια ωραία ημέρα, έλαβα mail από την Αυστραλία με το οποίο με ενημέρωναν ότι υπάρχει χρηματοδότηση για την κατασκευή πέντε διαφορετικών εργαστηρίων και μου πρότειναν αν θα με ενδιέφερε να ηγηθώ της κατασκευής του εργαστηρίου της περίθλασης των ακτίνων Χ. Για εμένα ήταν κεραυνός εν αιθρία η πρόταση αυτή! Στη Βαρκελώνη η δουλειά μου ήταν μόνιμη, οπότε θεωρούσαμε ότι η ζωή μας θα ήταν εκεί. Ο γιος μου ήταν ήδη στο σχολείο, οι δύο μικρές γεννήθηκαν εκεί, η Βαρκελώνη ήταν πλέον το σπίτι μας. Ομως ήταν πολύ δύσκολο να πω όχι στο καινούργιο project και στην πρόταση που μου έγινε. Ευτυχώς ο σύζυγός μου κατάφερε να πάρει μετάθεση από την Ευρώπη στην Αυστραλία, κι έτσι έγινε πιο εύκολη η απόφασή μας. Εντωμεταξύ από τη δουλειά στη Βαρκελώνη, επειδή είναι μόνιμη θέση, είχα το δικαίωμα να πάρω άδεια άνευ αποδοχών για μια πενταετία. Η Αυστραλία, είναι μια υπέροχη χώρα για να ζήσει κανείς, όπου μπορείς να έχεις μια πολύ όμορφη ισορροπία για κάποιον που θέλει να ισορροπήσει την καριέρα του αλλά παράλληλα θέλει να έχει και μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή. Είναι πάρα πολύ ωραία. Το μόνο αρνητικό είναι η μεγάλη απόσταση από την Ελλάδα.
• Η σπουδαία διαδρομή σας ξεκίνησε από ένα μικρό νησί, την Τήλο.
Στην Τήλο πήγα σχολείο μέχρι την 4η δημοτικού. Οταν ήμουν 9 ετών, μετακομίσαμε οικογενειακώς στη Ρόδο οπότε συνέχισα εκεί το σχολείο, διότι τότε δεν υπήρχε Λύκειο ακόμα στην Τήλο. Οι γονείς μου, σκεπτόμενοι το μέλλον μας, θεώρησαν ότι μετακομίζοντας στη Ρόδο θα είχαμε περισσότερες ευκαιρίες για την μόρφωσή μας. Τότε ο μπαμπάς μου αντιμετώπιζε κι ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, οπότε χρειαζόταν να είναι κοντά σε νοσοκομείο, κι έτσι το 1989 μετακομίσαμε στη Ρόδο και εκεί τελείωσα στο Λύκειο.
• Και πώς ξεκινάει η επιστημονική σας καριέρα;
Ημουν στη δεύτερη δέσμη και στόχευα αποκλειστικά στην ιατρική. Εδωσα δύο φορές πανελλαδικές εξετάσεις και δεν πέρασα. Την δεύτερη φορά πέρασα στην στρατιωτική ιατρική σχολή αλλά δυστυχώς επειδή είχα κάνει κάποια επέμβαση σε μικρότερη ηλικία, απορρίφθηκα. Θυμάμαι ήρθε μια μέρα ο μπαμπάς μου και μου ανακοινώνει ότι την άλλη εβδομάδα φεύγω για σπουδές στην Αγγλία! Εγώ ήμουν διστακτική για να είμαι ειλικρινής αλλά εκείνος τα είχε ήδη κανονίσει όλα. Μου είπε ότι θα ξεκινήσω σπουδές στη Βιολογία και μετά θα συνεχίσω σε Πανεπιστήμιο της Αθήνας την ιατρική. Μου λέει λοιπόν, “ή τώρα ή ποτέ, εσύ διαλέγεις” και τελικά πήγα στην Αγγλία! Το πρώτο μου πτυχίο στη Βιολογία στη γενετική το έκανα στο Πανεπιστήμιο του Λούτον, σήμερα λέγεται Πανεπιστήμιο του Μπέντφορντσαϊρ (Bedfordshire). Οταν ήμουν στο πτυχίο μου, συνειδητοποίησα ότι η ιατρική δεν ήταν για μένα… Ταυτόχρονα, ανακάλυψα ότι μου άρεσε πάρα πολύ όταν έκανα την μεταπτυχιακή μου εργασία, η διαδικασία της έρευνας.
Οπότε αποφάσισα να παραμείνω σε αυτόν τον τομέα. Αυτό ήταν σοκ για τους γονείς μου, γιατί περίμεναν να επιστρέψω στην Ελλάδα, κάτι που δεν έγινε. Το 2002, κατάφερα να πάρω υποτροφία για μεταπτυχιακό στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ στην Ουαλία, στην Μοριακή Μοντελοποίηση με χρηματοδότηση από το Ερευνητικό Συμβούλιο Μηχανικών και Φυσικών Επιστημών. Και από εκεί, ξεκίνησαν όλα… Ακολούθησε στο ίδιο Πανεπιστήμιο το διδακτορικό μου στην Κυτταρική Βιολογία και Βιοφυσική με υποτροφία από τη σχολή Οπτομετρίας και Επιστημών της Όρασης. Μετά το διδακτορικό μου έμεινα στο Κάρντιφ άλλα πέντε χρόνια ως επιστημονικός συνεργάτης. Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου και της μετέπειτα θέσης μου, ανήκα σε μια ερευνητική ομάδα που πηγαίναμε σε επιταχυντές σωματιδίων για τα πειράματά μας.
Οι επιταχυντές σωματιδίων δέχονται επιστήμονες που κάνουν πειράματα και η δουλειά μου αυτή τη στιγμή στην Αυστραλία, είναι όχι μόνο να κατασκευάσω το εργαστήριο αλλά να βοηθάω και τα ερευνητικά γκρουπ που θα το επισκέπτονται. Στο τέλος του πενταετούς συμβολαίου μου στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, έκανα αίτηση για θέση εργασίας στον επιταχυντή στη Βαρκελώνη, προκειμένου να εργαστώ εκεί για τρία έτη. Μας άρεσε και εμένα και του συζύγου μου να μείνουμε σε μια μεσογειακή χώρα. Ο σύζυγός μου κατάγεται από την Αργεντινή, από το Μπουένος Άιρες. Γνωριστήκαμε στο Πανεπιστήμιο, η μητρική του γλώσσα είναι τα ισπανικά και του άρεσε πάρα πολύ η Βαρκελώνη. Παράλληλα, και για εκείνον στον τομέα του, που είναι η διοίκηση επιχειρήσεων, ήταν πολύ πιο εύκολα να βρει εργασία, σε σχέση με το δικό μου αντικείμενο που είναι τόσο εξειδικευμένο. Κάνω λοιπόν την αίτηση και μου λένε ότι το βιογραφικό μου ήταν ανώτερο για την θέση του επιστημονικού συνεργάτη και με ρώτησαν αν θα με ενδιέφερε η θέση του επιστημονικού προσωπικού! Τους ρώτησα αν πρόκειται για μόνιμη θέση και μου είπαν ναι. Στον τομέα της επιστήμης και της έρευνας είναι σχεδόν αδύνατο να βρει κάποιος μόνιμο συμβόλαιο, μόνιμη εργασία, κι αυτή είναι η μάστιγα που αντιμετωπίζουμε εμείς οι επιστήμονες. Υπάρχει αβεβαιότητα διότι δουλεύουμε συνήθως με συμβόλαια.
Οπότε, όταν μου πρότειναν την μόνιμη θέση, ήταν πραγματικά σαν να είχα κερδίσει το λαχείο τότε. Αν άφηνα αυτή την ευκαιρία, δεν θα την έβρισκα ξανά, τουλάχιστον όχι πολύ εύκολα γι αυτό και από την αρχή ο σύζυγός μου ήταν υποστηρικτικός.
Πήγαμε στη Βαρκελώνη, μείναμε επτάμιση χρόνια και μετά ήρθε αυτή η ευκαιρία από την Αυστραλία. Επικοινώνησαν εκείνοι μαζί μου, γιατί είναι τόσο μικρός ο κόσμος των επιταχυντών που γνωριζόμαστε μεταξύ μας. Οταν έλαβα το mail με το οποίο με ρωτούσαν αν ήθελα να αναλάβω το εργαστήριο της περίθλασης, αρχικά θεώρησα ότι είτε κάποιος μου κάνει πλάκα είτε ότι πρόκειται περί απάτης….! Βέβαια, κάθε άλλο παρά απάτη ήταν. Ηρθαμε εδώ για τέσσερα χρόνια, οπότε βλέποντας και κάνοντας… Η Αυστραλία είναι μια υπέροχη χώρα για να ζήσει κανείς αλλά η διαφορά της ώρας και η απόσταση με την Ελλάδα είναι πολύ δύσκολη, σε σχέση με την Βαρκελώνη που πολύ πιο εύκολα μπορούσαμε να επισκεφθούμε την Ελλάδα και να κάνουμε τις διακοπές μας στη Ρόδο και στην Τήλο, αλλά και η οικογένειά μου μπορούσε να με επισκεφθεί πιο εύκολα.
• Μιλήστε μας για το project που εργάζεστε τώρα.
Στην Αυστραλία με κάλεσαν για να ηγηθώ της κατασκευής του νέου εργαστηρίου περίθλασης ακτινών Χ, BioSAXS, που θα εξειδικεύεται σε δείγματα που είναι σε διάλυμα. Το BioSAXS είναι ένα από τα νέα εργαστήρια που θα κατασκευαστούν στο πλαίσιο του χρηματοδοτικού προγράμματος BRIGHT. Ηγούμαι του σχεδιασμού, της προμήθειας, της εγκατάστασης και της λειτουργίας του εργαστηρίου BioSAXS. Είμαι σε επικοινωνία και συνεργάζομαι όχι μόνο με τις τεχνικές μηχανολογικές ομάδες του επιταχυντή και τους προμηθευτές, αλλά και με τα στελέχη που αντιπροσωπεύουν τους χρηματοδοτικούς οργανισμούς και την επιστημονική κοινότητα της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας προκειμένου να υπάρχει συντονισμός καθώς και επιστημονική κατεύθυνση στην κατασκευή του εργαστηρίου. Μόλις ολοκληρωθεί, η δουλειά μου ως υπεύθυνη του εργαστηρίου θα βοηθάω τα γκρουπ που έρχονται για να κάνουν τα πειράματά τους και ταυτόχρονα θα κάνω κι εγώ τη δική μου έρευνα, που αφορά στον καρκίνο του δέρματος και να έχω και το δικό μου γκρουπ ερευνητών.
• Στη Βαρκελώνη, προσφάτως, ως επιστημονικό προσωπικό του επιταχυντή επιβλέπατε ένα project με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Στο Σύγχροτρο ALBA, στην Ισπανία, ο ρόλος μου ήταν να βοηθάω τα επιστημονικά γκρουπ και τις φαρμακευτικές εταιρείες να κάνουν επιτυχώς τα πειράματά τους. Επικοινωνούσαν πριν το πείραμά τους, μου έλεγαν τι χρειάζονται και ‘γω την ημέρα του πειράματος φρόντιζα το εργαστήριο να έχει τις απαραίτητες ρυθμίσεις στον εξοπλισμό του, ώστε να ολοκληρωθεί επιτυχώς το πείραμα. Το project του καρκίνου του δέρματος ήταν μια συνεργασία μεταξύ του ALBA και του Ινστιτούτου Ι3PT του Νοσοκομείου Parc Taulí. Είναι ένα ευρύ project έρευνας στη θεραπεία και στη διάγνωση του καρκίνου. Ο ρόλος μου ήταν να ηγηθώ του συντονισμού της συνεργασίας μεταξύ των δύο οργανισμών, από το μέρος του σύγχροτρου.
Μέρος της συνεργασίας ήταν να φιλοξενήσω στο εργαστήριο όπου εργαζόμουν, έναν επιστημονικό επισκέπτη από το Νοσοκομείο για 6 μήνες, όπου έγινε και μεγάλο μέρος των πειραμάτων κατά τη διάρκεια αυτή. Αποδείξαμε ότι ο συνδυασμός cisplatin και tricine έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει απόπτωση (να σκοτώσει) καρκινικά κύτταρα. Αναμένεται αυτή η μέθοδος να μην έχει τις παρενέργειες που θα υπήρχαν, αν χρησιμοποιούσαμε μόνο cisplatin, καθώς η παρουσία της tricine ενισχύει τη δράση του cisplatin και έτσι μικρότερες ποσότητες είναι αναγκαίες για να έχουμε αποτελεσματική δράση του φαρμάκου. Το δεύτερο μέρος του project είναι η χρήση της περίθλασης ακτίνων Χ για την διάγνωση του καρκίνου του δέρματος in situ. Τα αποτελέσματα δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμα. Τώρα βέβαια, επειδή είμαστε στην πρώτη γραμμή της έρευνας ικανοποιηθήκαμε με τα αποτελέσματα που δείχνουν ότι λειτουργεί, αλλά μέχρι να κυκλοφορήσει ως φάρμακο στην αγορά, απαιτείται μεγάλη διαδικασία και πολύς χρόνος.
• Φεύγοντας από τη Ρόδο για να σπουδάσετε στην Αγγλία, σκεφτήκατε ποτέ ότι κάποια στιγμή θα φτάνατε εδώ που είστε σήμερα;
Οχι, με τίποτα! Οταν πήρα την απόφαση να συνεχίσω την έρευνα, δεν ήξερα καν τι είναι επιταχυντής! Είμαι ευγνώμων τόσο απέναντι στους γονείς μου που πάντα με στήριζαν και με ενθάρρυναν να ακολουθώ τα όνειρά μου όσο και απέναντι στο σύζυγό μου, που με υποστηρίζει, διότι αν δεν είχα τη στήριξή του, με τρία παιδιά θα ήταν πολύ δύσκολο να ακολουθήσω το πρόγραμμά μου! Πιστεύω στον Θεό… Πολλοί άνθρωποι δουλεύουν σκληρά, πολλοί άνθρωποι έχουν όνειρα αλλά δεν τους παρουσιάζονται ευκαιρίες. Είμαι ευγνώμων για όσα έχω.
• Ο επόμενος στόχος που έχετε θέσει ποιος είναι;
Προτιμώ να μην σκέφτομαι το μέλλον γιατί όταν συμβαίνει αυτό δεν είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε αυτό που μας συμβαίνει στο παρόν. Το σημαντικό για εμένα είναι να έχουμε υγεία. Αμεσος στόχος μου είναι να τελειώσει το εργαστήριο στο χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί, να λειτουργήσει σωστά και να είναι αντάξιο των υπολοίπων που υπάρχουν στον κόσμο, αν όχι καλύτερο.
• Θα ήθελα, κλείνοντας την συνέντευξη, να μας πείτε και για το άλλο φιλόδοξο project στο οποίο εργάζεστε, εξίσου σημαντικό, με τεράστιο κοινωνικό αντίκτυπο.
Με ενδιαφέρει πολύ να γίνει γνωστή η επιστήμη στο ευρύ κοινό. Όσο ήμουν στο Κάρντιφ, ήμουν πρέσβειρα STEM για τα δημοτικά σχολεία στη Νότια Ουαλία. Στην Ισπανία είχα πάρει μέρος σε διάφορα προγράμματα του σύγχροτρου, όπου αποσκοπούσαν να φέρουν την επιστήμη στα σχολεία και στο ευρύ κοινό.
Μερικά παραδείγματα είναι:
2018 “Mission ALBA” Πρόγραμμα εισαγωγής της επιστήμης και του συγχροτρου για δημοτικά σχολεία στην Ισπανία https://www.misionalba.es/
2017 STEM-prepared (for women) “How does a scientist look like?” «Πως είναι ένας επιστήμονας;» Επικοινωνιακό πρότζεκτ σε γυμνάσια της Βαρκελώνης. https://www.cells.es/en/media/news/bringing-female-scientists-into-the-classroom
2015 “Top Ciencia” στο μουσείο επιστημών CosmoCaixa της Βαρκελώνης. Βίντεο με συνέντευξή μου ήταν μέρος του προγράμματος https://www.albasynchrotron.es/en/media/news/the-alba-synchrotron-at-cosmocaixa-barcelona
Εδώ στην Αυστραλία, είμαι μέντορας για προπτυχιακές φοιτήτριες στον τομέα STEM. Είναι ένα πρόγραμμα υπό την αιγίδα του Αυστραλιανού Ινστιτούτου Πυρηνικής Επιστήμης και είναι για γυναίκες στον τομέα των θετικών επιστημών και της μηχανολογίας. Ο τομέας STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική, Μαθηματικά) είναι ένας σκληρός τομέας για τις γυναίκες, και προσπαθούμε να βοηθήσουμε και να ενδυναμώσουμε την παρουσία των γυναικών στον τομέα μας.
Excellent. articles scientifical
strladrosou123@gmail.com