Συνέντευξη στον
Δημ. Γκαρτζώνη
Για τα αίτια που οδήγησαν στην πρωτοφανή τραγωδία στην Ανατολική Αττική, μιλά σε συνέντευξή του στη «δημοκρατική» ο κ. Ευθύμιος Λέκκας καθηγητής δυναμικής τεκτονικής, εφαρμοσμένης γεωολογίας και διαχείρισης φυσικών καταστροφών και πρόεδρος στο τμήμα Γεωλογίας και διαχείρισης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Αναφέρεται στο επίπεδο πολιτικής προστασίας στη Ρόδο, το οποίο χαρακτηρίζει υψηλό και δηλώνει ότι οι «προβληματικές» περιοχές στο νησί είναι γνωστές σε όλους. «Είναι κοινό μυστικό ότι υπάρχουν πολεοδομικές παραβάσεις στη Ρόδο, όπως άλλωστε και σε όλη την Ελλάδα».
• Κύριε Λέκκα παραδώσατε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας επιστημονικό υλικό για τα αίτια των καταστροφών στην Ανατολική Αττική και τις τραγικές επιπτώσεις τους. Μπορείτε να μας εξηγήσετε συνοπτικά, ποια ήταν τα κύρια αίτια της φονικής πυρκαγιάς;
Αρχικά θα πρέπει να εξετάσουμε τα αίτια σε δύο επίπεδα. Θα πρέπει να δούμε τα φυσικά χαρακτηριστικά του φαινομένου και στη συνέχεια να εστιάσουμε στα επιχειρησιακά λάθη. Σε ό,τι αφορά το φυσικό φαινόμενο, όλα τα επιμέρους στοιχεία ήταν αρνητικά. Αναφέρομαι στους ισχυρούς ανέμους, στη μορφολογία του εδάφους, στη διάταξη του πολεοδομικού συγκροτήματος, στη σύμπλεξη της οικιστικής περιοχής με το δασικό χώρο και στη διαμόρφωση της ακτογραμμής. Αυτά ήταν τα βασικά στοιχεία από… αυτό το φυσικό φαινόμενο.
Σε επιχειρησιακό επίπεδο, δεν υπήρχε έγκαιρη κινητοποίηση, δεν ελήφθησαν υπόψη οι ιδιαιτερότητες της περιοχής και της πυρκαγιάς. Δεν έγινε εκκένωση της περιοχής, δεν υπήρχαν καν φορείς που να κάνουν την εκκένωση. Δεν υπήρξε συντονισμός γενικότερα.
Βέβαια ήταν μία πυρκαγιά καταλυτική υπό την έννοια ότι εκδηλώθηκε σε ένα κομβικό χώρο, σε ένα χώρο σύμπλεξης οικιστικού ιστού και δασικής περιοχής, σε μία περιοχή με πάρα πολύ μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού και κακό ρυμοτομικό σχέδιο.
• Ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, είχε προαναγγείλει από το Λαύριο την κατεδάφιση τουλάχιστον 3.200 αυθαιρέτων κτισμάτων στην Αττική. Ποια είναι η άποψή σας για τα αυθαίρετα κτίσματα στην Ελλάδα; Θα έπρεπε να κατεδαφιστούν;
Δε νομίζω ότι μπορούν να γίνουν πολλά πράγματα. Παντού σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν αυθαιρεσίες. Από πού να το πιάσουμε το πράγμα;
Έχουμε να κάνουμε με ένα ζήτημα παιδείας εδώ. Θα πρέπει από τώρα να αρχίσουμε με τις αλλαγές στην παιδεία, εάν θέλουμε μετά από 20 χρόνια να έχουμε αποτέλεσμα.
• Προκάλεσε αίσθηση η δήλωσή σας ότι στη Ρόδο υπάρχει και Μάτι και Μάνδρα. Σε ποιες περιοχές αναφέρεστε;
Δεν είπα κάτι που δεν είναι γνωστό τοις πάσι. Όλοι ξέρουμε για ποιες περιπτώσεις πρόκειται, αλλά όλοι κωφεύουμε. Υπάρχουν πέντε συγκεκριμένες περιοχές που γνωρίζω προσωπικά. Δεν θα τις αναφέρω για ευνόητους λόγους. Φαντάζομαι ότι οι κάτοικοι των εκάστοτε περιοχών, μπορούν να αναφέρουν άλλες 4-5 περιπτώσεις που γνωρίζουν. Είναι κοινό μυστικό ότι υπάρχουν πολεοδομικές παραβάσεις και στη Ρόδο, όπως άλλωστε και σε όλη την Ελλάδα.
Δυστυχώς δεν υπάρχει το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης. Ο καθένας κάνει τη ζαβολιά του, αλλά ποτέ δεν κάνει την αυτοκριτική του.
• Το 2013 η Ρόδος έζησε μία φονική πλημμύρα. Ποια είναι τα διδάγματα αυτού του συμβάντος;
Εκ των υστέρων έγιναν κάποιες παρεμβάσεις… Δεν μπορώ να πω ότι δεν έγινε τίποτε, όπως δεν μπορώ να πω και ότι έγινε το καλύτερο δυνατό. Αποκτήθηκε κάποια τεχνογνωσία, καθαρίστηκαν ρέματα κλπ. Υπάρχουν βέβαια χρόνια προβλήματα που παραμένουν. Αναφέρομαι στο χτίσιμο πάνω σε ρέματα, στις οικιστικές περιοχές πάνω σε ποταμούς, στο κτίσιμο αυθαίρετων κτισμάτων στον αιγιαλό. Αυτή είναι μία πραγματικότητα που δεν μπορεί να αγνοήσει κανένας.
• Ποια είναι η άποψή σας για το επίπεδο της πολιτικής προστασίας στη Ρόδο;
Θα έλεγα ότι είναι πολύ υψηλό και αυτό οφείλεται σε όλους όσοι ασχολούνται με την πολιτική προστασία, στην ηγεσία της Περιφέρειας και του Δήμου αλλά και στα στελέχη τους που είναι ίσως τα ικανότερα σε όλη την Ελλάδα. Αυτό το λέω από προσωπική εμπειρία.
Υπάρχει γενικώς ένα καλό επίπεδο ενημέρωσης. Έχω δηλώσει και σε πανελλήνια ΜΜΕ ότι στη Ρόδο έχουμε να κάνουμε με στελέχη υψηλού επιπέδου. Αξίζουν επίσης πολλά συγχαρητήρια στα μέλη των εθελοντικών ομάδων τα οποία με μόνο κίνητρο την αγάπη για τον τόπο τους και την προστασία του φυσικού του πλούτου παρεμβαίνουν πάντα όπου απαιτείται. Στην υπόλοιπη Ελλάδα, εκτός από κάποιες εξαιρέσεις, δεν έχω διαπιστώσει να υπάρχει αντίστοιχο υψηλό επίπεδο πολιτικής προστασίας. Μάλιστα, εκεί όπου είναι συχνά τα επεισόδια, υπάρχει επανάπαυση και βλέπουμε ότι τα πράγματα είναι αρκετά δυσκολότερα όταν εκδηλώνεται κάποιο συμβάν.
• Τον Οκτώβριο θα πραγματοποιηθεί για τρίτη συνεχόμενη χρονιά στη Ρόδο μεγάλη άσκηση αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών. Ποιος είναι ο στόχος της άσκησης;
Τα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων του τμήματος γεωλογίας και γεωπεριβάλλοντος και Διαχείριση Κρίσεων Υγείας της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με Περιφέρεια Δήμο, Αστυνομία, Λιμεναρχείο, Πυροσβεστική, Νοσοκομείο, Αεροδρόμιο…, θα πραγματοποιήσουν μεγάλη άσκηση αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών με πολυάριθμα θύματα και επιπτώσεις. Θα γίνουν πραγματικές ασκήσεις στην Κοιλάδα των Πεταλούδων, στη Λίνδο, θα γίνει άσκηση εκκένωσης στο Λιμάνι, ενώ το Νοσοκομείο θα κληθεί να διαχειριστεί τους τραυματίες που θα καταλήγουν εκεί. Αυτή η άσκηση θα στοχεύσει στην εκπαίδευση φοιτητών συντελεί επίσης στο να δοκιμαστούν όλοι οι φορείς ώστε να έχουν μία αυξημένη επιχειρησιακή επάρκεια. Είναι ένας τρόπος για να περάσει η επιστημονική γνώση στους επιχειρησιακούς φορείς και η επιχειρησιακή δράση να περάσει στους επιστημονικούς φορείς. Ωφελεί πάντα να υπάρχει μία τέτοια διάδραση.
Οι επιστήμονες θα πρέπει να παράγουμε εκείνα τα εργαλεία που θα μας κάνουν άτρωτους σε φυσικές καταστροφές. Βέβαια έχουμε ευθύνη να εκπαιδεύσουμε τον κόσμο γιατί με από τη γνώση καταπολεμά κανείς τον κίνδυνο.
• Ποια είναι η πιθανότητα εκδήλωσης ενός μεγάλου σεισμού στη Ρόδο μελλοντικά;
Πάντοτε υπάρχει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η Ρόδος-όπως και η υπόλοιπη Ελλάδα-βρίσκεται σε σημείο πλεονεκτικό όσον αφορά στις φυσικές διεργασίες. Δεν μπορούμε βέβαια να προβλέψουμε ένα σεισμό. Βάζουμε πάντα ένα χρονικό περιθώριο 10-50 χρόνων.
Η πράξη μας έχει διδάξει ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τέτοια συμβάντα. Με το σεισμό των 6,7 Ρίχτερ στην Κω π.χ. απεδείχθη ότι υπάρχει ένα ικανό επίπεδο διαχείρισης. Αντίστοιχα μεγέθη μπορούμε να αντιμετωπίσουμε. Έχουμε φθάσει σε ένα σημείο όπου οι αντισεισμικοί κανονισμοί λειτουργούν. Ακόμη και μεγάλα μεγέθη να εκδηλωθούν, θεωρώ ότι δεν θα έχουμε ιδιαίτερο πρόβλημα. Δεν αποκλείεται αλλά είμαστε έτοιμοι για οτιδήποτε.
• Επίσης, ποια είναι η πιθανότητα εκδήλωσης τσουνάμι στη Ρόδο; Υπάρχουν τέτοιες θεωρίες από συναδέλφους σας…
Είναι μία υπαρκτή πιθανότητα, εάν πραγματοποιηθεί υποθαλάσσιος σεισμός. Βέβαια θα πρέπει να είναι πολύ αρνητικά τα δεδομένα για να εκδηλωθεί τσουνάμι τέτοιο που να προκαλέσει μεγάλες ζημιές.
Είναι μία υπαρκτή πιθανότητα. Βέβαια πράγματα που θεωρούσα λιγότερο πιθανό να συμβούν στον κόσμο, τα βρήκα μπροστά μου, όπως π.χ. τσουνάμι στην Ιαπωνία το 2011 ή την έκρηξη ηφαιστείου στη Γουατεμάλα, πριν ένα μήνα.
