«Είναι πολύ μεγάλο βήμα να φτάσει κανείς να μιλήσει σ’ εμάς, να νιώσει ότι υπάρχει κάποιος που θα τον ακούσει δίχως να τον κρίνει», είναι τα πρώτα λόγια της Ολγας Θεοδωρικάκου, συντονίστριας του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της «Κλίμακας» και της 24ωρης γραμμής παρέμβασης για την αυτοκτονία 1018.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2015, που δημοσιεύθηκαν μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο, σημειώθηκαν 529 αυτοκτονίες, 8.000 απόπειρες, ενώ 5.500 άτομα βίωσαν το πένθος της πρόωρης απώλειας (βλ. το εξαιρετικό ρεπορτάζ του Γιάννη Παπαδόπουλου στην κυριακάτικη «Κ» της 27/5/2018, με τον τίτλο «Αυτοί που μένουν πίσω»). Με τα έως τώρα ανεπίσημα στοιχεία, το 2016 και το 2017 κινήθηκαν περίπου στα ίδια επίπεδα, ενώ για τα έτη της «σκληροπυρηνικής» κρίσης, 2010-2015, σημειώθηκαν τουλάχιστον 2.989 αυτοκτονίες, με τους άνδρες να είναι περισσότεροι από τις γυναίκες (για κάθε 4 άνδρες αντιστοιχεί μία γυναίκα), ενώ η Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου και η Αττική προπορεύονται στα περιστατικά αυτοχειριών.
Η 24ωρη γραμμή δέχεται ετησίως περί τις 13.000 κλήσεις, εκ των οποίων οι 3.000 είναι πολύ σοβαρές περιπτώσεις, ενώ το 90% εξ αυτών αποτρέπεται. Το Κέντρο, για το 2017, δέχθηκε 761 άτομα, έχοντας ολοκληρώσει συνολικά 5.800 συνεδρίες. «Είναι πάγια θέση μας ότι περίπου το 95% των συμβάντων μπορεί να αποτραπεί, αρκεί να ξεπεραστεί το στίγμα –π.χ., για θρησκευτικούς ή κοινωνικούς λόγους– και εκείνος που περνάει από το μυαλό του η αυτοχειρία να μιλήσει αμέσως. Πρέπει, όμως, και το περιβάλλον να έχει διαρκώς τα μάτια και τα αυτιά ανοικτά για σημάδια που μπορεί να δίνει κάποιος – είναι σχεδόν βέβαιο ότι εκείνος που σκέφτεται την αυτοχειρία θα δώσει σημάδια. Και κάτι ακόμη σημαντικότερο: είναι μύθος ότι εκείνος που αναφέρει ότι θέλει να αυτοκτονήσει τελικά δεν θα το κάνει», λέει η Ολγα Θεοδωρικάκου. Η ίδια αναφέρει κάτι πολύ ενδιαφέρον: το 85% των αυτοχείρων έχει έρθει σε επαφή με επαγγελματίες της υγείας, σηματοδοτώντας την ανάγκη για πληρέστερη εκπαίδευση, αλλά και επαγρύπνηση στις δομές υγείας. «Οπως ξέρετε, ο χώρος της ψυχικής υγείας απαιτεί εξατομικευμένη προσέγγιση· δεν υπάρχει “πασπαρτού”», αναφέρει η Ολγα Θεοδωρικάκου.
Ο λόγος για τον οποίον οδηγείται κάποιος στην αυτοχειρία, λένε οι ειδικοί, δεν είναι ποτέ μονοδιάστατος. «Είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Δεν μπορούμε να πούμε ότι φταίει η κρίση ή μία ερωτική απογοήτευση, διότι, σε αντίστοιχες περιπτώσεις, όλοι θα οδηγούνταν στην αυτοκτονία», σημειώνει η Ολγα Θεοδωρικάκου. «Υπάρχουν πάντοτε και ψυχοπαθολογικά αίτια, που προφανώς εντείνονται από τις εξωτερικές συνθήκες». Η ίδια περιγράφει ότι πολλές φορές η γραμμή έχει βοηθήσει επιτόπου άτομα λίγα λεπτά προτού οδηγηθούν στο μοιραίο. «Εχουμε συνεργαστεί πολλάκις με την αστυνομία και τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, η παρέμβαση, όμως, δεν είναι πάντοτε ασφαλής επιλογή», λέει η ίδια, ενώ περιγράφει ένα πρόσφατο περιστατικό: «35χρονος άνδρας τηλεφώνησε ακριβώς τη στιγμή που ήταν έτοιμος να βάλει τέλος στη ζωή του, για ένα σύνολο λόγων: απομόνωση, επαγγελματικά και ψυχοπαθολογικά προβλήματα, απόπειρες αυτοκτονίας. Εμείς καταφέραμε να παρέμβουμε στο σπίτι του και να τον οδηγήσουμε σε νοσηλεία».
Σε αυτό ακριβώς το σημείο, της νοσηλείας και του follow-up, της παρακολούθησης δηλαδή μετά την έξοδο από τη δομή υγείας, εστιάζει η Ολγα Θεοδωρικάκου. «Εχουμε επανειλημμένως ενημερώσει τις δομές υγείας για απλά πράγματα κατά τη νοσηλεία ατόμου που αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει, όπως, ας πούμε, να μην τοποθετείται ο ασθενής σε ψηλό όροφο ή κοντά σε παράθυρο, να υπάρχει 24ωρη παρουσία ειδικού δίπλα του για την αποφυγή χρήσης αντικειμένων ως φονικών όπλων, ενώ είναι απολύτως απαραίτητο, μετά το πέρας της νοσηλείας, να υπάρξει παρακολούθηση της πορείας του ατόμου – στην Ελλάδα είμαστε πολύ πίσω στο follow-up».
Οι ειδικοί, πάντως, τουλάχιστον για τη χώρα μας, θεωρούν ότι δεν υπάρχουν τάσεις μιμητισμού, όπως συμβαίνει κατά κόρον στο εξωτερικό, αλλά, όπως λένε, η αντιμετώπιση από τον Τύπο είναι τις περισσότερες φορές λανθασμένη. «Αν προσέξετε τα δημοσιεύματα του –αξιόπιστου και σοβαρού– διεθνούς Τύπου για την αυτοκτονία του Αντονι Μπουρντέν, θα δείτε ότι σε κάθε ρεπορτάζ αναφέρονται οι εγχώριες γραμμές πρόληψης αυτοκτονίας. Στην Ελλάδα, υστερούμε στη σωστή αντιμετώπιση, σύμφωνα με τις οδηγίες που έχει δώσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας».
Οπως και να ’χει, τρόποι πρόληψης υπάρχουν. Μένει να μπορέσουμε να τους εφαρμόζουμε στην καθημερινότητά μας, να ακούμε, να μιλάμε και να ζητούμε βοήθεια – να μη φοβόμαστε το στίγμα, να δίνουμε περισσότερη σημασία στη ζωή παρά στο τι θα πουν οι άλλοι…
