Συνέντευξη
στη Μαίρη Φώτη
Τα πολλά πρόσωπα της έμφυλης βίας αναλύει σήμερα σε συνέντευξή της στη «δημοκρατική», η πρόεδρος της ΜΚΟ «Γυναίκες Χωρίς Σύνορα» κ. Χαρούλα Γιασιράνη, αποκαλύπτοντας συγκλονιστικές ιστορίες που εκτυλίσσονται πίσω από τις κλειστές πόρτες, οικογενειών… υπεράνω υποψίας.
Με τη σημερινή συνέντευξή της η κ. Γιασιράνη, γκρεμίζει στερεότυπα χρόνων και δίνει διέξοδο σε γυναίκες που κακοποιούνται συστηματικά στη Ρόδο, να σπάσουν τον φαύλο κύκλο της βίας στέλνοντας το μήνυμα ότι «δεν είναι οι μόνες και δεν είναι μόνες»…
• Θα ήθελα να σας ρωτήσω, ξεκινώντας την συνέντευξη τι γίνεται στη Ρόδο, τι γίνεται δίπλα μας, με την κακοποίηση των γυναικών. Μπορεί να ακούγεται ως κλισέ η κακοποίηση, αλλά φαίνεται ότι μόνο κλισέ δεν είναι.
Η κακοποίηση των γυναικών, να πούμε για πολλοστή φορά, δεν αφορά μόνο τη σωματική ή την σεξουαλική βία. Κακοποίηση είναι και η λεκτική βία και η ψυχολογική βία που ασκείται, όπως επίσης και η οικονομική βία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, πολλές γυναίκες να ζουν κάτω από το καθεστώς του φόβου και της βίας, μέσα στο σπίτι τους ή μέσα στη σχέση τους ακόμα. Πρέπει να τα λέμε αυτά γιατί όσο αποδομείς την εικόνα της βίας, τόσο περισσότερο οι γυναίκες αντιλαμβάνονται ότι μπορεί να είναι και αυτές σε μια από αυτές τις κατηγορίες.
• Μπορεί δηλαδή να μην αντιλαμβάνονται ότι ζουν σε καθεστώς βίας;
Ακριβώς. Είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθούν ότι είναι δυνατόν να ζουν σε καθεστώς βίας και να μην το έχουν αποκωδικοποιήσει… Το να συνηθίζεις τη βία, είναι χειρότερο και από την ίδια την βία. Διότι θεωρείς ότι η βίαιη κατάσταση που ζεις, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, είναι φυσιολογική ενώ δεν είναι. Αν για παράδειγμα ο σύζυγος ή ο σύντροφός σου, σου απαγορεύει να εργαστείς, είναι μια μορφή βίας. Γιατί θα πρέπει κάποιος να σου το επιτρέψει; Πρέπει η γυναίκα να μπορεί μόνη της να αποφασίζει αν θέλει ή αν πρέπει να δουλέψει ή να μην δουλέψει.
• Στη Ρόδο, που υποτίθεται ότι είμαστε μια προοδευτική κοινωνία, πόσο βαθιά έχει εισχωρήσει η βία στην καθημερινότητά μας, στις σχέσεις μας, στην οικογένειά μας;
Δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω ότι η βία δεν γνωρίζει ούτε επίπεδο μόρφωσης, ούτε οικονομική τάξη… Ο,τι έχει να κάνει με τη βία, αφορά όλη την κοινωνία, είναι διαστρωματωμένη παντού είτε σε υψηλό μορφωτικό επίπεδο, είτε σε υψηλό εισοδηματικό επίπεδο είτε σε πολύ χαμηλά επίπεδα, αντίστοιχα. Μπορεί ένας πολύ ευκατάστατος κύριος, καθωσπρέπει για την κοινωνία και μορφωμένος, να είναι εξαιρετικά βίαιος απέναντι στη σύζυγό του, ή στην σύντροφό του, ή στην κόρη του και να ασκεί κάθε μορφή βίας είτε σωματική, είτε σεξουαλική, είτε ψυχολογική, είτε λεκτική είτε ακόμα και οικονομική.
• Στον καιρό της κρίσης έχουν αυξηθεί τα κρούσματα οικονομικής βίας;
Τα συναντάμε συχνά και είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει μια γυναίκα τι είναι οικονομική βία. Το εισόδημά της, τα χρήματά της, την περιουσία της, θα πρέπει να τα διαχειρίζεται η ίδια. Είναι εμφανές ότι στις μέρες της κρίσης, ο καθένας κοιτάζει να αποδείξει ότι μπορεί να επιβιώσει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι λίγα τα καταγεγραμμένα περιστατικά που έχουμε όπου ο σύζυγος ή ο σύντροφος διαχειρίζεται τα χρήματα, το εισόδημα ή την περιουσία της συζύγου ή συντρόφου, χωρίς η ίδια να έχει κανέναν λόγο και χωρίς να γνωρίζει τι ακριβώς συμβαίνει. Ακόμα κι αν συμβαίνει με την θέλησή της, επειδή ο σύζυγός της την έχει πείσει ότι η ίδια είναι ανίκανη να το κάνει, ότι η διαχείριση είναι σωστή ή είναι προς όφελός της, είναι μορφή βίας. Κάθε γυναίκα πρέπει να αντιληφθεί ότι είναι κυρία του εαυτού της, ότι διαχειρίζεται μόνη της τη ζωή της και οι αποφάσεις είναι δικές της.
• Τα χρήματα είναι ένα μέσο επιβολής εξουσίας…
Βεβαίως και είναι.
• Αρα και το να μην επιτρέπεται στη σύζυγο να εργαστεί παρά το ότι εκείνη το επιθυμεί, πολλές φορές συμβαίνει επειδή ο άντρας δεν θέλει να αποκτήσει η γυναίκα οικονομική ανεξαρτησία για να μπορεί να την εξουσιάζει.
Ναι, είναι ένας πολύ συνηθισμένος τρόπος.
• Είναι όμως ένας από τους τρόπους άσκησης βίας, που δεν είναι εύκολα αντιληπτός, προς επίρρωση προφανώς αυτού που προαναφέρατε ότι μια γυναίκα μπορεί να βιώνει βία και να μην το αντιλαμβάνεται.
Ακριβώς. Μπορεί να βουλιάζει στη βία μέρα με την ημέρα μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον και να μην το αντιλαμβάνεται, ακόμα κι αν δεν συγκατοικεί με τον σύντροφό της. Δεν είναι απαραίτητο να ζουν κάτω από την ίδια στέγη.
• Στα χρόνια που ασχολείστε με την ΜΚΟ «Γυναίκες Χωρίς Σύνορα», υπάρχουν περιστατικά τα οποία διαχειριστήκατε και είναι χαραγμένα στη μνήμη σας;
Ασφαλώς, η εικόνα έρχεται αυτόματα στη μνήμη μου. Το περιστατικό που με συγκλόνισε, γιατί κάθε υπόθεση έχει τη δική της ξεχωριστή ιστορία, είναι η περίπτωση μιας κοπελίτσας μόλις 18 χρονών η οποία μέσα στο ίδιο της το σπίτι εκακοποιείτο σεξουαλικά και ψυχολογικά από τον σύντροφο της μητέρας της αλλά και από την ίδια την μάνα της! Αυτή η περίπτωση, είχε συγκλονίσει το πανελλήνιο…
Ποτέ μα ποτέ δεν πρόκειται αυτό το περιστατικό να φύγει από τη μνήμη μου. Πρόκειται για την πιο σοκαριστική περίπτωση που έχω ζήσει στα 17 χρόνια που ασχολούμαι με την ΜΚΟ.
• Περιστατικά οικονομικής βίας, έχετε κληθεί να αντιμετωπίσετε;
Πάντα, σε κάθε περιστατικό υποκρύπτεται ο παράγοντας της οικονομικής βίας, γιατί για τους άντρες αποτελεί μοχλό. Οσα βήματα κι αν έχει κάνει η κοινωνία, κι όσο χειραφετημένες κι αν νιώθουν οι σημερινές γυναίκες, εντούτοις πάντα υπάρχει συνειδητά ή ασυνείδητα, η επιθυμία από τον άνδρα για εξουσία. Οι ρόλοι είναι διακριτοί για τον άνδρα και την γυναίκα από την ημέρα της γέννησής μας, και δεν θα έπρεπε το ζητούμενο να είναι ποιος θα εξουσιάζει τον άλλον αλλά η σχέση του ζευγαριού να διέπεται από αρμονία.
• Βαριά περιστατικά ξυλοδαρμού, έχετε συναντήσει
Πάρα πολλά. Υπάρχει γυναίκα στη Ρόδο που έχει καταθέσει 17 μηνύσεις στον εν διαστάσει σύζυγό της ο οποίος όχι μόνο την έχει στείλει επανειλημμένως στο νοσοκομείο λόγω ξυλοδαρμού, κακοποιώντας την βάναυσα, αλλά μια φορά επιχείρησε ακόμα και την σκοτώσει! Δυστυχώς έχουμε πολλά τέτοια περιστατικά…
• Γιατί μια γυναίκα να ανέχεται τη βία;
Πολλές φορές το οικογενειακό περιβάλλον ή το στενό περιβάλλον της γυναίκας, μπορεί να μην είναι υποστηρικτικό και αυτό είναι σύνηθες φαινόμενο. Τώρα τελευταία έχει αρχίσει να αλλάζει κάπως η κατάσταση, από τη στιγμή που η κοινωνία άρχισε να μαθαίνει…
Η εκπαίδευση της κοινωνίας είναι πολύ μεγάλη υπόθεση, ακόμα κι αυτά που λέμε τώρα και θα γράψετε στην εφημερίδα, είναι εκπαίδευση. Η κοινωνία πρέπει να μάθει ότι κανείς δεν μπορεί να φέρεται βίαια, ή βάναυσα ή να εξουσιάζει τη σύζυγο, την σύντροφο ή την κόρη του. Πρέπει να καταπολεμήσουμε το στερεότυπο, την νοοτροπία και τον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Η αποστολή μας θα πρέπει να είναι στο εξής ως μητέρες, ως οικογένειες, να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, αγόρια και κορίτσια με τον ίδιο τρόπο, ισότιμα. Και τα δύο να έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις, τα ίδια δικαιώματα και να κάνουν τις ίδιες δουλειές μέσα στο σπίτι…
• Υπάρχουν γυναίκες που αν και ζήτησαν τη βοήθειά σας για να απεγκλωβιστούν, τελικώς επέλεξαν να επιστρέψουν στον άνδρα-τύραννο;
Δυστυχώς έχουμε πάρα πολλά περιστατικά που υποτροπιάζουν… Είναι αναμενόμενο ως ένα σημείο. Προ ημερών συνάντησα μια 28χρονη που ζούσε μέσα σε μια εξαιρετικά βίαιη σχέση, αρκεί να σας πω ότι ο σύντροφός της την είχε κλειδωμένη επί τρεις ημέρες σε ένα δωμάτιο και της άνοιγε μόνο να για της δώσει νερό και τροφή (!), και μου ανακοίνωσε ότι επιθυμεί να επιστρέψει στη σχέση της… Η απόφαση είναι δική της, αλλά της είπα ότι θα πρέπει να το σκεφτεί πολύ καλά. Κάθε φορά που επιστρέφεις σε μια βίαιη σχέση, σε έναν βίαιο σύντροφο, η κατάσταση γίνεται χειρότερη. Η ανοχή είναι συνενοχή, ξεκάθαρα.
• Φαντάζομαι ότι θα υπάρχουν και γυναίκες που καλύπτουν τον δυνάστη σύζυγο ή σύντροφο, βρίσκοντας δικαιολογίες για τα εμφανή σημάδια βίας.
Η συνηθέστερη αιτιολογία που χρησιμοποιεί μια γυναίκα η οποία θέλει να καλύψει την βία που υφίσταται, είναι ότι έπεσε από τις σκάλες…
• Τις αναγνωρίζετε τις γυναίκες που είναι κακοποιημένες ακόμα και χωρίς να σας μιλήσουν;
Εννοείται… Επειτα από τόσα χρόνια, ακόμα και από τον τρόπο που θα με προσεγγίσει μια γυναίκα, από τις ερωτήσεις που θα μου κάνει αντιλαμβάνομαι τι θέλει να πει και τι κρύβεται πίσω από όσα μου λέει.
• Και κάθε υπόθεση, κρύβει μια δική της πονεμένη ιστορία.
Ασφαλώς. Η κάθε ιστορία είναι ξεχωριστή. Βέβαια οι εκφορές των βίαιων ανδρών έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά.
• Όπως;
Για παράδειγμα, σε περίπτωση χωρισμού η πρώτη κουβέντα που θα πει ο πρώην ή εν διαστάσει σύζυγός θύτης είναι ότι η γυναίκα του είχε εξωσυζυγική σχέση. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, βέβαια είναι ψέματα. Επίσης προσπαθούν να καλύψουν τις δικές τους ανεπάρκειες, γιατί οι περισσότεροι άνδρες που κακοποιούν αισθάνονται ανασφαλείς, ασκώντας βία.
• Κλείνοντας, τι θέλετε να πείτε στις γυναίκες που θα διαβάσουν την συνέντευξη και ζουν σε καθεστώς βίας;
Πρέπει να καταλάβουν ότι δεν είναι ούτε μόνες, ούτε οι μόνες. Να μην το ξεχάσουν ποτέ αυτό. Ευτυχώς στη Ρόδο έχουν δημιουργηθεί δομές υποστήριξης για τις γυναίκες που δέχονται κακοποίηση. Να μην φοβούνται να μοιραστούν αυτό που ζουν είτε με οικεία τους πρόσωπα, είτε ερχόμενες σε εμάς, είτε στο Κέντρο Συμβουλευτικής για Γυναίκες Θύματα Βίας που λειτουργεί στη Ρόδο και είμαστε ευτυχείς που το έχουμε, γιατί γίνεται συστηματική δουλειά. Οι γυναίκες πρέπει να ξέρουν ότι ακόμα κι αν θέλουν να φύγουν από το σπίτι τους, μπορούν να πάνε στον Ξενώνα Γυναικών Θυμάτων Βίας όπου μπορούν να μείνουν με ασφάλεια και να σιτίζονται δωρεάν, για όσο διάστημα θέλουν.
• Υπάρχουν γυναίκες που ξαναστάθηκαν στα πόδια τους και ήρθαν να σας βρουν μετά, έχοντας πλέον καινούρια ζωή;
Ασφαλώς και υπάρχουν και είναι πολλές! Την κάθε γυναίκα που έχει σπάσει τον κύκλο του φόβου και της βίας και έχει σταθεί στα πόδια της, έχει δημιουργήσει καινούρια ζωή, αρκεί να την κοιτάξεις στα μάτια για να καταλάβεις πόσο ευτυχισμένη είναι, όχι γιατί έχει αντικαταστήσει τον σύντροφό ή τον σύζυγό της αλλά γιατί πλέον ζει τη ζωή της χωρίς φόβο και χωρίς βία…
