Την τελευταία χρονική περίοδο, την περίοδο της κρίσης, η αυτοδιοίκηση παρέμεινε ένας σταθερός θεσμός, πυλώνας κοινωνικής συνοχής, απολαμβάνοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών σε αντίθεση με το κεντρικό πολιτικό σύστημα. Αυτό συμβαίνει γιατί η αυτοδιοίκηση, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες δηλαδή, είναι θεσμοί με ισχυρή δημοκρατική νομιμοποίηση αφού οι εκπρόσωποί τους εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία ανά περιοχή. Είναι η τοπική εξουσία που βρίσκεται πιο κοντά στον πολίτη τυπικά και ουσιαστικά. Η λαϊκή ρήση “τα παράπονά σου στο δήμαρχο”, εκφράζει την αμεσότητα, την επαφή και την προσδοκία που έχουν οι πολίτες στην επίλυση των προβλημάτων τους από τους τοπικούς άρχοντες.
Η κρίση δεν άφησε αλώβητη και την αυτοδιοίκηση. Υπάρχει στασιμότητα στην ανάπτυξη του θεσμού και σε πολλούς τομείς υποχώρηση. Οι πόροι έχουν μειωθεί αισθητά ενώ οι ευθύνες αυξάνονται. Οι αυξημένες αρμοδιότητες της αυτοδιοίκησης δεν μπορούν να υλοποιηθούν αφού η χώρα μας διαθέτει από τα χαμηλότερα ποσοστά του ΑΕΠ στην αυτοδιοίκηση.
Παρόλα αυτά οι Δήμοι πρωτοστατούν στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής. Λειτουργούν παιδικούς σταθμούς, ΚΑΠΗ, κέντρα φροντίδας ηλικιωμένων, συσσίτια, εκδίδουν κοινωνικά επιδόματα, εφαρμόζουν προγράμματα εργασίας. Σε όλα αυτά προστέθηκε και η μέριμνα του προσφυγικού. Επίσης η αυτοδιοίκηση συνεργάζεται με εθελοντικές και περιβαλλοντικές ομάδες αξιοποιώντας την ευαισθησία και την δυναμική ενεργών πολιτών.
Το ΠΑΣΟΚ είναι ο πολιτικός χώρος που έδωσε φτερά στην αυτοδιοίκηση. Οι Δήμοι και οι Κοινότητες της δεκαετίας του 70, με αρμοδιότητες τα πιστοποιητικά και τα σκουπίδια, μετατράπηκαν σε δυνατούς περιφερειακούς εταίρους με μια σειρά νομοθετημάτων. Οι 6.500 Δήμοι και Κοινότητες έγιναν 325, απέκτησαν αναπτυξιακά εργαλεία, πόρους και πολλές αρμοδιότητες. Καθιερώθηκε η αιρετή Νομαρχία αρχικά και η αιρετή Περιφέρεια αργότερα με προγραμματικό και εκτελεστικό ρόλο στη διαχείριση περιφερειακών προγραμμάτων και προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα προγράμματα Καποδίστριας και Καλλικράτης ήταν θεσμικά άλματα ενδυνάμωσης των Δήμων.
Η κρίση ανέστειλε τον Καλλικράτη και η αυτοδιοίκηση προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της ασκώντας αρμοδιότητες χωρίς τους απαραίτητους πόρους.
Η αποκέντρωση μέσα από την αυτοδιοίκηση,κατά το ευρωπαϊκό κεκτημένο, παραμένει ζητούμενο.
Η σημερινή κυβέρνηση έχει απογοητεύσει την αυτοδιοίκηση. Μετά από περισσότερα από δύο χρόνια στη διακυβέρνηση αποδεικνύεται ότι δεν έχει σχέδιο για αποκέντρωση και ενδυνάμωση της αυτοδιοίκησης. Εμφορούμενη από συγκεντρωτική αντίληψη άσκησης της εξουσίας, αντιμετωπίζει με καχυποψία το αυτοδιοικητικό κίνημα. Κύριο μέλημά της, στον νόμο που ετοιμάζει, είναι να αλλάξει το σύστημα των αυτοδιοικητικών εκλογών προσβλέποντας σε κομματικά οφέλη.
Από την άλλη πλευρά η Νέα Δημοκρατία δεν είχε ποτέ καλή σχέση με την αυτοδιοίκηση. Τη θέλει περιορισμένη δίχως αναπτυξιακό νεύρο και πρωτοβουλίες έξω από τη δική της ρότα. Γι’ αυτό κάθε φορά ήταν πολέμια των νόμων που έδιναν δυναμική στην αυτοδιοίκηση.
Η αυτοδιοίκηση έχει ρόλο και μάλιστα ουσιαστικό στην ανάπτυξη της χώρας με προϋπόθεση την αποκέντρωση του κράτους.
Οι μέχρι σήμερα σημαντικές προσπάθειες αποκέντρωσης, κυρίως με το πρόγραμμα Καλλικράτης, έμειναν μετέωρες και λόγω της κρίσης αλλά και από αντίρροπες δυνάμεις που δεν θέλουν να απαγκιστρωθούν και να παραχωρήσουν αρμοδιότητες που κατέχουν.
Οι πολιτικές δυνάμεις ευαγγελίζονται αποτελεσματικό κράτος το οποίο όμως μπορεί να επιτευχθεί με γενναία αποκέντρωση στην αυτοδιοίκηση με την ολοκλήρωση του Καλλικράτη και την υλοποίηση προτάσεων που το αυτοδιοικητικό κίνημα ζητά εδώ και χρόνια και η Δημοκρατική Συμπαράταξη υιοθετεί.
Σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση είναι:
– Όλες οι δομές πρόνοιας να υπάγονται στους Δήμους και οι Δήμοι να ασκούν την προνοιακή πολιτική με αποκέντρωση των αντίστοιχων πόρων.
– Οι Περιφέρειες να είναι υπεύθυνες για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των περιφερειακών προγραμμάτων χωρίς την κηδεμονία των υπουργείων.
– Να περάσουν στην αυτοδιοίκηση τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης, κατάρτισης και απασχόλησης καθώς και η πρωτοβάθμια οργάνωση υγείας.
Στη νησιωτική περιοχή μας όπου το κράτος βρίσκεται μακριά, έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για πρόσθετες αρμοδιότητες στη αυτοδιοίκηση σύμφωνα με τις προβλέψεις του προγράμματος Καλλικράτης. Επιπρόσθετα επιβάλλεται να γίνει η αυτοδιοίκηση ο θεσμικός πρωτεργάτης ανάδειξης και υποβοήθησης παραγωγικών επενδύσεων και σύνδεσης της παραγωγής του πρωτογενή και δευτερογενή τομέα με την τουριστική ζήτηση.
Για να μπορεί όμως η αυτοδιοίκηση να επιτελέσει τον αναπτυξιακό και κοινωνικό της ρόλο χρειάζεται εμπιστοσύνη και πολιτική βούληση από τους κυβερνώντες.
Ο πολιτικός χώρος που έχει μέχρι σήμερα αποδείξει αυτή την εμπιστοσύνη ήταν το ΠΑΣΟΚ και ευελπιστώ να συνεχίσει η Δημοκρατική Συμπαράταξη με μεγαλύτερη ορμή και να γίνει ο καταλύτης για να αποκτήσει η αυτοδιοίκηση στη χώρα μας τη θέση που της αξίζει.
Στ. Κουσουρνάς:«Η σημερινή κυβέρνηση έχει απογοητεύσει την αυτοδιοίκηση»
