Όταν στις 4 Οκτωβρίου του 1912, κηρύχθηκε ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος από τις τέσσερις βαλκανικές συμμαχικές δυνάμεις Ελλάδα, Σερβία, Μαυροβούνιο και Βουλγαρία, εναντίον της άλλοτε κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Δωδεκάνησος και η Ρόδος φυσικά, είχαν μόλις προ ολίγων μηνών (από τον Μάιο του 1912), περάσει από την οθωμανική, στην ιταλική κατοχή.
Στην πόλη Lowell της Μασαχουσέτης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ήταν ήδη από το 1009, μετανάστης ο Σταμάτιος Σταυριανός του Νικολάου και της Ελένας, από την Βιλλανόβα (σημερινό Παραδείσι). Ήταν κι αυτός ένας από τους νέους άνδρες, που είχαν εγκαταλείψει την τουρκοκρατούμενη Ρόδο και μετανάστευσαν στις ΗΠΑ, ώστε να μην υπηρετήσουν στον τουρκικό στρατό.
Σε αντίθεση με όλους τους άλλους νεαρούς άνδρες μετανάστες που ήταν ή αναλφάβητοι ή με πολύ χαμηλή μόρφωση, ο Σταμάτιος Σταυριανός, είχε υψηλή μόρφωση και γνώση ξένων γλωσσών, μόρφωση που είχε αποκτήσει, με σπουδές εκτός Ρόδου.
Στο Lowell, μια από τις πιο βιομηχανικές πόλεις των ΗΠΑ, είχαν ήδη συγκεντρωθεί από τα τέλη του 19ου αιώνα, πολλές χιλιάδες Ελλήνων μεταναστών, – νέων ανδρών-, όπου δούλευαν κυρίως στις βιομηχανίες της πόλης και στην κατασκευή των σιδηροδρόμων.
Αμέσως με την κήρυξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, ένα μεγάλο, ενθουσιώδες κίνημα εθελοντισμού, για την απελευθέρωση της Μακεδονίας, ξεσπά οπουδήποτε υπήρχε Ελληνισμός, έτσι και στις ΗΠΑ.
Χιλιάδες Έλληνες μετανάστες, που κατάγονταν από κάθε μέρος της τότε ελεύθερης Ελλάδας, με ενθουσιασμό, με Ελληνικές σημαίες, εγκαταλείπουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και αναχωρούν με τα υπερωκεάνια της εποχής, για να καταταγούν στον Ελληνικό Στρατό.
Τότε, γράφτηκε και μια ένδοξη σελίδα της τοπικής Ιστορίας μας, για την οποίαν αξίζει να είμαστε υπερήφανοι όλοι! Οι Ρόδιοι και Δωδεκανήσιοι μετανάστες της Αμερικής, αυτοί που ποτέ ως τότε δεν είχαν γνωρίσει την Ελευθερία και την Ελλάδα, αυτοί για τους οποίους η Μακεδονία, φάνταζε κάτι, σίγουρα πολύ μακρινό γεωγραφικά, για τα δεδομένα της εποχής, όμως, πολύ κοντινό μέσα στην καρδιά και στην ψυχή τους, αυτοί που μετανάστευσαν στην άλλη άκρη της γης για να μην υπηρετήσουν στον στρατό του δυνάστη οθωμανού και για να φάνε ένα κομμάτι ψωμί, ένοιωσαν πως δεν έπρεπε να μείνουν αδιάφοροι από τον μεγάλο εθνικό ξεσηκωμό! Ένοιωσαν πως , πολεμώντας για την απελευθέρωση ενός τμήματος του Ελληνισμού, ήταν σαν να πολεμούσαν και για την απελευθέρωση της ιδιαίτερης , σκλαβωμένης, νησιωτικής Πατρίδας τους.
Ο δάσκαλος Γεώργιος Μηλιός από το Γεννάδι της Ρόδου, μετανάστης τότε στο Lowell, γράφει πύρινες επιστολές, όπου προσπαθεί να μεταδώσει στους Ρόδιους μετανάστες την φλόγα, να καταταγούν εθελοντές, στην Φάλαγγα των Ροδίων Μεταναστών για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. (Βλέπε γι αυτό, στο βιβλίο για την ζωή του Μανώλη Αθανασιάδη “Μάνος ο Ρόδιος”, γραμμένο από τον Κώστα Σκανδαλίδη).
Ο Σταμάτιος Σταυριανός, ένα ανήσυχο πνεύμα – όπως απέδειξε όλη η πορεία της ένδοξης ζωής του, από την εθελοντική συμμετοχή του στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους, έως τον ηρωικό θάνατο του σε ηλικία μόλις 28 χρονών, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την 1η Νοεμβρίου του 1918, στην Βόρειο Γαλλία -, δεν χρειαζόταν καν, την παρακίνηση αυτή!
Έσπευσε και κατετάγη εθελοντής! Και πολέμησε για την απελευθέρωση της Μακεδονίας!
Ο Σταμάτιος Σταυριανός, ήταν αδερφός της προγιαγιάς μου Δέσποινας Σταυριανού-Παπακωνσταντίνου. Μεγάλωσα με τις διηγήσεις της γιαγιάς μου (μητέρας του πατέρα μου) και ανιψιάς του, Μαρίας Παπακωνσταντίνου-Παναή, για την ζωή του και για την πολύπλευρη πατριωτική του δράση, που αποτελεί μέρος άλλου, πολύ μεγαλύτερου πονήματος…
…Εκείνες οι αφηγήσεις των μεγάλων, για γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή τους, που ενεργοποιούν την δημιουργική φαντασία των παιδιών και σημαδεύουν με την σειρά τους, την σκέψη και τη ζωή των παιδιών που τις ακούνε, και που πάντα ξεκινούσαν: “Ο πάρμπας μου ο Σταμάτης ο Σταυριανός…”
Μεγαλώνοντας, αμέτρητες προσπάθειες έκανα, να βρω όσα στοιχεία μπόρεσα, πέρα από τις προφορικές μαρτυρίες και αφηγήσεις της γιαγιάς μου, κάποιων άλλων συγγενών εδώ στο χωριό αλλά και συγχωριανών μας μεταναστών στις ΗΠΑ.
Πριν λίγους μήνες, αυτή η φωτογραφία, μου παραδόθηκε τυχαία, μαζί με μερικές άλλες, για να προστεθούν στο φωτογραφικό μου αρχείο, χωρίς η γυναίκα που μου τις παρέδωσε να γνωρίζει τους εικονιζόμενους.
Παρατηρώντας προσεχτικά, στο πρόσωπο του νέου που στέκεται δεξιά, αναγνώρισα τον ήρωα Σταμάτη Σταυριανό, τον ήρωα των αφηγήσεων της γιαγιάς μου, όπως ήταν αποτυπωμένο, στο μοναδικό πορτρέτο που σώζονταν ως τώρα από αυτόν.
Διαβάζοντας το χειρόγραφο σημείωμα στο πίσω μέρος της φωτογραφίας, η προφορική ιστορία, βρίσκει την τεκμηρίωση της: είναι η αναμνηστική φωτογραφία που απαθανατίζει τον Σταμάτη Σταυριανό μαζί με έναν άλλον νέο άνδρα -του οποίου τουλάχιστον μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ταυτοποίηση-, πριν φύγουν από το Lowell για να καταταγούν εθελοντές στον πόλεμο για την απελευθέρωση της Μακεδονίας!
Η φωτογραφία στέλλεται από το Lowell της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ, την 1η Δεκεμβρίου του 1912. O Βασίλειος, ο μικρότερος αδερφός της οικογένειας, μετανάστης τότε κι αυτός στο Lowell, που υπογράφει και το χειρόγραφο σημείωμα, την στέλλει στον μεγαλύτερο αδερφό τους, τον Μανώλη, που ζούσε στην τότε σκλαβωμένη Βιλλανόβα της Ρόδου, για να τον ενημερώσει για τον σκοπό για τον οποίον ο αδερφός τους είχε ήδη φύγει από την Αμερική.
Και δεν γίνεται να μην σε συγκλονίσουν εκείνα τα αγνά, πατριωτικά, γεμάτα εθνική υπερηφάνεια λόγια, του ενός αδελφού προς τον άλλον, όπου του μιλά για το όνειρο των δύο εικονιζόμενων νέων: “….ίνα υπέρ της Πατρίδος και της Πίστεως αγωνισθώσιν!…”
Θέλησα να δημοσιεύσω αυτό το μικρό πόνημα, ως την προσωπική μου θέση, για το ζήτημα της ονομασίας του γειτονικού κρατιδίου που συστηματικά από το 1945, προσπαθεί δόλια, να αποκτήσει ένα όνομα και μέσω αυτού, μια ιστορική αλήθεια και υπόσταση, που δεν έχει και δεν πρέπει να αποκτήσει!
Πέρα από όποιαν άλλη ιστορική, επιστημονική, λογική επιχειρηματολογία θα μπορούσε να παραθέσει κάθε Άνθρωπος, προς επίρρωση της ανωτέρω θέσης, είναι και αυτή η μικρή ψηφίδα, μέρος ενός ατελείωτου ψηφιδωτού, από αμέτρητα τέτοια κομμάτια αγώνων και θυσιών, απλών, αγνών Πατριωτών Ελλήνων για την απελευθέρωση της Μακεδονίας, όπως και κάθε άλλου σκλαβωμένου τμήματος της Ελληνικής Γης!
Και την αναφορά σε αυτές τις ηρωικές, ματωμένες πατριωτικές “ψηφίδες”, σε καμία περίπτωση και κανείς, δεν μπορεί και δεν δικαιούται, ούτε να τις χαρακτηρίσει “εθνικισμό”, ούτε να τις λησμονήσει, εκχωρώντας το όνομα Μακεδονία, σε κάποιον που δεν το δικαιούται και ανοίγοντας του έτσι κερκόπορτες!
Ευαγγελία Παναή
Φιλόλογος-Επιχειρηματίας
Δημοτική Σύμβουλος Ρόδου
1912, Lowell Μασαχουσέτης ΗΠΑ. Ο ήρωας Σταμάτιος Σταυριανός του Νικολάου από την Βιλλανόβα – Παραδείσι(δεξιά) και ένας άγνωστος άνδρας (αριστερά), μετανάστες Ρόδιοι στο Λόουελ των ΗΠΑ. Στην τελευταία τους φωτογραφία, πριν αναχωρήσουν από την Αμερική, για να πολεμήσουν ως εθελοντές στους Βαλκανικούς Πολέμους, για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.
Το συγκινητικό χειρόγραφο σημείωμα, στο πίσω μέρος της φωτογραφίας του 1912. “Lowell Mass τη 1 Δεκεμβρίου Αγαπητέ μοι αδελφέ Μανόλη ούτοι οι δύο ανεχώρησαν εξ Αμερικής ίνα υπέρ της πατρίδος και της πίστεως αγωνισθώσι εις το 1912 Διατελώ εγώ ο αδελφός σας Β Σ Σταυριανού”
