Με τα πλέον μελανά χρώματα παρουσιάζει την Ελλάδα η ετήσια έκθεση για την Κοινωνική Δικαιοσύνη, έναν δείκτη που αποτυπώνει με τον πιο ανάγλυφο τρόπο τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ελληνική κοινωνία, την κοινωνική συνοχή αλλά και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, κατατάσσοντάς την στην τελευταία θέση μεταξύ των 28 χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Μάλιστα, η έκθεση επισημαίνει όχι μόνο ότι η χώρα μας παραμένει ουραγός αλλά και ότι η κατάσταση επιδεινώνεται, με αποτέλεσμα να διευρύνεται το χάσμα τόσο μεταξύ Βορρά και Νότου όσο και ανάμεσα στην Ελλάδα και χώρες όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία που καταλαμβάνουν τη δεύτερη και την τρίτη από το τέλος θέση.
Η κοινωνική και οικονομική ανισότητα στην Ελλάδα της κρίσης αποκτά πλέον μονιμότερο δομικό χαρακτήρα, ενώ η οικονομία εμφανίζεται να χάνει το πιο σημαντικό συγκριτικό της πλεονέκτημα, το ανθρώπινο κεφάλαιο. Ο δείκτης εξετάζει έξι τομείς Κοινωνικής Δικαιοσύνης: την πρόληψη της φτώχειας, τα ίσα δικαιώματα στην εκπαίδευση, την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, την κοινωνική συνοχή και την απουσία διακρίσεων, την υγεία και τη δικαιοσύνη. Σύμφωνα με την έκθεση, οι τομείς αυτοί έχουν δεχθεί σοβαρό πλήγμα στην Ε.Ε. την τελευταία επταετία, φθάνοντας στο κατώτατο σημείο τη διετία 2012-2014.
Ευάλωτα τα παιδιά
Στον τομέα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, η κατάσταση στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται ανησυχητική, καθώς το ποσοστό του πληθυσμού που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της φτώχειας ανέρχεται σε 35,7%. Σε δεινότερη θέση βρίσκονται τα παιδιά, καθώς το αντίστοιχο ποσοστό εκτοξεύθηκε στο 37,8% από 36,7% το 2014, ενώ το ποσοστό των παιδιών που ζει ήδη σε συνθήκες σοβαρών υλικών στερήσεων ανήλθε στο 25,7% από 23,8% το 2014 και 10,4% το 2008. Τα στοιχεία δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς παρά την ελαφρά μείωση, το ποσοστό των ατόμων που κινδυνεύει από τη φτώχεια παραμένει ανησυχητικά υψηλό. Σχεδόν το ένα τέταρτο των πολιτών στην Ε.Ε. (23,7%) απειλείται από τον κίνδυνο της φτώχειας, ενώ αυξητική είναι η τάση και αναφορικά με την ανισότητα του διαθέσιμου εισοδήματος.
Εξίσου δραματική είναι η κατάσταση στην εγχώρια αγορά εργασίας. Το 2015 μόλις το 50,8% των σε ηλικία εργασίας Ελλήνων δούλευε, το χαμηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. Η απασχόληση, παρότι σημείωσε μικρή βελτίωση σε σχέση με το 2014, παρέμεινε 10% χαμηλότερη σε σχέση με το 2008. Αλλά και οι Ελληνες ηλικίας 55-64 ετών εμφάνισαν το χαμηλότερο ποσοστό απασχόλησης (34,3%) στην Ε.Ε. Το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων, αν και μειώθηκε ελαφρά –στο 18,3% από 19,5% το 2014– απέχει κατά πολύ του 3,7% που ίσχυε στη χώρα μας το 2008 και είναι το υψηλότερο στην Ε.Ε.
Ακρως ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι, παρά τη βελτίωση, η χώρα μας συνεχίζει να έχει το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό νέων στην Ε.Ε. που δεν εργάζονται ούτε σπουδάζουν (NEETs). Συγκεκριμένα, το 26,1% των Ελλήνων ηλικίας 20-24 ετών δεν σπουδάζει, δεν εκπαιδεύεται, δεν εργάζεται, με τους συντάκτες της έκθεσης να προειδοποιούν ότι η ανεργία των νέων απειλεί μακροπρόθεσμα με αποσταθεροποίηση την Ελλάδα. Η χώρα μας κατατάσσεται επίσης στην τελευταία θέση, αναφορικά με το θέμα της διαγενεακής δικαιοσύνης.
Η Ελλάδα είναι μία από τις δημογραφικά γηραιότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έχει το υψηλότερο δημόσιο χρέος, οι φορολογικές και ασφαλιστικές επιβαρύνσεις για τους σημερινούς νέους αλλά και για τις επόμενες γενιές είναι τεράστιες, την ίδια στιγμή που οι επενδύσεις στην έρευνα και στην ανάπτυξη –επενδύσεις ζωτικής σημασίας για την μελλοντική οικονομική ανάπτυξη– βρίσκονται στο ναδίρ, μόλις στο 0,8% του ΑΕΠ.
Χωρίς δουλειές
Η αγορά εργασίας εμφανίζεται τμηματοποιημένη λόγω του χαμηλού ποσοστού πρόσβασης στην απασχόληση και κατακερματισμένη τόσο μεταξύ των εργαζομένων με τα πολλαπλά επίπεδα αμοιβών –που οφείλονται στην επέκταση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, του κινδύνου της φτώχειας και για τους εργαζομένους, αλλά και λόγω της μακροχρόνιας ανεργίας– και στη μη ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας.
Ετσι, εκτιμά, πως η αντίστροφη σχέση μεταξύ της αύξησης του ΑΕΠ και της μείωσης του ποσοστού της ανεργίας (νόμος του okun) θα επιδεινωθεί, καθώς θα απαιτείται υψηλότερος ρυθμός ανάπτυξης για να μειωθεί η ανεργία, λόγω του ποσοστού της μακροχρόνιας ανεργίας και του υψηλού ποσοστού των νέων που δεν σπουδάζει δεν εργάζεται και δεν συμμετέχει σε πρόγραμμα κατάρτισης (ΝΕΕΤ).
Καθημερινή
