Θεόδωρος Βασιλάκης: Συμβουλές για να πετάμε ψηλά

Στιγμιότυπο 1: Μπαίνει νύχτα μες στο άδειο αεροσκάφος και κάνει τον δικό του έλεγχο. Να δει, λέει, «αν είναι όλα όπως πρέπει». Πρώτα στις τουαλέτες, έπειτα στην καμπίνα των επιβατών. Αν είναι καθαρά τα καθίσματα, αν δουλεύουν οι ζώνες ασφαλείας, αν τα συνεργεία ξέχασαν κάτι στις θήκες στη πλάτη των καθισμάτων, αν ανοίγουν τα τραπεζάκια.  Αυτό το «στιγμιότυπο» επαναλαμβάνεται συχνά. Κι απροειδοποίητα. Είτε ταξιδέψει ο ίδιος, είτε όχι.

Στιγμιότυπο 2: Περνώντας από τον έλεγχο ασφαλείας στο αεροδρόμιο, κτυπάει το μηχάνημα. Ξέχασε να βγάλει τη ζώνη του. Το κάνει αμέσως, ξαναπερνάει, το «μπιπ» δεν ακούγεται, προχωράει για επιβίβαση όπως όλοι οι άλλοι επιβάτες.

Στιγμιότυπο 3: Ίδιο σκηνικό, με άλλον πρωταγωνιστή. Πρόσωπο πολιτικό, αναγνωρίσιμο όπως λέμε. Δεν αφήνει τη τσάντα του στον ιμάντα, προχωράει με αέρα και περνά από το μηχάνημα που βέβαια τον απορρίπτει. Οι ελεγκτές θεωρούν απλώς ότι είναι αφηρημένος και του ζητούν να κάνει ό,τι και οι άλλοι. «Μα εγώ είμαι ο τάδε, ταξιδεύω συνέχεια, με ξέρετε», τους λέει, και συνεχίζει ανεξέλεγκτος. Επιβιβάζεται στο αεροπλάνο, αλλά στο μεταξύ το σήμα έχει δοθεί, και ο κυβερνήτης ζητεί από την υπεύθυνη αεροσυνοδό καμπίνας να ενημερώσει τον πολιτικό ότι χωρίς έλεγχο ασφάλειας κάθε επιβάτη το αεροπλάνο δεν φεύγει. Εκείνος επιμένει, και τον κατεβάζουν. «Θα πετάω πια μόνο με την Ολυμπιακή», απείλησε αποχωρώντας. Ο εθνικός αερομεταφορέας ήταν στα τελευταία του, έτσι κι αλλιώς. Έκλεισε για πολλούς το ελευθέρας.

Στιγμιότυπο 4: Σε τουρνουά γκολφ στο Costa Navarino, τελευταία τρύπα «18». Η μπάλα του δεν φτάνει στο green (εκεί που είναι η σημαία στην τρύπα), εξάντλησε τα κτυπήματα που θα του έδιναν έστω έναν πόντο. Στέκεται στον λείο, σαν χαλί, χλοοτάπητα, και περιμένει υπομονετικά να παίξουν οι άλλοι τρεις παίκτες με τους οποίους είναι ομάδα.  Το μάτι του παίζει σαν περισκόπιο υποβρυχίου. Βλέπει στο green λακκουβίτσες από τις μπάλες που έφτασαν εκεί από  προηγούμενα κτυπήματα, διαγράφοντας ψηλή τροχιά. Είθισται, στους άγραφους κανόνες του ευ αγωνίζεσθε στο γκολφ, κάθε παίκτης μ’ ένα μικρό εργαλείο σαν φτυαράκι χειρός, να σκαλίζει λίγο την λακκούβα και να την ισιώνει μετά, ώστε οι επόμενοι παίκτες να έχουν χαλί το γκαζόν στην τρύπα, και το χορτάρι με αυτό το σκάλισμα να ξαναφουντώσει. Μερικοί παίκτες του γκολφ, ιδίως στην Ελλάδα, δυσκολεύονται ακόμα να τηρήσουν αυτό το etiquette. Και,

Στιγμιότυπο 5: Πρόσκληση σε κοσμική εκδήλωση ή τραπέζι. Είναι πάντα εκεί από τους πρώτους, 9.oo το βράδυ. Αν ήταν και νωρίτερα η πρόσκληση, μακάρι. Δεν είναι του ξενυχτιού. «Εργάζομαι», λέει. Και η μέρα του αρχίζει ακόμα και πριν σκάσει ο ήλιος. Άλλοι καλεσμένοι, καταφθάνουν με άνεση γύρω στις 10, ή και αργότερα. Εκείνος, 11-11.30 σηκώνεται, καληνυχτίζει ευγενικά και αποχωρεί. «Οι άλλοι με κοιτάνε σαν εξωγήινο, αλλά τι να κάνω, δεν μου αρέσει το ξενύχτι, κι από μικρός απέφευγα το φαγητό τα βράδια».
Πέντε στιγμιότυπα, που ίσως και να αρκούσαν για να συνοψίσει κάποιος όχι μόνο την επιχειρηματική πορεία, αλλά και την βαθιά φιλοσοφία ζωής του ανθρώπου που πρωταγωνιστεί σε όλα αυτά: του Θεόδωρου Βασιλάκη της Aegean.

Έτσι τον ξέρουν οι περισσότεροι,  κι ας ήταν επιτυχημένος επιχειρηματίας πολύ πριν απογειωθεί με τα αεροπλάνα των δύο γλάρων στο πίσω φτερό – σαν να πετάς με το Αιγαίο μαζί σου. Απλώς, νομοτελειακά θαρρείς, ήρθε η κατάλληλη στιγμή στον χρόνο να παντρέψει την διακίνηση καυσίμων με την ενοικίαση και πώληση αυτοκινήτων, και εν συνεχεία όλα αυτά με τις αερομεταφορές. Και κάπως έτσι, όπως μας είπε κορυφαίο στέλεχος της Airbus στην Τουλούζη τον περασμένο Μάρτιο, «κατεγράφη διεθνώς μία από τις ωραιότερες ιστορίες γέννησης και καταξίωσης νέας αεροπορικής εταιρείας τα τελευταία χρόνια».

Όλες αυτές οι επιχειρηματικές δραστηριότητες συγκλίνουν πια σε μία, κάτω από την ομπρέλα της «τουριστικής βιομηχανίας». Όπου εκεί, προέκυψε τα τελευταία περίπου 15 χρόνια για να την ενισχύσει και να την εκτοξεύσει, τo γκολφ. Αυτό, που αναφέρουμε ως 4ο στιγμιότυπο, και που έχει κερδίσει τη καρδιά του Βασιλάκη.

Η επιδιόρθωση μιας λακκούβας στο green, έχει μια ολόκληρη ιστορία πίσω της για αυτόν. Δεν αφορά το γκολφ, αλλά μια λαχτάρα που δεν μπορεί, και δεν προσπαθεί να κρύψει: να δει την Ελλάδα, «αυτόν τον ευλογημένο τόπο», να αλλάζει και να προκόβει. Πώς;

Nοοτροπία

Αυτή η λέξη χαρακτηρίζει και διαπερνά τα πέντε στιγμιότυπα που ξεχώρισα  από συζητήσεις πολλών ωρών μαζί του, και σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Η τελευταία, στα γραφεία της Aegean, πριν μερικές εβδομάδες. Που,  ενώ φαντάζει κάπως απολογιστική, περισσότερο την είδα ως κατάθεση προσωπικών δεδομένων, γνωστών τε και αγνώστων.

Κάθε στιγμιότυπο δείχνει την νοοτροπία του Θεόδωρου Βασιλάκη – αυτήν που έχει ο ίδιος, και αυτήν που κατά φυσική θαρρείς εξέλιξη, ίσως και αδιαπραγμάτευτη για εκείνον, θέλει να περάσει και στους άλλους. Πάντα, όμως, ξεκινά από τον εαυτό του.

«Κάνω – λέει –  αυτό που έκανα πάντοτε. Αυτοέλεγχο. Και είναι πολύ αυστηρός. Τα βάζω συχνά με τον εαυτό μου. Εκνευρίζομαι μαζί του. Γι’ αυτό μου αρέσει και το γκολφ. Γιατί δεν μπορώ να εκνευριστώ με τον συμπαίκτη μου αν πάει μια μπάλα στραβά – με τον εαυτό μου τα βάζω».

-Θέλετε να είναι και άλλοι σαν και σας;, τον ρωτάω.
«Μακάρι να ήταν! Πιστεύω ότι πολλοί από το προσωπικό μου εδώ στην Aegean είναι σαν και μένα».

-Και σας αρέσει αυτό;
«Όταν τάχεις καλά με τον εαυτό σου, όσο πιο λίγους βλέπεις σαν και σένα Χρήστο, τόσο πιο δυστυχής γίνεσαι. Σε ευχαριστεί πολύ περισσότερο να συναντάς πολλούς ανθρώπους σαν και σένα. Δεν συμφωνείς;»

-Δεν ξέρω. Διότι, να σας πω, δεν θεωρώ τον εαυτό μου πρότυπο για να πρέπει να μου μοιάζουν οι άλλοι.

Ούτε και αυτός όμως θεωρεί τον εαυτό του πρότυπο, αλλά πιστεύει βαθιά, όπως εξηγεί, ότι δια του παραδείγματος μπορείς να πείσεις κάποιον, εάν αποδέχεται την δική σου στάση ζωής, να αλλάξει και αυτός.

«Εγώ, το προσπάθησα, να αλλάξω την νοοτροπία του μέσου Έλληνα, για το προσωπικό που μπήκε και στελέχωσε την εταιρεία. Η αλλαγή, προς το καλύτερο, επετεύχθη σε ένα μεγάλο ποσοστό. Και ένας από τους λόγους της επιτυχίας της Aegean ήταν και αυτός», λέει.

Πρακτικά, συνεχίζει, η νοοτροπία αλλάζει εξηγώντας και αναλύοντας στο προσωπικό σε καθημερινή βάση ο κάθε διευθυντής τη σκέψη του, με σημασία στη λεπτομέρεια, και με κατεύθυνση ώστε να σκέφτεται το σύνολο, όχι το «εγώ».

Ο ίδιος έτσι είναι. Δίνει ακόμα σημασία σε κάθε τι. Λένε πως έχει ψύχωση με την καθαριότητα. Το παραδέχεται.

«Έμπαινα και μπαίνω μόνος μου στις τουαλέτες να δω σε τι κατάσταση είναι. Παλιά, όταν τα αεροπλάνα μας ήταν λιγότερα, πήγαινα και τα βράδια και έκανα ελέγχους. Να σου δείξω φωτογραφίες εδώ (στο κινητό) τι προσέχω και παρατηρώ όποτε μπαίνω στο αεροπλάνο; Τις στέλνω πολλές φορές στον Διευθυντή του Τεχνικού Τμήματος και του λέω: γιατί δεν τα αλλάξατε αυτά που είναι φθαρμένα;».

-Δεν τους φοβερίζετε τους υπαλλήλους σας έτσι; Ότι εγώ, δηλαδή, είμαι ο στρατιωτικός και σας ελέγχω τώρα;
« Όχι Παναγία μου, όχι! Εγώ γινόμουν ένα με αυτούς, ποτέ δεν τους αντιμετώπισα αφ’ υψηλού. Είναι συνεργάτες μου όλοι. Έτσι τους βλέπω».

-Και πιστεύετε πως έτσι, όπως κάνετε εσείς στην εταιρεία, μπορεί να αλλάξει και η νοοτροπία ενός ολόκληρου λαού;
«Βέβαια. Αλλάζει, αν ο κάθε υπουργός δίδει το παράδειγμα. Να συμπεριφέρεται σαν κοινός πολίτης. Εμείς στα αεροπλάνα μας,  τους πολιτικούς στην αρχή τους κατεβάζαμε εάν αρνούνταν να περάσουν την διαδικασία του σεκιούριτι, του ελέγχου ασφάλειας. Είχαμε δώσει εντολή στο προσωπικό μας εκεί, όποιος το κάνει αυτό να τον κατεβάζουν. Και το κάναμε! Φώναζαν στην αρχή, διαμαρτύρονταν, και πήγαιναν και πετούσαν με την Ολυμπιακή. Αλλά τελικά κατάλαβαν ότι εμείς δεν αλλάζουμε θέσεις και αρχές μας, και το συνήθισαν».

-Τι σας θυμώνει πιο πολύ από όλες τις επί μέρους εκφάνσεις της ελληνικής νοοτροπίας;
«Το “δεν βαριέσαι”. Αυτό, δεν υπάρχει για μένα, και δεν υπάρχει και στην εταιρεία μας. Λες “δε βαριέσαι” για το ένα, “δε βαριέσαι” για το άλλο, και επεκτείνεται ένα ατέλειωτο “δε βαριέσαι” σε όλα, για όλα. Υπάρχει, όμως, κάτι στη δική μας γλώσσα που μπορεί να το επιδιορθώσει και αυτό, αρκεί να το ξεθάψεις: το φιλότιμο. Και αυτό προσπάθησα να βγάλω από τον καθένα για να στήσουμε την εταιρεία από την αρχή».

Αυτοβιογραφούμενος

«Γεννήθηκα το 1940 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Οι γονείς μου ήταν «μιας μέσης κοινωνικής θέσης». Ο πατέρας ασχολείτο με τα καύσιμα. Τα διέθετε με τενεκέδες, και εγώ πιτσιρικάς τότε, πολλές φορές τους κουβαλούσα. Είχε ένα μαγαζί στο Καμαράκι, στη Λεωφόρο Καλοκαιρινού, στη Πλατεία της Αγίας Αικατερίνης όπου ήταν τα λεωφορεία. Μεγαλώνοντας, μπήκα και εγώ στη δουλειά, και όταν τέλειωσα τις σπουδές,  άρχισα να την επεκτείνω γιατί έγιναν οι δεξαμενές των καυσίμων στη Κρήτη και άλλαξε ο τρόπος μεταφοράς και διακίνησης των καυσίμων. Ανέλαβα την μεταφορά καυσίμων σε όλη τη Κρήτη για την Caltex τότε, Texaco μετά».

«Το 1996 πήραμε το πρώτο συμβόλαιο με τη Hertz και από αυτήν την εταιρεία προσφοράς υπηρεσιών αρχίζω ουσιαστικά την επιχειρηματική μου πορεία. Εκεί, απέκτησα εμπειρία και μπήκαν οι σωστές βάσεις μου. Είδα πιο καθαρά τις τεράστιες προοπτικές της τουριστικής ανάπτυξης της χώρας. Με την ίδια λογική της παροχής υψηλού επιπέδου υπηρεσιών, μπήκαμε το 1995 στην αεροπορική αγορά. Ως τότε, κανείς μας δεν ήξερε το αντικείμενο αυτό. Μετατρέψαμε μια μικρή εταιρεία αεροταξί με ιδιωτικά Piper, σε business aviation, τότε που δεν υπήρχε τέτοιο πράγμα στην Ελλάδα. Πήραμε Lear Jets και αρχίσαμε να πουλάμε πτήσεις τσάρτερ σε διευθυντές τραπεζών, στελέχη μεγάλων επιχειρήσεων κλπ, για ταξίδια μιας ή και λίγων ημερών οπουδήποτε στην Ελλάδα, ή και στο εξωτερικό. Αυτό τράβηξε μέχρι το 1999. Τότε, με την μικρή εμπειρία που αποκτήσαμε, και από την οποία διαπίστωσα το έλλειμμα ποιοτικών αερομεταφορών στην Ελλάδα, αποφάσισα να βουτήξουμε σ’ αυτόν τον χώρο, και έκτοτε τραβάμε κουπί».

Στο γραφείο…

Σήμερα πλέον είναι πρόεδρος της μεγαλύτερης και πιο κερδοφόρας ελληνικής αεροπορικής εταιρείας που είχε ποτέ η Ελλάδα, και το καθημερινό κουπί τραβάνε κυρίως ο γιος του Ευτύχης Βασιλάκης, που είναι Αντιπρόεδρος, και ο Δημήτρης Γερογιάννης, Διευθύνων Σύμβουλος.

Είναι από νωρίς το πρωί στο γραφείο του, στα κεντρικά της Aegean στην Κάτω Κηφισιά. Ενημερώνεται, παρακολουθεί στατιστικά στοιχεία της εταιρείας, μιλάει με τους διευθυντές και συνεργάτες. Πέραν αυτών, ξοδεύει αρκετή ώρα  στο κομπιούτερ,  για τις πολιτικές, οικονομικές και επιχειρηματικές ειδήσεις της ημέρας.

Όταν πρωτοσυναντηθήκαμε γι αυτή τη συνέντευξη, ήταν νωπή ακόμα η είδηση που για όσους εμπλέκονται στην αεροπορική βιομηχανία είναι εφιάλτης: πτώση στην Κολομβία αεροσκάφους ναυλωμένου από βολιβιανή εταιρεία, με 71 νεκρούς, ανάμεσά τους σχεδόν όλα τα μέλη μιας γνωστής βραζιλιάνικης ποδοσφαιρικής ομάδας.

Κατά τον κ. Βασιλάκη, που μελέτησε, ανέλυσε και συζήτησε με τους άμεσους συνεργάτες του στην Aegean όλα τα δεδομένα που είχαν στη διάθεσή τους μέχρι εκείνη την ώρα (κάτι, λέει, που κάνουν σε κάθε αεροπορικό ατύχημα), το συμπέρασμα της ομάδας εξαρχής ήταν αυτό που τελικά αποδείχτηκε: έμεινε από καύσιμα!

«Τα αεροπλάνα δεν πέφτουν μόνα τους, ποτέ. Αν δεν μπει ανθρώπινο χέρι μέσα, δεν πέφτει το αεροπλάνο», λέει κατηγορηματικά. Και επίσης κατηγορηματικά δηλώνει ότι τέτοιο ατύχημα αποκλείεται να συμβεί ποτέ στην Aegean.
«Κατ’ αρχάς σε όλα μας τα δρομολόγια πετάμε πάνω από περιοχές που έχουν αεροδρόμια σε πολύ κοντινή ακτίνα. Αυτή τη διαδρομή τη σχεδιάζουμε εμείς. Και επίσης έχουμε πάντα καύσιμα που διαρκούν μέχρι και δύο ώρες περισσότερες από την προγραμματισμένη ώρα πτήσης».

Καράβι σε αχαρτογράφητα νερά

Ο επιχειρηματίας στην Ελλάδα σήμερα, αντί να είναι προστατευόμενο είδος, μοιάζει να τελεί υπό διωγμό. Ζει σε περιβάλλον διαρκούς αβεβαιότητος – σαν να πελαγοδρομείς χωρίς πυξίδα.

Ο επιχειρηματίας,  θέλει σταθερό πολιτικό τοπίο. Απλά πράγματα. Που κάπως στην Ελλάδα, χωρίς ποτέ να καταλαβαίνει κάποιος γιατί, μεταλλάσσονται σε πολύπλοκα.

«Να σκεφτείς ότι εμείς στα αεροπορικά, αν δεν κάνουμε ένα πρόγραμμα δεκαετίας μπροστά, δεν μπορούμε να στήσουμε την εταιρεία ώστε να είναι ανταγωνιστική».

Ιδού μια αναγωγή στην πραγματικότητα:

Ένας ώριμος Κυβερνήτης της Aegean, λέει ο Βασιλάκης, με τις ασφαλιστικές εισφορές και προσαυξήσεις κοστίζει 130.000 ευρώ ετησίως  αλλά λαμβάνει καθαρά μόνο 45.000 ευρώ. Το 62% πάει στο κράτος σε εισφορές και φόρους. Άρα, θέλει να πει, με όλη αυτήν την υπερφορολόγηση εδώ, το ίδιο το κράτος καθιστά τις ελληνικές εταιρείες σαν την Aegean μειονεκτικές απέναντι στον ξένο ανταγωνιστή τους, που δεν έχει τα αντίστοιχα βάρη, ούτε και την αντίστοιχη αβεβαιότητα όσων απόμειναν να επιχειρούν στην σημερινή Ελλάδα.

«Όταν σηκωθεί ένα αεροπλάνο στον αέρα, ανταγωνίζεται αμέσως όλες τις άλλες ξένες εταιρείες. Άρα, πρέπει κανονικά να έχει το ίδιο κόστος. Αν δεν το έχει, τότε υπάρχει πρόβλημα. Έτσι λοιπόν εμείς, επειδή ακριβώς επιβαρυνόμαστε με παραπάνω έξοδα, ή πρέπει να πουλάμε λίγο παραπάνω ή να αναπτυσσόμαστε λιγότερο. Η διαφορά μεταξύ του low cost και της δικής μας εταιρείας, προσπαθούμε να μην είναι μεγάλη. Αλλά είναι πολύ price-sensitive η αγορά ούτως ή άλλως».

Η Aegean παίζει πια έναν πολύ σημαντικό ρόλο στον τουρισμό της χώρας. Τόσο, που υπερβαίνει πια τα όρια μιας επιχειρηματικής καθιέρωσης.

Η AEGEAN μετά την εξαγορά της Olympic Air το 2013, επένδυσε συνειδητά στη στήριξη του τουρισμού προσθέτοντας πάνω από 60 νέους προορισμούς. Σήμερα από τις 6 βάσεις της συνδέει με τακτικές πτήσεις την Ελλάδα με 112 διεθνείς προορισμούς σε 40 χώρες. Παράλληλα ένα κομμάτι του στόλου της συνεργάζεται με μεγάλους tour operators, υπογράφει κάθε χρόνο συμβόλαια για την επόμενη περίοδο, και πραγματοποιεί ναυλωμένες πτήσεις, τσάρτερ, με βάσεις σε Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη, Ρόδο, Καλαμάτα και αλλού, φέρνοντας με πτήσεις απευθείας από προορισμούς του εξωτερικού προς τις συγκεκριμένες πόλεις τουρισμό σε αυτές.

«Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι εμείς χρησιμοποιούμε τα ίδια αεροπλάνα, τα δικά μας, για τις τσάρτερ πτήσεις, και τις δικές μας 174 θέσεις που έχει το Airbus 320 δεν τις κάνουμε 200 για να χωρέσουν πιο πολλοί, όπως κάνουν σχεδόν όλες οι τσάρτερ εταιρείες. Και προσθέτουμε πάλι ποιοτικές υπηρεσίες».

Εμείς και το Χιούστον

Πιο ασταθές και αβέβαιο πολιτικό περιβάλλον από αυτό που βιώνουμε πάλι τώρα, δεν υπάρχει. Όταν συναντηθήκαμε με τον Θεόδωρο Βασιλάκη, είχε φουντώσει ξανά και στην Ευρώπη η συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ.

Την θέλει ενωμένη, και να εξελιχθεί σε μεγάλη δύναμη. Θεωρεί ότι όσοι την αποτελούμε, πρέπει να αποφεύγουμε τα μεταξύ μας μαχαιρώματα. Να βοηθούμε τους αδυνάτους όπου χρειάζεται. Και, όσον αφορά την Ελλάδα, να κατανοήσουμε το πραγματικό μας μέγεθος και να προσαρμοστούμε σε αυτό.

«Δεν παύουμε γεωπολιτικά – λέει –  να είμαστε μια χώρα που ενώ παίζουμε σημαντικό ρόλο για τις μεγάλες δυνάμεις στον χώρο που βρισκόμαστε, δεν παύουμε να δαπανούμε πολύ μεγάλα κονδύλια σε σχέση με τον πληθυσμό μας και το ΑΕΠ της χώρας».

Παίρνει ως παράδειγμα το Χιούστον στις Ηνωμένες Πολιτείες,  που έχει περίπου τον ίδιο πληθυσμό με της Ελλάδος. Όμως, συνεχίζει, αυτή η πόλη έχει ένα αεροδρόμιο βασικά, και ακόμα ένα μικρότερο δευτερευόντως.

«Εμείς, έχουμε 28 μικρά αεροδρόμια, και άλλα 11 εμπορικότερα. Δηλαδή,  39 αεροδρόμια σε μια χώρα με τον ίδιο πληθυσμό με το Χιούστον. Έχουμε ασφαλώς ειδικές συνθήκες εδώ. Πρέπει να τα συντηρήσουμε, να κοιτάξουμε τα σύνορά μας.  Άρα δεν μπορούμε κι ούτε πρέπει να αποκοπούμε και να γίνουμε τριτοκοσμική χώρα».

Απευκταία για τον Θεόδωρο Βασιλάκη η διάλυση της ΕΕ, που και αυτή συζητείται όλο και πιο ανοικτά. Θα αλλάξουν, λέει,  πολλά πράγματα στην Ελλάδα εάν συμβεί αυτό, και σίγουρα ακόμα περισσότερο εάν μείνουμε εμείς, ως χώρα, εκτός ΕΕ. Και εάν;

Για τον ίδιο, δεν τίθεται θέμα. Ο τόπος μου, λέει, είναι εδώ. Και η λέξη «τόπος» έχει απείρως περισσότερα κιλά σημασίας από την «χώρα». Το δεύτερο, είναι γεωγραφικό. Το πρώτο, της ψυχής.

Αλλά ούτε και επιχειρηματικά τίθεται θέμα. «Εδώ είναι η βάση μας, εδώ είναι η χώρα μας, θα μείνουμε και θα το παλέψουμε. Θα προσπαθήσουμε να προσαρμοστούμε στις νέες καταστάσεις που θα διαμορφωθούν, όποιες και να είναι αυτές. Να προσφέρουμε πάντοτε το προϊόν που προσφέρουμε, την ποιότητα που έχουμε, για να βοηθούμε πάντοτε την γοργά αναπτυσσόμενη βιομηχανία που έχει εναπομείνει στην Ελλάδα, την τουριστική».

Ο κύκλος…

Οι άνθρωποι που τον ζουν από κοντά, χρόνια τώρα και σχεδόν σε καθημερινή βάση, θα σου πουν πολλά «στιγμιότυπα» από τη ζωή του προκειμένου να σου δώσουν να καταλάβεις «τι άνθρωπος είναι». Κι όταν αναφέρονται ειδικά στις δυσκολίες που συνάντησε στη πορεία του, «καθόλου λίγες» διαβεβαιώνουν, εκείνο που λένε σχεδόν ομόφωνα είναι ότι ποτέ δεν πανικοβάλλεται, ποτέ δεν χάνει τη ψυχραιμία του.

« Όσοι μεγαλώνεις και συσσωρεύεις εμπειρία, παύεις να πανικοβάλλεσαι εύκολα, όπως και να ενθουσιάζεσαι εύκολα. Ιδίως στις επιχειρήσεις, ο επιχειρηματίας δεν πρέπει ποτέ να χάνει την ψυχραιμία του. Αν υπερ-ενθουσιαστείς, ή υπέ-απογοητευθείς, δεν μπορείς να έχεις διαύγεια στη σκέψη σου, για να πάρεις τις σωστές αποφάσεις».
Ακούγοντας και παρατηρώντας τον, στέκομαι με πολλή σκέψη απέναντι σε αυτό που είναι και σ’ αυτό που κάνει. Ο επιχειρηματίας, και οι δουλειές του. Ο αυτοέλεγχος. Η ψυχραιμία. Η διορατικότητα. Η αναμονή της κατάλληλης στιγμής. Το ρίσκο. Η απόφαση. Αυτός είναι ο κύκλος του.

Μιλάει πολύ για επιχειρήσεις, επιχειρηματίες, επιχειρηματικότητα. Γεννήθηκε, ανδρώθηκε και υπάρχει μέσα σε αυτόν τον κύκλο. Όπου όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο στεγνά όσο μπορεί να φανταζόμαστε εμείς οι απέξω. Εκτιμάει την καλή τέχνη, με τα δικά του κριτήρια, το δικό του γούστο, όπως όλοι οι άνθρωποι. Ενδιαφέρεται για όσα συμβαίνουν στην κοινωνία, όχι μόνο σε επιχειρηματικό επίπεδο. Αν κάτι αποτελεί την μόνιμη αναφορά του, αυτό δεν είναι ούτε ένα αεροπλάνο, ούτε αυτοκίνητο, ούτε ένα οικόπεδο, ούτε ένα μπιτόνι βενζίνης. Είναι ο τόπος του. Και με αυτό, εννοεί το χώμα που πατά, τον ουρανό που τον σκεπάζει, τον ήλιο που τον ζεσταίνει, τον αέρα που τον δροσίζει, το κρασί που τον ευφραίνει …

Χαζοπαππούς

Ο Βασιλάκης που κάθεται απέναντί μου στο γραφείο του στην Aegean είναι, λέει,  το ίδιο και το αυτό πρόσωπο και στο σπίτι του με την οικογένεια του, ή έξω με τους φίλους.
«Δεν προσπαθώ να παραστήσω τον εαυτό μου διαφορετικό από αυτό που είναι. Δεν εκφράζομαι αλλιώς τώρα που μιλάω με σένα απ’ ό,τι όταν μιλάω με κάποιο υψηλόβαθμο στέλεχος των εταιρειών μας, ή με έναν φίλο που θα πάω να φάμε κάτι σε μια ταβέρνα ή να παίξουμε ένα γύρο γκολφ».
Έρχεται η κουβέντα στα εγγόνια του. Που αυτά, με διαβεβαιώνει, δεν θα του ξεφύγουν όπως του ξέφυγαν οι δύο γιοί του, και θα τους μυήσει από νωρίς στο γκολφ.
«Χαζοπαππούς; Εκατό τοις εκατό. Χαζομπαμπάς;  Όχι. Γιατί στην ηλικία εκείνη ήμουν στον αγώνα της δημιουργίας και δεν σκεφτόμουν τίποτ’ άλλο. Ενώ του παππού, του περισσεύει χρόνος», λέει, φωτίζεται το, κατά τεκμήριο, αυστηρό του πρόσωπο, και τον βλέπω κάπου να χάνεται…
«Σκέφτομαι αν ό,τι έχω κάνει μέχρι στιγμής στη ζωή μου, έχει σχέση με το κοινό. Αν έχει ωφελήσει γενικότερα κάποιους ανθρώπους  και, κυρίως, τον ίδιο μου τον τόπο».

Η Κρήτη

«Και κάνοντας αυτές τις σκέψεις» – συνεχίζει – «τα τελευταία χρόνια με έχει συνεπάρει τόσο πολύ το γκολφ, που κάποιοι μπορεί να με λένε και κολλημένο».

Όμως αλλού είναι το «κόλλημα», και εδώ αρχίζει  μία παρανοϊκή, άκρως ελληνική ξενάγηση. Προορισμός, Κρήτη. Τοποθεσία, Χερσόνησος.

Εκεί, ο Βασιλάκης έριξε περίπου 12 εκατομμύρια για να κάνει το γήπεδο του γκολφ, το Crete Golf Club, όχι απλά «παιζούμενο», αλλά ελκυστικό ακόμα και στους πιο απαιτητικούς ενασχολούμενους  με το άθλημα – οι οποίοι, ειρήσθω εν παρόδω, είναι μακράν οι περισσότεροι στον κόσμο από οποιοδήποτε άλλο σπορ, διότι γκολφ μπορείς να παίζεις, και μάλιστα σε ανταγωνιστικό επίπεδο, μέχρι και τα βαθιά γεράματα.

Το λίφτιγκ ολοκληρώθηκε το 2015, και τον Οκτώβριο εκείνης της χρονιάς το γήπεδο παραδόθηκε στους παίκτες. Πρόκειται για μία ημιεποχική επιχείρηση, με περίοδο ωφέλιμη από Μάρτιο-Οκτώβριο.

«Δεν έχουν συνειδητοποιήσει ακόμα, ούτε το κράτος, ούτε όμως και οι τουριστικοί παράγοντες, ότι η ανάπτυξη του γκολφ στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στα νησιά της Ρόδου και της Κρήτης, είναι ένας ποιοτικός εναλλακτικός τουρισμός, που θα επεκτείνει την τουριστική σεζόν κατά περίπου 4 μήνες ακόμα. Κι αυτό πασχίζω να κάνω εγώ τώρα, με την ανάπτυξη του γηπέδου της Κρήτης. Να κάνω μια επιχείρηση βιώσιμη, παράδειγμα προς μίμηση και για το κράτος και για τους τουριστικούς παράγοντες», λέει.

Τα χρήματα που έβαλε ξέρει ότι «δεν θα τα πάρω ποτέ πίσω». Αλλά τουλάχιστον, προσθέτει, «να μην ζημιώνουμε από εδώ και πέρα».

Το γκολφ της Κρήτης πρέπει να φτάσει να εισπράττει περίπου 1,5 εκατ. τον χρόνο για να μην είναι ζημιογόνο. Αυτή τη στιγμή εισπράττει λίγο παραπάνω από τα μισά.

Μέσα στην αιχμή της τουριστικής περιόδου, όταν υπάρχει καλή πληρότητα στα γύρω από την Χερσόνησο ξενοδοχεία, που είναι πολλά και όλων των διαβαθμίσεων (αστέρων), το γήπεδο μπορεί να φιλοξενήσει περίπου 60-70 παίκτες, είτε αυτοί είναι μόνιμα  μέλη, είτε εποχικοί επισκέπτες, συνήθως από άλλες χώρες.

Η τιμή της συμμετοχής τους, που ονομάζεται green-fee, είναι η βασικότερη πηγή εισοδήματος της επιχείρησης, και συμπληρώνεται από κατανάλωση τροφίμων και ποτών στο Club House, από αγορά ειδών ένδυσης, εξοπλισμού (μπάλες, μπαστούνια, που οι γκολφερς ξέρουν ως σίδερα και ξύλα, κλπ), και από διάφορα τουρνουά που κατά καιρούς διοργανώνονται, όπως πχ το Aegean Christmas Cup που έχει καθιερωθεί πια με επιτυχία.

Όμως, δεν φτάνουν όλα αυτά τα «μεγέθη», όσο και αν βελτιωθούν,για να γίνει βιώσιμη η επιχείρηση. Το γκολφ, σε όλο τον κόσμο, είναι μία πολυδάπανη υπόθεση  που, εάν δεν συνδυαστεί και με  παράλληλες επενδύσεις, δεν έχει τύχη επιβίωσης. Σε όλες τις   ανταγωνιστικές μας χώρες Ισπανία, Πορτογαλία, Βουλγαρία, Τουρκία και Κύπρο – οι τρεις τελευταίες, αν και σχετικά καινούργιες στο παιχνίδι, ήδη μας έχουν αφήσει έτη φωτός πίσω – οι επιχειρηματίες ενισχύουν την αρχική επένδυσή τους με πώληση ή και ενοικίαση κατοικιών που κτίζουν συνήθως γύρω από τα γήπεδα.

Ο Θεόδωρος Βασιλάκης έχει αγοράσει με κόπο και απίστευτη γραφειοκρατική δυσκολία τα οικόπεδα στα οποία θέλει να κτίσει παραθεριστικές κατοικίες που θα τις αγοράζουν γκόλφερ από όλη την Ευρώπη.

Όχι! Το ελληνικό κράτος που δεν έχει ιδέα από ανάπτυξη γκολφ (επαναλαμβάνω, του πιο δημοφιλούς αθλήματος στον κόσμο από απόψεως συμμετοχής παικτών), μέχρι πρότινος απαιτούσε από τον επίδοξο επενδυτή να κτίσει και ξενοδοχείο 5 αστέρων!

Τώρα, κατέβασε τις απαιτήσεις του, που πάλι όμως παράλογες είναι.

Στην Κρήτη, λέει ο Θεόδωρος Βασιλάκης, «εμένα το κράτος θέλει πλέον να με κάνει αναγκαστικά ξενοδόχο των 25 δωματίων, για να μου δώσει άδεια να μπορώ να κατασκευάζω σπιτάκια (παραθεριστικές κατοικίες) στο γκολφ και να τα πουλώ, όπως κάνουν σε όλες τις χώρες του κόσμου που είναι γκολφικοί προορισμοί».

Είπαμε, στην περιοχή γύρω και κοντά από την τοποθεσία όπου είναι το Crete Golf Club υπάρχουν πέραν των 200 ξενοδοχείων. Η υποχρεωτική κατασκευή και λειτουργία ενός ακόμα, ιδίως αυτή τη χρονική στιγμή, είναι ο ορισμός της ελληνικής κρατικής σχιζοφρένειας. «Δυστυχώς», λέει ο Βασιλάκης, «οι δικοί μας δεν έχουν συνειδητοποιήσει ακόμα την έννοια του golf development».

Φυσάει άγνοια

«Το θέμα της επέκτασης της τουριστικής σεζόν έπρεπε να το είχαμε δει από τη δεκαετία του ’60. Αν το είχαμε πάρει στα σοβαρά από τότε, θα ήταν διαφορετικά πολλά πράγματα στον τόπο μας σήμερα. Δεν καταλαβαίνω γιατί ένας ξένος από την βόρεια Ευρώπη μπορεί εύκολα να πάει να αγοράσει ένα σπίτι σε γκολφικό σύμπλεγμα  στην Πορτογαλία και στην Ισπανία και να μην μπορεί να αγοράσει στη Ρόδο και στην Κρήτη, όπου οι κλιματικές συνθήκες εδώ είναι ιδανικές και μπορείς να παίξεις γκολφ ακόμα και ντάλα καλοκαίρι που σε άλλες μεσογειακές χώρες έχει καύσωνες και ούτε να σταθείς έξω μπορείς. Εδώ φυσάει το μελτέμι και μας σώζει».

Φυσάει όμως άγνοια. Και προκατάληψη. Και ασχετοσύνη. Κι αυτά σκοτώνουν…

Τον ρωτώ πώς και κανένα από τα αγόρια του δεν κόλλησε τη δική του «γκολφίτιδα»;
«Δυστυχώς εγώ το γκολφ το ανακάλυψα στα 62-63 μου. Αν το είχα ανακαλύψει πολύ πριν, θα μπορούσα να είχα κατευθύνει  τα παιδιά μου που ήταν τότε 4-5 ετών.  Όταν όμως ο ένας γιος μου ήταν 40 τότε που άρχισα εγώ,  κι ο άλλος 36, ήταν πολύ αργά να τους μυήσω! Τώρα όμως προσπαθώ να επηρεάσω τα εγγόνια μου σε πληροφορώ. Ήδη τα δύο από τα τρία έχουν αρχίσει να παίζουν γκολφ.  Αλλά δυστυχώς είναι τόσο απαιτητικό το καθημερινό τους πρόγραμμα, που είναι αδύνατο να τους περισσέψει χρόνος για να τα πάω κάποια απογεύματα στη Γλυφάδα να παίξουν».

Πλήρης άγνοια…

Τον Θεόδωρο Βασιλάκη στενοχωρεί πολύ ότι την προοπτική εκτόξευσης του ποιοτικού τουρισμού, ένα παρακλάδι του οποίου αποτελεί και η ανάπτυξη του γκολφ, καμία ελληνική κυβέρνηση μέχρι τώρα δεν έχει καταλάβει και δεν έχει εκτιμήσει.

Είναι σαν να της λένε όλοι οι ειδήμονες «άνοιξε ένα τέτοιο μαγαζί, και ο τζίρος σου, ιδίως εδώ που έχεις όλη την φυσική υποδομή, καιρικές συνθήκες, ομορφιά φύσης, θα εκτοξευθεί στα ύψη πολύ γρήγορα, θα επωφεληθούν κι άλλοι τομείς, θα αυξηθεί η απασχόληση, κλπ», και αυτή να αδιαφορεί…

Σχεδόν σε κάθε ένα από τα 11 μέχρι τώρα διεθνή τουρνουά γκολφ της Aegean στην Ελλάδα, θυμάμαι ότι είχαν προσκληθεί οι εκάστοτε υπουργοί Τουρισμού, στελέχη του ΕΟΤ κλπ. Όλοι έδειχναν να εντυπωσιάζονται από όσα έβλεπαν, και από όσα τους έλεγαν οι ειδικοί του golf development που ήσαν εκεί. Και όλοι, οι εντυπωσιασμένοι πολιτικοί,  υπόσχονταν ότι θα ασχοληθούν σοβαρά με αυτόν τον αναπτυξιακό τομέα.

Δεν έκαναν τίποτα…

Ο ξένος γκόλφερ που θα έρθει στην Ελλάδα, ξοδεύει πολύ περισσότερα από τον λεγόμενο μέσο τουρίστα. Έρευνα της εταιρείας KPMG προσδιορίζει την διαφορά σε περισσότερο από 30%. Υπάρχει παντελής απουσία του ΕΟΤ από ό,τι έχει σχέση με το γκολφ, και όμως έχουν ένα σημαντικό περιουσιακό στοιχείο που δεν ξέρουν πώς να το διαχειριστούν.

Βλέπω τον Βασιλάκη στην  «Τρύπα 18» της Κρήτης να διορθώνει τις λακκούβες των άλλων. Ένας κοινός φίλος μου λέει «από τότε που μαζί με τον μακαρίτη Καπετάν Βασίλη (Κωνσταντακόπουλο) μυήθηκαν στο γκολφ στη διάρκεια ενός επαγγελματικού τους ταξιδιού στην Αμερική, έχει φάει κόλλημα».

«Ε, δεν είναι ότι θα πεθάνω αν δεν πάω να παίξω μια-δύο φορές την εβδομάδα», αποκρίνεται εκείνος, υπομειδιώντας. «Αυτό όμως που με ενδιαφέρει, και έχω διαθέσει και χρόνο πολύ και χρήμα, είναι να αποφέρει καρπούς αυτή η προσπάθειά μου για την εξάπλωση του γκολφ στην Ελλάδα. Το προσπαθώ με όλη μου τη δύναμη», συμπληρώνει, έχοντας χάσει το κρυφό χαμόγελο.

Αν ήταν πολιτικός; 

Τον ρωτάω γιατί δεν έχει επιμείνει να δει έναν πολιτικό και να του εξηγήσει κατ’ ιδίαν αυτό στο οποίο τόσο πιστεύει;
«Δεν θέλουμε», απαντά κοφτά. Νοιώθει ότι θάναι σαν να ζητά κάποια χάρη «και εμείς δεν έχουμε υποχρεωθεί ποτέ σε κανέναν, πολιτικώς».
«Αυτή είναι η δύναμή μας, Χρήστο μου, κι ας έχει ένα κόστος για μας».

-Και  στην υγεία;
«Αυτό, στο υπογράφω».

-Αν σας καλούσε ένας πολιτικός και σας έλεγε «σου εμπιστεύομαι εν λευκώ το υπουργείο Τουρισμού, στελέχωσέ το, άλλαξέ το, κάν’ το ό,τι θέλεις», τι θα κάνατε;
«Δεν κάνω ποτέ κάτι που υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αποτύχει. Εγώ, σ’ αυτό το πόστο θα αποτύχω, διότι δεν είμαι πολιτικός. Είμαι μόνο επιχειρηματίας».

Δηλαδή:
«Η διαφορά ενός πολιτικού και ενός επιχειρηματία είναι τεράστια. Ως πολιτικός δεν μπορείς να συμπεριφέρεσαι ως Βασιλάκης. Ό,τι έχω στο μυαλό μου εγώ, το λέω καθαρά, ίσια. Αν το έκανα αυτό ως πολιτικός, θα είχα αποτύχει. Δεν έχω τα προσόντα. Και επιχειρηματίες που έγιναν πολιτικοί γιατί πίστεψαν και πιστεύουν ακόμα ότι θα κάνουν καλό στην Ελλάδα, απέτυχαν».

-Ο επιχειρηματίας Τραμπ θα αποτύχει λέτε ως πολιτικός;
«Ο Τραμπ για μένα είναι μεγάλο ερωτηματικό. Ελπίζω και προσεύχομαι να επιτύχει, και να μην ρίξει τη χώρα του και την ανθρωπότητα σε περιπέτειες. Δεν είμαι οπαδός της συμπεριφοράς του, ούτε και πολλών όσων εξαγγέλλει. Εγώ είμαι πάντοτε κάπου στη μέση πολιτικά. Είμαι άνθρωπος της πράξης, προσγειωμένος. Άσχετα εάν τα αεροπλάνα μου πετάνε (γελάει)».

-Έχετε κάποιον επιτυχημένο ως πρότυπο;
«Θαυμάζω πολλούς ανθρώπους για τις επιτυχίες τους στη ζωή. Για μένα όμως μετράει όχι μόνο το τι έκανες ή τι απέκτησες, αλλά και το πώς. Το ιστορικό σου, την πορεία που έχεις γράψει σαν άτομο. Είναι βασικό για μένα».

-Η χειρότερή σας στιγμή την τελευταία 6ετία;
«Το καλοκαίρι του 2015 όταν και επιβλήθηκαν τα capital controls. Σε εθνικό επίπεδο, όπως όλοι, είχα μεγάλη ανησυχία για το πού πάει ο τόπος. Και σε επιχειρηματικό, γιατί έπρεπε να στριμωχτούμε, να προσέξουμε τα πάντα, να σηκώσουμε το μικρό μας κορμί σαν εταιρεία, και να πούμε στην Airbus κοιτάξτε να μας φέρεστε όπως σε όλες τις μεγάλες εταιρείες. Τιμολογιακά. Δεν είναι εύκολο να το πει αυτό κάποιος που παραγγέλλει 10-15 αεροπλάνα όταν άλλοι παραγγέλλουν 100».

Η προσπάθεια

Οι κουβέντες του είναι απλές, λίγες, και χωρίς σάλτσες. Έτσι είναι και η διατροφή του. Όλα τα καλά της κρητικής γης, αλλά με μέτρο.

«Απ’ όλα τρώω. Αποφεύγω το πολύ κόκκινο κρέας, μία με δύο φορές την εβδομάδα το πολύ. Ψάρι, όσπρια. Προσπαθώ να κοιμάμαι νωρίς. Προσπαθώ να μην τρώω το βράδυ. Όταν βγαίνω έξω κοινωνικά, 11.30-12.00 σηκώνομαι να φύγω και οι άλλοι με βλέπουν σαν εξωγήινο».

Μετράω πόσες φορές, σε κάθε κουβέντα μαζί του, υπάρχει η λέξη «προσπαθώ». Αυτήν θα επέλεγα εάν κάποιος μου ζητούσε μονολεκτικά να τον χαρακτηρίσω.

Χαζεύω φωτογραφίες του. Οι περισσότερες τον δείχνουν να λαμβάνει κάποιο βραβείο – είτε για τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, είτε για τις γκολφικές του επιδόσεις.

Βλέπω έναν παράξενο συνδυασμό αυστηρότητας και γλυκιάς πραότητας. Είναι ευθυτενής, καμαρωτός και ταπεινός – όλα αυτά, συνδυαστικά.
Ξυπνάει πολύ νωρίς και αρχίζει τη δουλειά του στο κομπιούτερ. Κάνει μια γυμναστική περίπου 45 λεπτά με μία ώρα, του αρέσει, λέει, να είναι γυμνασμένος, σε καλή φυσική κατάσταση.

Τα βράδια πριν κοιμηθεί, διαβάζει πάντα. Τώρα τελευταία προτιμά ιστορικά, κυρίως, ή και ψυχολογικά βιβλία.

-Πιστεύετε στον Θεό;
«Βέβαια. Πιστεύω».

-Με ποιον τρόπο;
«Κάνοντας συνεχώς τον αυτοέλεγχό μου».

-Η Εκκλησία πρέπει να έχει ρόλο στην καθημερινή μας ζωή, ακόμα και σε πολιτικές διαστάσεις της; Είδαμε τον Ομπάμα δίπλα στον Αρχιεπίσκοπο στο επίσημο δείπνο, όταν μας επισκέφθηκε.
«Ιστορικά, η Εκκλησία στην Ελλάδα έχει παίξει έναν ρόλο, πιστεύω καλό, ιδίως για την ύπαρξη του έθνους. Όποιος διαβάζει Ιστορία, δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί πώς καταφέραμε και υπάρχουμε ως κράτος, ως έθνος, με όσα έχουμε υποστεί. Η απάντηση είναι ότι η Εκκλησία έχει παίξει σπουδαίο ρόλο σε αυτό».

-Πιστεύετε ότι όταν πεθάνουμε υπάρχει κάτι άλλο και ότι δεν γινόμαστε απλώς χώμα;
«Δεν προσπαθώ να γίνω καλύτερος άνθρωπος για να πάω κάπου αλλού όταν πεθάνω, στον Παράδεισο ας πούμε. Προσπαθώ να είμαι καλύτερος για να πουν όσοι μείνουν πίσω ότι αυτός έκανε κάτι καλό».