Σοκαρισμένη παρακολουθεί η κοινή γνώμη σε όλη τη χώρα, τις εξελίξεις από τη δολοφονία της 27χρονης Αναστάζια στην Κω, η οποία ήταν η 5η γυναικοκτονία μέσα σ’ ένα μήνα.
Σύμφωνα με όσα δήλωσε στην ‘δημοκρατική’ η κα Μαρία Γκασούκα -ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου και μέλος της Πρωτοβουλίας κατά των Γυναικοκτονιών και του Δικτύου Γυναικών – Συγγραφέων κατά της Εμφυλης Βίας και των Γυναικοκτονιών και Επίτιμο Μέλος της Επιτροπής Ισότητας του Παν/μίου Αιγαίου: «Είναι ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας».
Παράλληλα, εξέφρασε την αγανάκτησή της για το γεγονός πως καμία γυναικεία οργάνωση ή ακόμη και γυναίκες πολιτικοί, δεν έχουν πάρει θέση για τα συνεχιζόμενα περιστατικά και δολοφονίες ενώ, κρίνεται πλέον απαραίτητη η νομική κατοχύρωση του όρου ‘γυναικοκτονία’ ενώ μιλάει για τις άπειρες μορφές έμφυλης βίας, που καταγράφονται σε όλο τον κόσμο.
Η κα Γκασούκα εξέφρασε την αντίθεσή της στην ίδρυση του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, λέγοντας μεταξύ άλλων πως ‘δεν έχει τις αρμοδιότητες που πρέπει’.
• Να ξεκινήσουμε από την πρόσφατη γυναικοκτονία στην Κω, της άτυχης Αναστάζια, η οποία συγκλόνισε την κοινή γνώμη. Κρίνεται πλέον αναγκαία η κατοχύρωση του όρου;
Να ξεκαθαρίσουμε γιατί είναι απαραίτητο να μπει ο όρος ‘γυναικοκτονία’ στον ποινικό μας κώδικα: γιατί κάθε δολοφονία γυναίκας, δεν είναι γυναικοκτονία. Μπορεί να είναι ανθρωποκτονία –ευρύτερα- αλλά η γυναικοκτονία έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Είναι σεξιστικό, τρομοκρατικό έγκλημα, είναι εργαλείο εφαρμογής πατριαρχικής πολιτικής και με τις διαστάσεις που έχει πάρει παγκόσμια, με βάση τα στοιχεία που μας δίνει ο ΟΗΕ, πρέπει να θεωρηθεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Κι αυτό γιατί, μόνον οι δολοφονίες των τελευταίων 15 ετών που έγιναν σε παγκόσμιο επίπεδο, ξεπέρασαν κατά πολύ τα θύματα του Ολοκαυτώματος.
Και γιατί είναι σεξιστικό έγκλημα; Γιατί είναι το τέλος –κατά κανόνα- μιας σειράς βίαιων σχέσεων. Όταν πρόκειται για γυναικοκτονία σε σχέση συντροφική, έχει προηγηθεί ένα μακρύ διάστημα τρομοκρατίας, το οποίο συνδέεται και με τη θεωρία του ‘ιδιόκτητου θηλυκού’: Οι γυναίκες είναι ιδιοκτησία των ανδρών και κάθε προσπάθεια να αποτινάξουν αυτή την κυριαρχία, θα πρέπει να τιμωρηθεί με σκληρό τρόπο –με τον φόνο.
Άρα λοιπόν, είναι εντελώς απαραίτητο να κατοχυρωθεί, όχι για να μεγαλώσει η ποινή (και οι ποινές στην ανθρωποκτονία είναι αρκετά υψηλές, αλλά δεν εφαρμόζονται). Το πρόβλημα είναι ότι δολοφονούν γυναίκες και σε λίγα χρόνια, βγαίνουν από τη φυλακή ενώ, δεν μπορεί να λειτουργήσει διαπαιδαγωγικά για ολόκληρο το νομικό μας σύστημα. Συνεπώς, αρνούμενο το νομικό σύστημα να αναγνωρίσει την έννοια της γυναικοκτονίας ως σεξιστικού – τρομοκρατικού εγκλήματος, με βαθιά σεξιστικά κίνητρα του δράστη, συσκοτίζει αυτό το τρομερό έγκλημα που έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Θα έλεγα ότι είχε τέτοιες διαστάσεις –αλλά τώρα, το αναγνωρίζουμε.
• Τελικά όμως, φτάσαμε μετά από έναν τραγικό αριθμό περιστατικών να το αναγνωρίζουμε και στην Ελλάδα;
Όχι, δεν το αναγνωρίζουμε όπως θα έπρεπε. Θα σας πω ότι μου έκανε εντύπωση, ότι ανάμεσα στις δύο πολύ πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις, κανένα κόμμα και κανένας πολιτικός αρχηγός δεν το έβαλε στον δημόσιο διάλογο. Σε περσινό άρθρο του, ο πρωθυπουργός, είχε πει ότι ‘είναι καιρός να νοηματοδοτήσουμε τον όρο’. Δηλαδή να νοηματοδοτήσουμε έναν όρο που γνωρίζουν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί; Ξέχασε ή δεν τον πληροφόρησαν ότι στη Σύνοδο της Βιέννης του ΟΗΕ, το 2013, ο όρος αυτός κατοχυρώθηκε; Εμένα προσωπικά με κάλεσε το Ευρωκοινοβούλιο και με την επιστημονική μου ιδιότητα, τον κατοχυρώσαμε; Και άλλοι εμπειρογνώμονες από άλλες χώρες συνέβαλαν να κατοχυρωθεί ο όρος από το 2009; Τι να νοηματοδοτήσουμε λοιπόν;
Με πέντε γυναικοκτονίες μεσούσης της προεκλογικής περιόδου, μόνον κάποιες βουλεύτριες του ΣΥΡΙΖΑ -όχι όλες- κι ένα ‘άνευρο’ δελτίο τύπου του κόμματος, δεν απασχόλησε κανέναν αυτό το ζήτημα!
• Την ίδια ώρα, παρατηρούμε πως επιμένει και κάθε μορφή έμφυλης βίας κατά των γυναικών. Μιας βίας που συνδέεται με το φύλο και με τα στερεότυπα.
Φυσικά και είναι. Η βία στην Ελλάδα, έχει μακράν παράδοση –και όχι μόνον. Σε ολόκληρο τον κόσμο δεν υπάρχει κοινωνία, σήμερα γνωστή, που δεν είναι πατριαρχική. Και στην Ευρώπη που θεωρούσαμε ότι είναι πολιτισμένη, ότι δεν έχει σχέση με τις τρίτες χώρες κ.ο.κ. δεν είναι αλήθεια. Έχουμε τρομερά περιστατικά γυναικοκτονίας. Ωστόσο και στη χώρα μας, έχουμε πολύ μακρά παράδοση. Και αυτό, αποτυπώνεται ακόμη και στα δημοτικά μας τραγούδια! Η Ελλάδα δεν είχε άπειρα εγκλήματα τιμής; Ποια ήταν αυτά που αθώωναν τον δράστη, περιποιώντας τιμή στον άνδρα που ‘καθάρισε’ την τιμή του; Η γυναίκα δεν είχε δική της τιμή. Η ‘τιμή’ της αντανακλούσε αυτή του… ιδιοκτήτη της, δηλαδή του άνδρα της. Συνεπώς, να μην μας ξαφνιάζουν όλα αυτά.
• Τώρα πια όμως, τα περιστατικά βίας και οι γυναικοκτονίες έρχονται στη δημοσιότητα, λαμβάνουν διαστάσεις. Οι γυναίκες μιλούν.
Βεβαίως, χάρη στο #metoo με την Μπακοδήμου, χάρη στην πρωτοβουλία κατά των γυναικτονιών, χάρη στο δίκτυο γυναικών – συγγραφέων κατά της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών, αυτά τα πράγματα γίνονται ορατά.
Η βία, έχει τόσες πολλές μορφές… Το Ινστιτούτο της UNICEF στη Φλωρεντία, προσπάθησε να κατανείμει τους τύπους της έμφυλης βίας, και άφησε την προσπάθεια! Διότι κάθε φορά, οι δράστες ήταν όλο και πιο εφευρετικοί…
Άπειρα περιστατικά βίας και ακόμη περισσότεροι τύποι βίας. Ξεκινούν από απλή λεκτική, ψυχολογική βία και καταλήγουν στη γυναικοκτονία. Είναι ένα εκκρεμές. Ένα συνεχές εκκρεμές. Φοβάμαι ότι δεν είναι προετοιμασμένο –και δεν έχει και καμία διάθεση- το νομικό σύστημα, συνολικά, από τον αστυνομικό στο τμήμα που υποδέχεται το θύμα, μέχρι τον δικαστή που απονείμει δικαιοσύνη, να αντιμετωπίσει στην ουσία αυτό το ζήτημα.
• Η βία κατά των γυναικών, ξεκινάει από παντού. Από την οικογένεια, το κοινωνικό σύνολο, την σχέση, τον γάμο.
Μπορεί να είναι ιδιωτική, μπορεί να είναι δημόσια. Μπορεί να συνδέεται με την οικογένεια (όπου στο πλαίσιο των συντροφικών σχέσεων έχουμε και τις περισσότερες γυναικοκτονίες) αλλά συνδέεται και με άλλες μορφές: με το trafficking, με τον πόλεμο, με την προσφυγιά. Οι προσφύγισσες είναι τα πρώτα θύματα έμφυλης βίας από το σπίτι τους, από τους δουλέμπορους, από τους συντρόφους τους, μέχρι και μέσα στις δομές που αναζητούν καταφύγιο. Έχουμε πολλαπλές μορφές βίας.
Έμφυλη βία, εμφανίζεται και στο σχολείο. Έχουν γίνει εξαιρετικές έρευνες γι’ αυτά.
• Θα ήθελα να σας ρωτήσω για την σεξουαλική παρενόχληση.
Εδώ έχουμε τώρα, μία άλλη -αστεία- άποψη: μας λένε ότι οι γυναίκες δεν θέλουν πια το…. φλέρτ! Δεν είναι δυνατό να λέγεται αυτό. Οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να φλερτάρουν με όποιον θέλουν και όχι να δέχονται το φλέρτ με την έννοια που θέλουν οι άνδρες. Υπάρχει μια μαγική λέξη στο θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης και είναι η ‘συναίνεση’. Θέλω να συναινώ σε αυτό που συμβαίνει. Και δεν έχει κανένας δικαίωμα να απλώνει το χέρι του πάνω μου.
• Για να κλείσουμε, πώς είδατε την ίδρυση του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας;
Με βαθιά απογοήτευση. Εξαφανίστηκε από τον δημόσιο λόγο, από τον κυβερνητικό λόγο και από τον λόγο των υπηρεσιών & δομών της χώρας, ο όρος Ισότητα των Φύλων. Από εκεί που περιμέναμε ένα υπουργείο Ισότητας των Φύλων και των Ευκαιριών, βρεθήκαμε μπροστά σε ένα υπουργείο Οικογένειας, και από όσο είδα, έχει οτιδήποτε άλλο σε προτεραιότητα πέραν της Ισότητας των Φύλων. Και τη Γραμματεία που υπήρχε, την ονόμασε Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Δεν είναι το ίδιο πράγμα. Ούτε η οικογένεια είναι υπόθεση των γυναικών, μόνον. Είναι υπόθεση του εκάστοτε ζευγαριού. Εκτιμώ πως αυτό, ήταν φυσιολογική κατάληξη της ιστορίας που ξεκίνησε το 2019 με την κατάργηση της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, στο Υπουργείο Εσωτερικών και τη δημιουργία ενός μορφώματος στο Υπουργείο Εργασίας. Το είχαμε προβλέψει (όπως και όλες οι Επιτροπές Ισότητας των Πανεπιστημίων) ότι ήταν η απαρχή ενός κατήφορου. Είναι μια τρομερή οπισθοδρόμηση.
Ωστόσο, οι μεγάλες μου διαφωνίες με την κα Ζαχαράκη, σε καμία περίπτωση δεν με αποτρέπουν από το να σταθώ στο πλευρό της, στην επίθεση που δέχτηκε από το γνωστό ‘φασιστοειδές’ τον Θ. Τζήμερο. Είμαι αλληλέγγυα στο πλευρό της. Το αν είναι παντρεμένη ή όχι κ.λπ. αφορά την ίδια και την επιλογή της και κανέναν Τζήμερο. Σε καμία περίπτωση δεν θα σωπάσω! Είμαι στο πλευρό της σε αυτό το θέμα!
