Η Ελλάδα γερνάει με επιταχυνόμενο ρυθμό, ενώ η «ψαλίδα» των γεννήσεων σε σχέση με τους θανάτους διευρύνεται συνεχώς, καθιστώντας το δημογραφικό μείζον πρόβλημα, απότοκο και της δεινής οικονομικής κατάστασης των κατοίκων της χώρας – αλλά όχι μόνον. Παράλληλα, οι πολιτικοί γάμοι ξεπέρασαν σε αριθμό τους θρησκευτικούς.
Το 2014, βάσει στοιχείων της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ο αριθμός γεννήσεων κατέγραψε ιστορικό «χαμηλό» με 92.149 γεννήσεις, σημειώνοντας περαιτέρω (2,1%) μείωση από το 2013, έτος που με 94.134 γεννήσεις ήταν η πρώτη φορά από το 1932 –αρχή των διαθέσιμων στατιστικών στοιχείων– που στη χώρα ο αριθμός των γεννήσεων ήταν πενταψήφιος. Σημειώνεται ότι το 2014 ο αριθμός των θανάτων έφθασε τους 113.740. Παρήγορη είναι η αύξηση του μέσου όρου ηλικίας θανάτου σε 81,2 για τις γυναίκες και σε 75,5 για τους άνδρες.
«Η υπεροχή των θανάτων έναντι των γεννήσεων μπορεί να οφείλεται στην επιμήκυνση της ζωής αλλά και στην τάση των εύπορων κοινωνιών να κάνουν λιγότερα, αλλά καλύτερα μορφωμένα και μεγαλωμένα παιδιά», σχολιάζει στην «Κ» η επίκουρη καθηγήτρια Γεροντολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, δρ Αθηνά Βλαχαντώνη. Η επίπτωση της οικονομικής κρίσης θα διαφανεί, σύμφωνα με την ίδια, σε δεύτερο χρόνο.
«Χρυσό» έτος το 1980
«Χρυσή» χρονιά των γεννήσεων από τη μεταπολίτευση υπήρξε το 1980 με 148.134 γεννήσεις. Εκτοτε, ξεκινάει μια σταδιακή πτώση των γεννήσεων. Μικρή εξαίρεση το 2008 με 118.302 γεννήσεις, όταν το 2007 οι γεννήσεις ήταν 111.926. «Η υπογεννητικότητα αφορά πολλές ευρωπαϊκές κοινωνίες, με εξαίρεση τη Γαλλία», λέει στην «Κ» ο δρ Δημ. Σωτηρόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα αίτια δεν είναι μόνο οικονομικής φύσεως. «Το εν λόγω φαινόμενο συναντάται και σε ισχυρές οικονομικά χώρες, όπως η Γερμανία», εξηγεί και «τα αίτια είναι βαθύτερα κοινωνικά και πολιτισμικά, συνδέονται δε με τη βραδύτερη από ό,τι στο παρελθόν ένταξη των νέων ενηλίκων στην αγορά εργασίας, την αλλαγή στις αντιλήψεις για την αυτονομία και τη θέση των γυναικών στην οικογένεια και στον σχεδιασμό της επαγγελματικής τους καριέρας».
Εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν η Κρήτη (6.358 γεννήσεις) και η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (3.217), όπου οι γεννήσεις υπερτερούν των θανάτων. Η μέση ηλικία κατά την οποία μία γυναίκα γίνεται μητέρα είναι τα 31 έτη, ενώ αξιοσημείωτη είναι και η αύξηση 13,1% των γεννήσεων εκτός γάμου. Συγκεκριμένα, 7.165 παιδιά γεννήθηκαν εκτός γάμου το 2014 έναντι 6.337 το 2013. Τα άνω στοιχεία ενισχύουν την εικόνα μιας Ελληνίδας που χειραφετείται χρόνο με τον χρόνο.
Αντίστοιχη ένδειξη αλλαγής ηθών προκύπτει και από τους γάμους. Ετσι, το 2014 οι πολιτικοί γάμοι που τελέστηκαν ήταν 26.915, όταν 26.190 ζευγάρια ανέβηκαν τα σκαλιά της εκκλησίας. Το 2013 απόσταση αναπνοής χώριζε τους πολιτικούς από τους θρησκευτικούς γάμους, με τους πρώτους να προηγούνται με μόλις οκτώ τελετές!
Εμπόδιο… τα έξοδα
«Οι απαιτούμενες από την Εκκλησία διαδικασίες και τα έξοδα ενός θρησκευτικού γάμου δύνανται να επιβαρύνουν σημαντικά σε περίοδο οικονομικής κρίσης τα μελλοντικά σχέδια ενός ζεύγους», σχολιάζει ο δρ Σωτηρόπουλος. «Ενδέχεται, βέβαια, να υποκρύπτεται και κάτι ευρύτερο από τη σχετικά περιορισμένη περίοδο οικονομικής κρίσης, δηλαδή μια υπόγεια διαδικασία εκκοσμίκευσης», συμπληρώνει, λέγοντας ότι «πρόκειται για μια διαδικασία άτυπου, συχνά σιωπηλού περιορισμού της σημασίας της θρησκείας στην καθημερινή ζωή και στα επί μέρους στάδια του κύκλου ζωής». Η εκκοσμίκευση έχει ήδη επέλθει σε πολλές δυτικές κοινωνίες εδώ και δεκαετίες, αν και σε κάποιες παρατηρείται διατήρηση υψηλού ενδιαφέροντος ή αναζωογόνηση αυτού για τη θρησκεία (ΗΠΑ).
Για τους ιστορικούς του μέλλοντος το 2014 θα μνημονεύεται ως το έτος «εκτίναξης» των συμφώνων συμβίωσης. Παρόλο που η σχετική νομοθετική δυνατότητα είναι σε ισχύ από το 2009, είναι το 2014 που γνωρίζει ευρεία διάδοση, με εκτίναξη των «υπογραφών» κατά 170,7% από το προηγούμενο έτος, το 2013.
Από την εφαρμογή του συμφώνου υπεγράφησαν 161 (2009), 180 (2010), 185 (2011), 314 (2012), 581 (2013) και… 1.573 το 2014. Σημειώνεται ότι η επέκταση του συμφώνου στα ομόφυλα ζευγάρια είναι μεταγενέστερη του 2014. «Η ποσοστιαία αύξηση των συμφώνων συμβίωσης είναι αναμενόμενη, αφού πρόκειται για έναν νέο θεσμό που καλύπτει “ακάλυπτες” έως τώρα ανάγκες», λέει η δρ Βλαχαντώνη, «επομένως, δεν θα πρέπει να την εκλάβουμε ως μια μοντερνοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, αλλά ως ένα σημάδι εξέλιξης του κράτους πρόνοιας».
Τα «αποτελέσματα» της μετανάστευσης
Και ενώ ο ρυθμός των γεννήσεων βαίνει μειούμενος, συνεχίζεται η αθρόα μετανάστευση των Ελλήνων προς χώρες του εξωτερικού. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ, το 2014 μετανάστευσαν 106.804 άτομα, εκ των οποίων 14.988 από 20 έως 24 ετών, 18.688 μεταξύ 25 και 29 ετών και 13.974 από 30 έως 34 ετών. Βέβαια, το 2014 η μεταναστευτική τάση των Ελλήνων προς το εξωτερικό μοιάζει να είναι «συγκρατημένη» σε σχέση με άλλες χρονιές, «εντός» της κρίσης. Συγκεκριμένα, το 2012 έφυγαν από τη χώρα 124.694 άτομα (24.435 μεταξύ 25 και 29 ετών και 18.583 από 30 έως 34 ετών) και την επόμενη χρονιά, το 2013, ο αριθμός των Ελλήνων νεομεταναστών ήταν 117.094. Οσον αφορά το φύλο όσων μεταναστεύουν, το 2012 ο αριθμός των ανδρών μεταναστών ήταν 80.534, όταν οι γυναίκες ήταν μόλις 44.160, το 2013 οι άνδρες ήταν 74.964 και οι γυναίκες 42.130, ενώ το 2014 εγκατέλειψαν τη χώρα 66.938 άνδρες και 39.866 γυναίκες από την Ελλάδα.
Μεταξύ των γυναικών που έγιναν μητέρες το 2014, το 86,8% ήταν ελληνικής υπηκοότητας και το 13,2% ανήκε σε άλλη υπηκοότητα. Αντίστοιχα, το έτος 2013, οι Ελληνίδες αντιπροσώπευαν το 86% και οι αλλοδαπές το 14%. Η εν λόγω μείωση μπορεί να ερμηνευτεί από την τάση παλιννόστησης πολλών μεταναστών λόγω της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα. Με ενδιαφέρον αναμένονται τα στατιστικά αποτελέσματα των γεννήσεων του 2015, χρονιά κατά την οποία πολλά προσφυγόπουλα γεννήθηκαν εν Ελλάδι καθ’ οδόν για την Ευρώπη.
Kαθημερινή
