Την κατάσταση, όπως διαμορφώνεται στην εξωτερική πολιτική της χώρας μας μετά και τις αποφάσεις της Ευρωμεσογειακής Διάσκεψης MED7 που πραγματοποιήθηκε στην Κορσική, σχολιάζει σε συνέντευξή του στην «δημοκρατική», ο εκτελεστικός διευθυντής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Κωνσταντίνος Φίλης. Εξηγεί την στάση της Ελλάδας, της Γερμανίας και των άλλων χωρών, ενώ αναλύει την κατάσταση στην οποία έχει βρεθεί πλέον ο Τούρκος Πρόεδρος, δημιουργώντας προβληματικές σχέσεις με τον Αραβικό κόσμο, με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Ευρώπη.
• Κύριε Φίλη, να ξεκινήσουμε από τις αποφάσεις της Ευρωμεσογειακής Διάσκεψης MED7 που πραγματοποιήθηκε στην Κορσική και να ζητήσω το σχόλιό σας.
Από ό,τι καταλαβαίνω, αποτελεί μία προσπάθεια της Γαλλίας να βάλει ένα «μπλοκ» κρατών, στα παπούτσια των ΗΠΑ. Τι εννοώ με αυτό. Η απόσυρση των ΗΠΑ από την περιοχή έχει δημιουργήσει ένα κενό εξουσίας. Αυτό το οποίο η Γαλλία αντιλαμβάνεται, όπως βέβαια και η Ελλάδα, είναι ότι αν αυτό το ‘κενό εξουσίας’ δεν το καλύψει η Ευρωπαϊκή Ένωση, θα το καλύψουν άλλες δυνάμεις, όπως είναι η Ρωσία και η Τουρκία. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η Ελλάδα μαζί με την Γαλλία (που ακριβώς αντιλαμβάνονται αυτή την πραγματικότητα) βλέπουν επίσης ότι η Γερμανία -η οποία δεν έχει εμπλοκή στην περιοχή της Μεσογείου, ούτως ή άλλως- δεν έχει κάποια ιδιαίτερη διάθεση να εμπλακεί σε αυτό το επίπεδο που θα επιθυμούσαν κάποιες άλλες χώρες.
Οπότε, μέσα από την Ευρωμεσογειακή Διάσκεψη MED7, προσπαθούν να βρουν κατά πόσο υπάρχει και άλλη πρόκληση στην περιοχή της Νότιας Ευρώπης, όπου έχουν άμεσο συμφέρον για την Μεσόγειο, προκειμένου να διαμορφωθεί ένα μπλοκ κρατών το οποίο θα μπει έστω και με κάποιο τρόπο στα πόδια των ΗΠΑ. Αυτό, βέβαια δεν είναι εύκολο και ούτε αυτονόητο και θα δούμε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση, αφού είμαστε ακόμη στην αρχή. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει μια τέτοια διάθεση από πλευράς κάποιων κρατών της περιοχής, διότι η αλήθεια είναι ότι κάποιες άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως π.χ. η Πολωνία έχουν στραμμένο το ενδιαφέρον τους στις εξελίξεις στην Ανατολική Ευρώπη και ειδικότερα γύρω από την Ρωσία.
• Ίσως είναι μια καλή συγκυρία όταν κάποια συμφέροντα αυτών των χωρών όπως η Γαλλία ευθυγραμμίζονται αυτή την ιστορική περίοδο με αυτά της Ελλάδας οπότε μπορούμε να αισιοδοξούμε γι αυτή την στήριξη. Βέβαια, βλέπουμε ότι η Τουρκία δεν σταματά. Ανακοίνωσε και νέα NAVTEX.
Η NAVTEX που ανακοίνωσε αφορά ναυτικές ασκήσεις βορείως της Κύπρου. Αλλά, αναμένουμε ότι θα υπάρξει και κάποια NAVTEX που θα αφορά σε περιοχή εγγύτερα του Καστελλορίζου και της Ρόδου.
• Ωστόσο, η τουρκική προκλητικότητα δεν σταματάει. Με δηλώσεις, με θεατρινισμούς, με απαιτήσεις στην περιοχή, με κατηγορίες εναντίον της Ελλάδας και της Ευρώπης κ.λπ. Τελικά, εμείς το διαχειριζόμαστε σωστά ως χώρα;
Να ξεκαθαρίσουμε το εξής: όταν έχεις μια χώρα, η οποία παρανομεί συστηματικά κι εσύ βασίζεις την εξωτερική σου πολιτική στο Διεθνές Δίκαιο και στο Δίκαιο της Θάλασσας δεν μπορείς να παρασυρθείς και να αρχίσεις κι εσύ να παραβιάζεις, βασικές αρχές του Δικαίου (είτε αφορά στο Διεθνές Δίκαιο είτε αφορά στον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, είτε αφορά στο Δίκαιο της Θάλασσας). Αυτό πολλές φορές μπορεί να είναι ενοχλητικό, πολλές φορές μπορεί να αισθανόμαστε ότι πρέπει να κάνουμε κάτι παραπάνω για να απαντήσουμε, αλλά στο επίπεδο διπλωματίας, η Ελλάδα ακολουθεί το Δίκαιο. Και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Και δεν πρόκειται να επιτρέψουμε στην Τουρκία να μας παρασύρει.
Το δεύτερο είναι αν αντιδρούμε σωστά, απέναντι στην προσπάθεια της Τουρκίας να δημιουργήσει τετελεσμένα. Εδώ υπάρχουν δύο διαστάσεις: η μία είναι ότι, μια παράνομη πράξη, δεν παράγει Δίκαιο (κι αυτό θα πρέπει να το έχουμε κατά νου, άρα όταν παρανομεί αυτό δεν σημαίνει ότι παράγει το οποιοδήποτε Δίκαιο) και το δεύτερο είναι ότι η Τουρκία προσπαθεί να δημιουργήσει κάποια κενά. Δηλαδή, κάποια τετελεσμένα τα οποία δεν είναι «de jure» -αυτό που λέει ο νόμος αλλά «de facto» -εκείνο που συμβαίνει στην πράξη και δημιουργούν μια πραγματικότητα. Αυτό επιχείρησε να κάνει με την συμφωνία με την Λιβύη –δεν είναι μια κατάσταση νομική αλλά μια κατάσταση που βασίζεται στην πραγματικότητα. Σε αυτό η Ελλάδα θα πρέπει να είναι πιο αποτελεσματική.
Ως προς την συμφωνία με την κυβέρνηση της Τρίπολης, η αλήθεια είναι ότι μάλλον…. πιαστήκαμε στον ύπνο (εννοώ ως προς την συμφωνία, αυτή καθαυτή).
Ήταν επίσης λάθος ότι μετά την συμφωνία, σπεύσαμε να αγκαλιάσουμε τον Χάφταρ -μία πολύ αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Από εκεί και πέρα, εκτιμώ ότι έχουμε κάνει σωστά βήματα. Κυρίως με αποκορύφωμα την συμφωνία με την Αίγυπτο διότι διαμορφώνει μια νέα πραγματικότητα στην περιοχή. Έχουμε δηλαδή μία ‘κανονική’ συμφωνία απέναντι σε μια ‘αντικανονική’ συμφωνία απέναντι στο Τουρκο-Λιβυκό Σύμφωνο.
• Οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι ο Τούρκος Πρόεδρος είναι απομονωμένος με αυτά που κάνει και με την πρακτική που συνεχίζει να ακολουθεί. Ποια είναι η άποψή σας;
Η απάντηση είναι σε πολλά επίπεδα. Το πρώτο είναι εάν ο Ερντογάν είναι απομονωμένος στην περιοχή του. Κι αυτό είναι αληθές διότι δεν έχει διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ και την Αίγυπτο (είναι εξαιρετικά προβληματικές οι σχέσεις τους).
Το ίδιο συμβαίνει με την Ελλάδα και την Κύπρο ενώ έχει μια σχέση εξάρτησης με ένα τμήμα της Λιβύης. Αυτό είναι το σκηνικό σε περιφερειακό πεδίο. Επίσης, οι κινήσεις που κάνει θέλοντας να αποτελέσει η χώρα του το επίκεντρο του μουσουλμανικού και σουνιτικού Ισλάμ έχει καταφέρει να στρέψει σε βάρος της και τις ηγεσίες των περισσοτέρων Αραβικών κρατών –με εξαίρεση το Κατάρ. Από την άλλη δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι απομονωμένη μία χώρα, της οποίας ο ηγέτης (ακριβώς επειδή έχει σημασία και στρατιωτική αξία) συνομιλεί με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, με τον Πρόεδρο της Ρωσίας και με την Καγκελάριο Μέρκελ. Αλλά η αλήθεια είναι ότι ακόμη και αυτές οι συνομιλίες γίνονται υπό συνθήκες ‘προβληματικές’ για τους συνομιλητές του, διότι κι εκείνοι αντιλαμβάνονται ότι η Τουρκία εξελίσσεται σε έναν δύστροπο και προβληματικό εταίρο, ο οποίος περισσότερα προβλήματα παράγει, αντί να λύνει. Το πλεονέκτημα της Τουρκίας στο παρελθόν ήταν ότι εκλαμβάνονταν ως μια χώρα η οποία έλυνε προβλήματα στην περιοχή για χάρη των δυτικών. Τώρα, είναι μια χώρα η οποία παράγει προβλήματα στην περιοχή σε βάρος των δυτικών.
• Για να κλείσουμε, πώς σχολιάζετε τον ρόλο της Γερμανίας στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή και τι περιμένουμε;
Η Γερμανία είναι μια χώρα, η οποία δεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Άρα, αν δεν ήταν στην προεδρία της Ε.Ε. το πιθανότερο θα ήταν να μην είχε καθόλου εμπλοκή σε αυτό. Επίσης, δεν έχει την ‘κουλτούρα’ της διαμεσολάβησης. Και η διαμεσολάβηση που κάνει είναι μόνον για να αποφύγει μια κρίση μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας.
Είναι μια χώρα η οποία προτάσσει ζητήματα που την αφορούν με την Τουρκία όπως το μεταναστευτικό που αποτελεί μέγιστη προτεραιότητα. Είναι σημαντικό το γεγονός πως έχει 35,5 δις ευρώ εμπορικές συναλλαγές ετησίως, με την Τουρκία ενώ υπάρχουν 3,5 εκατομμύρια Τούρκων που διαβιούν στην χώρα.
Οι δύο χώρες έχουν και μια καλή συνεργασία στον αμυντικό τομέα. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι υπό αυτές τις συνθήκες, η Γερμανία δεν θα είναι ιδιαίτερα πρόθυμη για τις κυρώσεις κατά της Τουρκίας (εφόσον αυτό θα επηρεάσει και τα δικά της συμφέροντα) και αυτό φαίνεται ότι θέλει να αποφύγει. Αν πρόκειται να επιβληθούν κυρώσεις από την Ε.Ε., η Γερμανία θα θέλει να είναι… λάιτ (light).
