Την επιτακτική ανάγκη αξιόπιστης ενημέρωσης του κοινού για τις εναλλακτικές, επιστημονικά τεκμηριωμένες, λύσεις αλλά και για τα οφέλη και τους τρόπους διακοπής του καπνίσματος ανέδειξε η πανελλαδική έρευνα «Πανδημία, Lockdown και Κάπνισμα-Συνήθειες και Κοινωνικές Τάσεις» της εταιρείας Marc για λογαριασμό της Παπαστράτος.
Σχεδόν 9 στους 10 καπνιστές (88,1%) σε νησιά Αιγαίου & Κρήτη δηλώνουν πως δεν έχουν την ενημέρωση που χρειάζονται για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος (σε σχέση με το μ.ο. πανελλαδικά που είναι 82,9%). Και αυτό παρά το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία της κοινής γνώμης (πάνω από 88%) πιστεύει πως θα πρέπει να έχουν αξιόπιστη ενημέρωση και πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις εναλλακτικές λύσεις καπνίσματος.
Συγκεκριμένα όσον αφορά τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη άξιο επισήμανσης αποτελεί το υψηλό ποσοστό του συνόλου των ερωτηθέντων που δήλωσε πως θεωρεί τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος λιγότερα βλαβερά από το κάπνισμα τσιγάρων (52,7% – το δεύτερο υψηλότερο πανελλαδικά) και το ακόμη υψηλότερο (55,5%) που συμφωνεί ότι τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος συμβάλλουν στην μείωση του καπνίσματος / είναι μια λιγότερο βλαβερή επιλογή για όσους συνεχίζουν να καπνίζουν. Το οποίο είναι και το υψηλότερο πανελλαδικά.
Επιπλέον πάνω από τους μισούς καπνιστές (51,1%) που συμμετείχαν στην πανελλαδική έρευνα, η οποία διεξήχθη τον Μάρτιο σε περισσότερα από 1200 νοικοκυριά στα αστικά κέντρα αλλά και την περιφέρεια, δήλωσαν πως δεν έχουν επαρκή ενημέρωση για τα οφέλη και τους τρόπους διακοπής του καπνίσματος. Με την κατάσταση στους νέους ηλικίας 21-34 να είναι ακόμη χειρότερη καθώς το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 61,7%.
Αυτό το τεράστιο έλλειμα ενημέρωσης, σε κάθε επίπεδο, ήταν το κεντρικό συμπέρασμα της έρευνας
που έλαβε χώρα στο πλαίσιο της μετα-πανδημικής επικαιροποίησης της στρατηγικής της Παπαστράτος για την επίτευξη του στόχου του «Ένα εκατομμύριο λιγότεροι καπνιστές έως το τέλος του 2021» που είχε εξαγγείλει πριν από ένα χρόνο. Ένα μεγάλο, αλλά όχι ανυπέρβλητο, εμπόδιο στο να προχωρήσουμε στο τέλος του τσιγάρου που όλοι επιθυμούμε να έρθει όσο πιο σύντομα γίνεται.
Το κάπνισμα στην εποχή της πανδημίας
Η πανδημία φαίνεται ότι μας πήγε πάντως ένα βήμα πίσω, ως κοινωνία, στο ζήτημα του καπνίσματος καθώς το 27,2% των ερωτηθέντων καπνιστών δήλωσε πως καπνίζει περισσότερο εν μέσω πανδημίας. Ενώ ένα 7,1%, ξεκίνησαν ξανά ενώ το είχαν διακόψει.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά αύξησης της συχνότητας του καπνίσματος παρατηρήθηκαν στην Αττική (33,4%), στους αυτοαπασχολούμενους (37,4%), στους άνεργους (47,6%) και στις ηλικίες 21-34 ετών (37,8%). Αναδεικνύοντας ξεκάθαρα την άμεση σύνδεση μεταξύ ανασφάλειας, άγχους και καπνίσματος. Και αυτό παρά το γεγονός ότι 84,3% των καπνιστών ανησυχεί πως το κάπνισμα έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία τους. Αν και, ένα εντυπωσιακό 18,4% δεν μπορεί να αναγνωρίσει ποιες είναι οι ουσίες στο τσιγάρο που βλάπτουν την υγεία του. Αποδεικνύοντας και πάλι την κρίσιμη αξία της σωστής ενημέρωσης για να μπορέσουμε να βγούμε από το αδιέξοδο.
Ο κρίσιμος ρόλος των εναλλακτικών προϊόντων καπνίσματος
Δικαιολογημένη αισιοδοξία προκαλεί το γεγονός ότι οι πολίτες ζητούν περισσότερη ενημέρωση για τα εναλλακτικά προϊόντα, απέναντι στα οποία είναι θετικά προδιατεθειμένοι. Συγκεκριμένα 60,5% του πληθυσμού δηλώνει πως εάν κάποιος κοντά του χρησιμοποιεί μια εναλλακτική λύση χωρίς καπνό, δεν τον ενοχλεί σε σύγκριση με κάποιον που καπνίζει τσιγάρα (56,9% για νησιά Αιγαίου και Κρήτη) και 37,4% των ερωτηθέντων έχει ήδη προτείνει σε κάποιον καπνιστή να σταματήσει το κάπνισμα τσιγάρων και να δοκιμάσει μια εναλλακτική λύση (37,6% για νησιά Αιγαίου & Κρήτη). Ένα ποσοστό που ανεβαίνει στο 52,8% στις ηλικίες 21-34 ετών.
Επιπλέον έξι στους δέκα ενήλικες δηλώνουν πως θα επέλεγαν πιο εύκολα ή θα πρότειναν σε καπνιστές εναλλακτικά προϊόντα εάν είχαν πιο σαφή ενημέρωση για τα επιστημονικά δεδομένα που τα διαφοροποιούν από το κάπνισμα. Ένα ποσοστό που εκτοξεύεται στο 70,2% στις ηλικίες 21-34 ετών. Κάτι που σημαίνει ότι οι νέοι φαίνονται να έχουν αντιληφθεί ήδη την ευκαιρία που αντιπροσωπεύουν αυτά τα καινοτόμα προϊόντα για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα.
Όπως φαίνεται να το έχει αντιληφθεί, παρά το έλλειμα ενημέρωσης, και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ένα γεγονός που έρχεται και αποτυπώνεται σε αριθμούς στην ύπαρξη περίπου 440.000 χρηστών ενναλακτικών προϊόντων αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων και άνω των 300.000 που έχουν επιλέξει το προϊόν θέρμανσης καπνού της PMI το οποίο πρόσφατα αδειοδοτήθηκε από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων ως το πρώτο και μοναδικό «προϊόν καπνού διαφοροποιημένου κινδύνου σε σχέση με το τσιγάρο και κατά συνέπεια καλύτερο για τη δημόσια υγεία».
Αν και, και στο πεδίο των εναλλακτικών προϊόντων, η συνολική έλλειψη ενημέρωσης συνεχίζει να αποτελεί αγκάθι καθώς το 51,6% των καπνιστών αναφέρουν πως δεν γνωρίζουν τις διαφορές μεταξύ των συμβατικών τσιγάρων και των εναλλακτικών προϊόντων καπνού (51,9% για νησιά Αιγαίου & Κρήτη). Ενώ ακόμα και το 29,2% όσων ήδη χρησιμοποιούν εναλλακτικά προϊόντα αναφέρουν πως δεν τις γνωρίζουν ακριβώς.
Η επιστήμη φαίνεται πως θα είναι αυτή που τελικά θα μας δείξει το δρόμο για το τέλος του τσιγάρου. Συγκεκριμένα ένα 91,1% του συνολικού ερωτηθέντος πληθυσμού δηλώνει πως για την επιλογή του σωστού εναλλακτικού προϊόντος καπνίσματος θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η επιστήμη και η τεχνολογία που βρίσκεται σε αυτό. Αξιοσημείωτο είναι ότι την ίδια άποψη μοιράζεται και το 92,7% των μη καπνιστών που, παρότι δεν έχει σχέση με τα συγκεκριμένα προϊόντα, φαίνεται επίσης να κατανοεί την αξία της επιστήμης για τη μείωση της βλάβης του καπνίσματος.
Ξεπερασμένη συνήθεια το κάπνισμα
Ίσως τελικά το κρίσιμο στοιχείο που θα φέρει το τέλος του τσιγάρου να μην έχει να κάνει με την ουσία, δηλαδή με το πόσο βλάπτει την υγεία, αλλά (και) με την εικόνα καθώς, από τα στοιχεία της έρευνας, φαίνεται ότι το να είσαι καπνιστής στην εποχή μας είναι ξεπερασμένο, μη ελκυστικό και επιβλαβές για τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Συγκεκριμένα 70,7% των ερωτηθέντων μη καπνιστών θεωρεί πως το κάπνισμα αποτελεί μια ξεπερασμένη συνήθεια ενώ 1 στους 2 συμφωνεί ότι τα άτομα που καπνίζουν είναι λιγότερο ελκυστικά και επιθυμητά από αυτούς που δεν καπνίζουν.
Επιπλέον το 49% των ερωτηθέντων καπνιστών με σύντροφο μη καπνιστή αυτών αναφέρει πως το κάπνισμα αποτελεί αιτία διαφωνιών και καβγάδων με την/τον σύντροφό τους και το 13,6% παραδέχτηκαν πως έχουν φτάσει στο σημείο να κρύβουν ότι καπνίζουν από αγαπημένα πρόσωπα ή φίλους.
Όπως είναι εύκολο να διακρίνει κάποιος, υπάρχει ένα υπό διαμόρφωση κοινωνικό στίγμα απέναντι στους καπνιστές. Κάτι που σαφώς και αντιλαμβάνονται και οι ίδιοι, με το 34% να δηλώνει πως αισθάνεται συχνά άβολα σε παρέες που δεν καπνίζουν και ένα 30,6% να διατυπώνει την πεποίθηση ότι γίνονται διακρίσεις εις βάρος του.
Η αυξανόμενη κοινωνική πίεση στους καπνιστές για να σταματήσουν το κάπνισμα ή να στραφούν σε καλύτερες, επιστημονικά τεκμηριωμένες εναλλακτικές, επεκτείνεται και στο ευρύτερο φιλικό και κοινωνικό τους περιβάλλον. Ξεκινώντας από το πως αισθάνονται οι ίδιοι όταν επισκέπτονται τα σπίτια άλλων από τη στιγμή που μία στις δύο οικογένειες (48,9%) δεν επιτρέπουν το κάπνισμα πουθενά στο σπίτι τους. Ή, αντίστροφα, πόσο άβολα αισθάνονται οι μη καπνιστές όταν επισκέπτονται τα σπίτια καπνιστών, με το 61% να αναφέρει πως ενοχλείται γιατί δεν αισθάνεται άνετα σε χώρο με καπνό.
Όπως όλα δείχνουν η περίοδος της πανδημίας, που οδήγησε ένα μέρος του πληθυσμού πίσω στο κάπνισμα, αποτελεί μια προσωρινή παρένθεση. Με τη συντεταγμένη κατεύθυνση της κοινωνίας να δείχνει πως σύντομα θα καταφέρουμε, με οδηγό πάντα την επιστήμη και την τεχνολογία, να κάνουμε την μεγάλη αλλαγή και το κάπνισμα να γίνει οριστικά μια ξεπερασμένη συνήθεια του παρελθόντος.
