Ο Πανταζής Χούλης, ένας από τους κορυφαίους γριφολόγους του κόσμου, είναι η τρανή απόδειξη πως η δημιουργικότητα και η εξέλιξη δεν επιτυγχάνονται μόνο στα μεγάλα αστικά κέντρα. Αρκεί να έχεις πάθος γι’ αυτό που κάνεις και να αγαπάς τον τόπο που έχεις επιλέξει να μένεις…
Ο αναγνωρισμένος και βραβευμένος καθηγητής Πανεπιστημίου στην Αυστραλία, με κορυφαίες διακρίσεις και με προϋποθέσεις για μια ακόμα πιο λαμπρή ακαδημαϊκή πορεία, πριν από μερικά χρόνια τα παράτησε όλα και επέστρεψε στο Καστελλόριζο για να ξεκινήσει από το μηδέν! Για τον «γκουρού» των γρίφων, που ξεκίνησε από το Καστελλόριζο, τελείωσε το σχολείο στη Ρόδο, σπούδασε στην Κρήτη και διέπρεψε ως πανεπιστημιακός στην Αυστραλία, η επιστροφή στη γενέτειρα ήταν σκοπός ζωής.
Στο ακριτικό Καστελλόριζο, δημιούργησε με προσωπική εργασία και δικά του έξοδα το μοναδικό Μουσείο Γρίφων της Ελλάδας το οποίο έχει κηρυχθεί Ευρωπαϊκό Κέντρο STARTS (Science, Technology, Arts) κι εκεί φιλοξενούνται περισσότερα από 4.000 εκθέματα-γρίφοι εκ των οποίων αρκετά είναι μοναδικά παγκοσμίως. Ο ίδιος έχει δημιουργήσει 700 γρίφους, ενώ σε έναν μεγάλο φάκελο φυλάσσονται πρωτότυπες ιδέες που ακόμα δεν έχουν υλοποιηθεί!
Ιδρυσε το σωματείο «Ένωση Ιδεών, Γρίφων και Μαθηματικών» με έδρα το Καστελλόριζο, εδώ και πέντε χρόνια διοργανώνει τον διεθνή διαγωνισμό γρίφων «Μεγίστειο Αινιγμάτων Αγώνα» και μετά από πολλές προσπάθειες για πρώτη φορά θα διεξαχθεί Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλορίζου τον προσεχή Σεπτέμβριο!
Γι΄αυτή την συναρπαστική διαδρομή ζωής μιλά σήμερα στη «δημοκρατική» ο Πανταζής Χούλης, ο οποίος παρά τις δυσκολίες που συνάντησε, έκανε το όνειρό του πραγματικότητα και σήμερα παλεύει για να γίνει το Καστελλόριζο Επιστημονικό και Πολιτιστικό Κέντρο…
• Κύριε Χούλη, θα ξεκινήσω τη συνέντευξη ερωτώντας σας πώς αποφασίζει κάποιος να γίνει… γριφολόγος, μαθηματικός γριφολόγος για την ακρίβεια! Ποιο είναι αντικείμενο ενός γριφολόγου;
Πρώτα από όλα, σας ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου για το ενδιαφέρον σας για το Καστελλόριζο και για την ευκαιρία που μου δίνεται/δίνετε (παίζω με τις λέξεις τώρα!) να τονίσω την σπουδαιότητα των γρίφων. Ακόμα και η προσπάθειά μου να πείσω το περιβάλλον μου για τα πολλαπλά οφέλη των γρίφων αποτελεί ένα… γρίφο! Όσο για τον ορισμό του γριφολόγου, είναι αυτός που ασχολείται, διαδίδει και δημιουργεί γρίφους. Το αν θα αποφασίσει κάποιος να ασχοληθεί σοβαρά, αποτελεί προσωπική απόφαση. Κάθε γρίφος είναι ένα διαφορετικό άθλημα για το μυαλό, και συνήθως αναφέρομαι σε τρισδιάστατα λογικά και εκπαιδευτικά παιχνίδια. Υπάρχουν γρίφοι που είναι ταιριαστικοί, ακολουθιακοί, αναδιπλώμενοι, εμπλεκόμενοι, διασυνδεδεμένοι, ανοιγόμενοι, εκλειπόμενοι, κ.α. Παράλληλα, οι Έλληνες έχουμε μια τεράστια παράδοση στους γρίφους, με επιτομή το Οστομάχιον (μάχη των οστών) του Αρχιμήδη, που αποτελεί τον πρώτο καταγεγραμμένο γρίφο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αυτό το γνωρίζουν οι ξένοι, όμως δυστυχώς δε διδάσκεται στο σχολείο. Και δεν είναι τυχαίο που πολλά ονόματα σημερινών γρίφων παραπέμπουν στο Λαβύρινθο, στο Κουτί της Πανδώρας και στο Γόρδιο Δεσμό. Να προσθέσω πως αν τα μαθηματικά διδάσκονταν με γρίφους, θα αποτελούσαν το πιο εύκολο μάθημα!
• Πότε ήταν η πρώτη σας επαφή με τους γρίφους;
Η γνωριμία μου με τους γρίφους έγινε βλέποντας μια εκπομπή το 1977 (στην ΥΕΝΕΔ) με θέμα την επίλυση του μαγικού τετραγώνου. Αμέσως λάτρεψα αυτόν το γρίφο, ειδικά αφού μπορούσα να τον λύσω εύκολα, σε σύγκριση με άλλα παιδιά και ενήλικες. Γενικά, είχα μια ανεξήγητη τάση να δημιουργώ γρίφους διαφόρων ειδών.
• Θα ήθελα να μας μιλήσετε για τη διαδρομή από το Καστελλόριζο στη Ρόδο, μετά στην Κρήτη και έπειτα στο Περθ της Αυστραλίας, όπου και σπουδάσατε με Master στα Μαθηματικά και Διδακτορικό στα Συστήματα Ελέγχου των F16 και από εκεί επιστροφή στο Καστελλόριζο και στη σύσταση του σωματείου «Ένωση Ιδεών, Γρίφων και Μαθηματικών», με το διακριτικό «EN.Ι.Γ.ΜΑ» και με έδρα το ακριτικό μας νησί.
Γεννήθηκα στην Αυστραλία το 1970. Ο πατέρας μου ήταν στο μοιραίο πλοίο Empire Patrol. Ο συνονόματος παππούς μου για να βοηθήσει την οικογένειά του, έστειλε τα πέντε από τα δέκα παιδιά του στην Αυστραλία. Στα τέλη της δεκαετίας του 60 ο πατέρας μου επισκέφθηκε το νησί, και αφού παντρεύτηκε την μητέρα μου από το Σουφλί (!), επέστρεψε στην Αυστραλία. Δεν άντεξαν όμως μακριά από την πατρίδα και το 1976 ήμασταν όλοι στο Καστελλόριζο. Δεν μπορώ να περιγράψω το πόσο τυχερός ήμουν που έζησα εκείνη την εποχή σε ένα νησί με άγρια ομορφιά. Τελείωσα την Α’ τάξη δημοτικού (και λίγο από τη Β’) στο Καστελλόριζο, και τις υπόλοιπες στο (παλιό) 6ο Δημοτικό Σχολείο της Ρόδου, καθώς τότε δεν είχαμε δασκάλους. Συνέχισα στο 4ο Γυμνάσιο και στο 2ο Λύκειο στη Ρόδο, ενώ μετά πέρασα στο Μαθηματικό του Πανεπιστημίου Κρήτης. Και χωρίς να έχω πτυχίο, περνούσα επιτυχώς μεταπτυχιακά μαθήματα. Χρησιμοποίησα τη διπλή υπηκοότητα σε συνδυασμό με την υψηλή βαθμολογία μου για να πάρω υποτροφία στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αυστραλίας, όπου απέκτησα Μάστερ στην Αλγεβρική Θεωρία Γραφημάτων (έχει άμεση σχέση με γρίφους). Δυστυχώς η έρευνα μου (Quotients of Affine Normal Edge-Transitive Cayley Graphs) δεν μου έδινε πολλές επιλογές για εύρεση εργασίας (ναι, στην Αυστραλία!), επειδή η πρόσληψη (λόγω Μάστερ) θα υποχρέωνε εργοδότες βάσει νομοθεσίας να πληρώνουν υψηλότερο μισθό. Έτσι, βρέθηκα να συνεχίζω με διδακτορικό στην Ηλεκτρονική Μηχανολογία (Συστήματα Ελεγχου). Η έρευνά μου (double controller) ήταν περίεργη, διότι κανείς δεν μπορούσε να την καταλάβει και την απέρριπταν επανειλημμένα όταν την έστελνα σε journals! Μέχρις ότου χρησιμοποίησα ένα εντυπωσιακό παράδειγμα με το σύστημα ελέγχου του μαχητικού F-16. Τότε, με την ελαχιστοποίηση του λάθους προσομοίωσης, το αποτέλεσμα της θεωρίας μου δεν έδινε κανένα περιθώριο αμφισβήτησης, ακόμα και σε αυτούς που δεν την είχαν κατανοήσει. Μέχρι σήμερα, ακόμα χρησιμοποιούν τη μέθοδό μου για άλλα διδακτορικά. Ως καθηγητής, εκτός από νέα ερευνητικά αποτελέσματα, κέρδιζα βραβεία διδασκαλίας χρησιμοποιώντας γρίφους. Τότε συνειδητοποίησα τη δυναμική των γρίφων στην εκπαίδευση. Μάλιστα, το 2007 φοιτητές μου με ψήφισαν ώς τον κορυφαίο λέκτορα θετικών επιστημών από όλα τα σχολεία, κολλέγια ή πανεπιστήμια της Δυτικής Αυστραλίας (ενώ σε όλη την Αυστραλία πήρα τη 141η θέση ανάμεσα σε 20.162 υποψηφιότητες). Σήμερα δεν υπάρχει η ιστοσελίδα για το «Lecturer of the Year», αλλά ευτυχώς έχει διασωθεί σε διαδικτυακό αρχείο: https://web.archive.org/web/20080613122739fw_/http://www.jobs4marketing.com.au/lec/results_2007.html
• Ακούω να μου περιγράφετε την πορεία σας και σκέφτομαι, πώς ένας καθηγητής Πανεπιστημίου, ο οποίος έχει ψηφιστεί μάλιστα ως κορυφαίος λέκτορας, μπορεί να τα αφήσει όλα πίσω και να ξεκινήσει να δημιουργεί από το μηδέν τη ζωή του στο Καστελλόριζο…
Τοπικιστής είναι αυτός που θεωρεί τον τόπο του πιο όμορφο από το Καστελλόριζο! Όταν μεγαλώσει κάποιος στο Καστελλόριζο, δεν υπάρχει άλλος τόπος, κι έχω γυρίσει όλον τον κόσμο (συνέδρια πανεπιστημίου, συναντήσεις γριφολόγων, κ.α). Ίσως όλοι μας θα έπρεπε να ταξιδέψουμε, ώστε να εκτιμήσουμε τον παράδεισο της Ελλάδας και να τον προστατέψουμε. Υπήρχαν όμως και άλλοι λόγοι… Για παράδειγμα, η αύξηση των φοιτητών υπό την ευθύνη μου – 300 στο μάθημα Risk Engineering και 700 στο General Engineering – μου είχε δημιουργήσει τεράστιο άγχος, όσο κι αν αγαπούσα αυτό που έκανα. Και για κάποιον σαν κι εμένα που υπερ-αγαπάει τη φύση, η Αυστραλία δεν ήταν το πιο φιλικό περιβάλλον… Η θάλασσα-ωκεανός με καρχαρίες, δηλητηριώδη χταπόδια και κοχύλια, σε συνδυασμό με τις επικίνδυνες αράχνες και φίδια στην εξοχή, περιόριζαν τις επιλογές μου. Αντίθετα, εδώ στο Καστελλόριζο, σχεδόν καθημερινά ανεβαίνω το βουνό μέρα-νύχτα, ενώ κολυμπάω χιλιόμετρα στη θάλασσα χειμώνα-καλοκαίρι. Έχω προσωπική εμπειρία για την εκπληκτική θετική επίδραση που έχει η φύση στην υγεία μας. Η επιβίωση δεν είναι εύκολη με την κρίση, αλλά ελπίζω σε μελλοντικές συνεργασίες…
• Το μοναδικό Μουσείο Γρίφων της Ελλάδας έχει έδρα το Καστελλόριζο. Πώς ξεκίνησε η ιδέα για την ίδρυσή του και πόσο δύσκολο ήταν να υλοποιηθεί;
Η ιδέα υπήρχε εδώ και δέκα χρόνια… Προσπάθησα να βρω συμπαράσταση από πολλούς φορείς, αλλά άκουγα μόνο υποσχέσεις. Στο τέλος δεν άντεξα και το ξεκίνησα μόνος μου! Μόλις τον περασμένο Νοέμβριο κατάφερα να φέρω από την Αυστραλία τις 75 κούτες που περιείχαν τη συλλογή μου με 4000 γρίφους. Η αγορά και τοποθέτηση επίπλων, ο διαχωρισμός των γρίφων ανά κατηγορία και ράφι, όλα έγιναν χάρη στην πειθαρχία, την επιμονή, την υπομονή, το πάθος και την αγάπη που έχω για τους γρίφους. Αλλά τώρα πια, νιώθω πως έχω φτιάξει έναν μικρό παράδεισο (Μουσείο) μέσα στον μεγάλο παράδεισο (Καστελλόριζο)!
• Αξίζει να αναφέρουμε πως το Μουσείο Γρίφων έχει γίνει σημείο αναφοράς για το νησί και το έχουν ήδη επισκεφθεί πολλοί άνθρωποι που έρχονται για διακοπές ανάμεσά τους και πολλοί επώνυμοι.
Είναι πραγματικά ενδιαφέρον το γεγονός πως έως σήμερα, το Μουσείο Γρίφων το έχουν επισκεφθεί πολλά και σημαντικά πρόσωπα, ειδικά καλλιτέχνες και δημοσιογράφοι. Στους πολιτικούς διακρίνω μια έλλειψη ενδιαφέροντος προς τον πολιτισμό. Θα είχαν άλλοθι αν το νησί είχε πολλά άλλα πολιτιστικά κέντρα, αλλά ειδικά το χειμώνα, μόνο το Μουσείο Γρίφων είναι ανοιχτό. Ίσως να μπερδεύει κάποιους ως έννοια, ενώ άλλοι το αποφεύγουν νομίζοντας πως μέσω των γρίφων θα μετρηθεί η ευφυΐα τους, κάτι που δεν είναι αληθές. Διότι στο Μουσείο Γρίφων ο επισκέπτης έρχεται για να απολαύσει μια νέα εμπειρία. Και φυσικά, αν το επιθυμεί, μπορεί να λύσει γρίφους με τις ώρες.
• Πόσα εκθέματα φιλοξενείτε στο Μουσείο; Γνωρίζουμε μάλιστα ότι πολλά από αυτά είναι μοναδικά στον κόσμο!
Αυτή τη στιγμή εκτίθενται 4000 γρίφοι. Θα ήταν επιθυμητό να υπήρχε μεγαλύτερος χώρος ώστε κάθε δείγμα να έχει αναλυτική περιγραφή. Ελπίζω στο μέλλον να καταφέρω να περάσω σε αυτό το δεύτερο στάδιο. Ειδικά όταν υπάρχουν εκθέματα όπως το Princeps -ο παλιότερος ηλεκτρονικός γρίφος στον κόσμο με δυαδικό σύστημα- που δεν υπάρχουν σε άλλες συλλογές παγκοσμίως. Εννοείται, πως πολλά δικά μου πρωτότυπα -όπως αυτά με τη συμμετρία 4D- δεν υπάρχουν πουθενά αλλού.
• Πόσους δικούς σας γρίφους έχετε δημιουργήσει μέχρι σήμερα;
Περίπου 700 κομμάτια αποτελούν δικές μου κατασκευές μαζί με τα πρωτότυπα (πετυχημένα ή μη). Ενώ για μένα έχει τεράστια αξία ένας μεγάλος φάκελος με πρωτότυπες ιδέες που ακόμα δεν έχουν υλοποιηθεί… Και κάθε ιδέα είναι διαφορετική από τις άλλες.
• Πόσοι Ελληνες παγκοσμίως ασχολείστε με την δημιουργία-κατασκευή γρίφων;
Υπάρχουν δύο Έλληνες που εκπροσωπούν τακτικά την Ελλάδα στο Διεθνή Οργανισμό Γρίφων. Κι ενώ είχα αποσπάσει κάποιες διακρίσεις με γρίφους που είχαν σχέση με τον… εποικισμό του πλανήτη Άρη (!), ο άλλος Έλληνας, ονόματι Μιχάλης Τούλουζας, έχει σαρώσει τα βραβεία και θεωρείται κορυφαίος κατασκευαστής ξύλινων γρίφων. Τον Μιχάλη δεν τον γνώριζα πριν γίνω μέλος του ΔΟΓ. Άρα, μπορείτε να φανταστείτε το σοκ που είχα υποστεί όταν δήλωσε πως ο παππούς του ήταν Καστελλοριζιός! Παράλληλα, στο Λαογραφικό Μουσείο του νησιού, υπάρχουν περιοδικά γρίφων όπως οι «Αναμνήσεις» του 19ου αιώνα. Επίσης, η ψυχή του διεθνούς διαγωνισμού Καγκουρό, ο καθηγητής Μιχάλης Λάμπρου, έχει διατελέσει εκπληκτικό έργο με τα βιβλία του. Τέλος, ο Παναγιώτης Βερδές ανακάλυψε ένα μηχανισμό πιο ευέλικτο και επεκτάσιμο από αυτόν του Ρούμπικ!
• Προσφάτως ανακοινώσατε τη διεξαγωγή του Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλορίζου που θα φιλοξενηθεί στο νησί τον προσεχή Σεπτέμβριο. Μιλήστε μας γι αυτό.
Στο παρελθόν είχα διοργανώσει πολλά γεγονότα. Στην Αυστραλία ίδρυσα σύλλογο γρίφων και για μια δεκαετία διοργάνωνα διαγωνισμούς και συναντήσεις. Όταν έφυγα δεν υπήρχαν συνεχιστές. Στην Ελλάδα πρόσφερα την εμπειρία μου ως Καστελλοριζιός και γριφολόγος για την εγκαθίδρυση μιας νέας διοργάνωσης διαμένοντας στην Αθήνα, αλλά η προσφορά μου δεν εκτιμήθηκε. Βρέθηκα σε άθλια κατάσταση και οικονομικό αδιέξοδο που επηρέασαν σοβαρά την υγεία μου. Δύο χρόνια μετά, αισθάνομαι πιο δυνατός από ποτέ, χάρη στο φιλικό φυσικό περιβάλλον του νησιού και τους ανθρώπους του (ειδική μνεία στο υπέροχο φαγητό της Άννας Σαμψάκου που απολαμβάνω μέχρι σήμερα). Το Μουσείο Γρίφων και τα δρώμενα με γρίφους για τα παιδιά και τους ενήλικες είναι απλά ένα μικρό ευχαριστώ. Να τονίσω πως εδώ και πέντε χρόνια διοργανώνω ένα διεθνή διαγωνισμό γρίφων, τον Μεγίστειο Αινιγμάτων Αγώνα: http://www.megisti.net/MAA
Ως επαγγελματίας, ποτέ δεν αποκλείω άλλους για προσωπικούς λόγους, είναι κάτι το απάνθρωπο. Ενώ τώρα, με την υπερπολύτιμη βοήθεια και εμπειρία της Ελένης Γραμματικοπούλου είμαστε σε θέση ισχύος για τη διοργάνωση του 1ου Φεστιβάλ Γρίφων στις 24-26 Σεπτεμβρίου. Θα εμπεριέχει εκθέσεις βραβευμένων γρίφων από το ΔOΓ, Αστρονομία, Μαθηματικά, Χημεία, Φυσική, Θέατρο, Κυνήγι Θησαυρού, Ρομποτική, Βιολογία, Διαλέξεις και Διαγωνισμούς Γρίφων (ΜΑΑ), και ξεναγήσεις στο Μουσείο Γρίφων.
Η ομάδα μας αποτελείται από επιστήμονες/επαγγελματίες από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Καρναβάλι Πάτρας, το Ίδρυμα Ευγενίδου, το Ινστιτούτο Παστέρ Αθήνας, ενώ έχουμε και την υποστήριξη του πρωτοπόρου σχολείου Ροδίων Παιδεία. Βρισκόμαστε σε διαρκή επικοινωνία με το Δήμο Μεγίστης και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ώστε το Καστελλόριζο να εξάγει πολιτισμό σε παγκόσμια κλίμακα, όπως του αξίζει. Το Φεστιβάλ Γρίφων (1) διοργανώνεται μέσα από το Καστελλόριζο, (2) έχει σχέση με τις παραδόσεις του νησιού, και (3) γίνεται κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, για να το απολαύσουν μαθητές και ενήλικες. Αξίζει να αναφέρουμε πως όλοι όσοι συμμετέχουν φέτος, είναι ουσιαστικά εθελοντές, κι ελπίζουμε σε οποιαδήποτε βοήθεια ή σπόνσορες, ώστε η προσπάθεια αυτή να γίνει καλύτερη.
• Κλείνοντας την συνέντευξη, θα ήθελα να μας πείτε τα σχέδιά σας για το μέλλον.
Θέλουμε το Φεστιβάλ Γρίφων να πάρει τη θέση που του αξίζει και το Καστελλόριζο να γίνει Επιστημονικό και Πολιτιστικό Κέντρο. Ήδη το Μουσείο Γρίφων έχει κηρυχθεί Ευρωπαϊκό Κέντρο STARTS (Science, Technology, Arts). https://madegroup.co/starts-regional-centre-and-residency-in-castel-roux-of-south-eastern-aegean-a-k-a-megisti-castellorizo-island/
Σας περιμένουμε στο Καστελλόριζο για να περάσετε υπέροχα στο Μουσείο Γρίφων και σε άλλα εκπληκτικά μέρη! Τέλος, είμαι ενεργός στη διάνοιξη μονοπατιών σε παρθένα μέρη του νησιού και το 2018 δημιούργησα τον περιπατητικό χάρτη Καστελλορίζου…
