Του Νίκου Βασιλαρά
Είναι ο σοσιαλδημοκρατία σε κρίση; Όχι βέβαια, διότι ο Σοσιαλδημοκρατία δεν είναι Δόγμα, δεν είναι ένας τρόπος, δεν είναι ένα STANDARD μοντέλο διακυβέρνησης για να αποτύχει, στηρίζεται στο Δημοκρατικό πολίτευμα με κυρίαρχο τον Λαό.
Η Σοσιαλδημοκρατία δεν αποτυγχάνει, είναι εξελίξιμη προοδευτική ιδεολογία με βασικές αρχές, την μη εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, την δικαιότερη κατανομή της παραγόμενης υπεραξίας, την προστασία του περιβάλλοντος, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την Δικαιοσύνη, τη πλουραλιστική Δημοκρατία, τη συμμετοχή στις αποφάσεις.
Η Σοσιαλδημοκρατία μπορεί να αποτύχει όταν η διακυβέρνηση δογματίζει υπέρ μιας Τάξης της κοινωνίας, ή ασκεί προστατευτική πολιτική υπέρ μιας τάξης, ή ασκεί ιδική μεταχείριση διαστρεβλώνοντας τους κανόνες για ίση μεταχείριση και μειώνει με ενέργειες τις δικαιώματα των πολιτών ή δεν εξασφαλίζει πως όλοι έχουν την δυνατότητα να συμμετέχουν στις ευκαιρίες που δίνει η κοινωνία.
Ο Σοσιαλδημοκρατία δεν μπορεί να περιέλθει σε κρίση εφ’ όσον είναι το ζητούμενο, και το ζητούμενο είναι ζήτημα ιδεών και ουτοπίας που δημιουργεί γεγονότα και που τα γεγονότα δημιουργούν θεσμούς και οι θεσμοί Πολιτισμό.
Η Σοσιαλδημοκρατική ηθική, αισθητική, ιδέα, Εθνικά, Περιφερειακά, Δημοτικά, στο χώρο εργασίας, στη γειτονία, στην οικογένεια, μπορεί και πρέπει να καλλιεργείται, να προτείνει, να προβάλλεται, να εφαρμόζεται να δοκιμάζεται και να εξελίσσεται.
Σήμερα όμως, το ζήτημα της σοσιαλδημοκρατίας στην νέα πραγματικότητα, (με την παγκοσμιοποίηση, τα ανοικτά σύνορα , της ταχύτητας της πληροφόρησης, των νέων τεχνολογιών, της παγκόσμιας οικονομίας) επιβάλλεται η διεθνοποίηση και γνωστοποίηση των καλών πρακτικών της διακυβέρνησης από σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις , έτσι ώστε οι λαοί πληροφορημένοι από τα επιτεύγματα κοινωνικό-οικονομικής ανάπτυξης, νέων ιδεών, δικαιότερης κατανομής της παραγόμενης υπεραξίας, της προστασίας του περιβάλλοντος, της προστασίας του καταναλωτή, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και όλων των καλών πρακτικών, που δημιουργούν το γεγονός των καλών πρακτικών, να ελκύσουν το ενδιαφέρων των λαών για αλλαγή του συστήματος και την επιλογή σοσιαλδημοκρατικών διακυβερνήσεων και πολιτικών.
Η πραγματικότητα το πολιτικό σύστημα, η παρακμή του καπιταλισμού, το αδιέξοδο, το άδικο, ο αθέμιτος ανταγωνισμός από Έθνη προς Έθνη, οδηγούν στην αγανάκτηση όλων των λαών, με συνέπια ή την Εθνικοκετρικότητα, ή τον Εθνικισμό, ή τον Ρατσισμό, ή την απαξίωση της πολιτικής γενικότερα.
Ο Σοσιαλισμός και η εφαρμογή του με μοναδικό μοχλό την δημοκρατία, είναι σήμερα ελκυστικός αν οι πολιτικές που σχεδιάζονται λαμβάνουν υπόψη διεθνείς καλές πρακτικές, πολιτικές κατά τις ανάγκες και την δυναμική της κοινωνίας, την γεωγραφία, την Φύση, τον άνθρωπο και την αξία του, δίχως δογματικές αντιλήψεις, δίχως σοφισμούς, με διαφάνεια και συμμετοχή των πολιτών και της οργανωμένης κοινωνίας.
Η σοσιαλδημοκρατία σήμερα είναι κατά την γνώμη μου ελκυστική, εφικτή, επίκαιρη όσο ποτέ στην ιστορία, λόγος, κυρίως η αναγκαιότητα κοινωνικής δικαιοσύνης παγκόσμια, βέβαια, εάν και εφόσον οι αρχές που διέπουν την ιδεολογία των κοινωνικοοικονομικά σκεπτόμενων πολιτών παραμένουν αμετάβλητες.
Στο παρελθόν τουλάχιστον στην Ευρώπη τα κράτη Έθνη κατά την εξέλιξη της οικονομικής ανάπτυξης των, ανέπτυσσαν την κοινωνική πολιτική τους, πολιτική ζηλευτή , παραδείγματα οι Σκανδιναβικές χώρες.
Μεταπολεμικά οι σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις στο Δυτικό πολιτισμό εξέλιξαν προοδευτικές πολιτικές σε όλους τους τομείς μεταβάλλοντας υφιστάμενα, αντικοινωνικά, συντηρητικά πολιτεύματα και πολιτικές.
Το ζήτημα σήμερα είναι κατά πόσο οι σοσιαλιστές στην Ευρώπη και Διεθνώς μπορούν να έχουν λόγο, δυναμικό, επιθετικό, οραματικό συντονισμένα.
Η ποθητή εξέλιξη του Ευρωπαϊκού οράματος, π.χ. μιας αλληλέγγυας Ευρώπης για την Ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία οι λόγοι που σκοντάφτει είναι κυρίως η μη ολοκλήρωση της.
1ον το πολιτικό πρόβλημα της Ευρώπης, η μη ολοκλήρωση της Ένωσης της σε μια ομοσπονδία κρατών.
2ον ο άξονας «πειθαρχία-αλληλεγγύη» πρέπει επιτέλους να τεθεί στη σωστή του βάση.
3ον Δεν νοείται βιώσιμη νομισματική ένωση χωρίς κάποιας μορφής πολιτική ένωση, με ουσιαστική εκχώρηση κυριαρχικών αρμοδιοτήτων κάθε χώρας σε ένα «ομοσπονδιακό» επίπεδο.
4ον Να καταστεί σαφές ότι η νομισματική ένωση είναι αναγκαστικά προάγγελος της πολιτικής ένωσης, ώστε η πειθαρχία και η αλληλεγγύη να αποτελούν ενεργές συνιστώσες του ευρωπαϊκού οράματος.
Ευρωζώνη
Η διατηρησιμότητα της ευρωζώνης θέτει ζητήματα «πολιτικής οικονομίας», δηλαδή όχι μόνον στενά οικονομικά αλλά και βαθύτατα πολιτικά και κοινωνικά.
Το Ευρώ, ως μετεξέλιξη του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος που εδράζονταν στις σταθερές διμερείς ισοτιμίες, είναι ένα καινούργιο νόμισμα, που διεκδικεί υπέρ-εθνική αυτοτέλεια, με επιδιώξεις να αναδειχθεί σε σημαντικό διεθνές αποθεματικό.
Η ευρωζώνη, ως νομισματική ένωση, σήμανε την εκχώρηση εθνικής εξουσίας σε ένα ομοσπονδιακό θεσμό, ως ένα μείζονος σημασίας βήμα με τελικό στόχο την ολοκλήρωση της οικονομικής ενοποίησης, που παραμένει το ζητούμενο.
Όμως οι πρόνοιες της Συνθήκης του Μάαστριχτ, ως ένα σύστημα κανόνων συμπεριφοράς των κρατών-μελών της ευρωζώνης που θα οδηγούσαν στις ουσιαστικές προϋποθέσεις για μια πραγματική οικονομική και όχι μόνον νομισματική ενοποίηση, αποδείχθηκαν ανεπαρκείς.
Οι κανόνες συχνά παραβιάστηκαν, μάλιστα από χώρες της ευρωζώνης, και απεδείχθη ότι δεν επαρκούσαν για να εξασφαλίσουν τις ουσιαστικές προϋποθέσεις για την επιτυχία του εγχειρήματος του κοινού νομίσματος, παρά την ύπαρξη ενός τόσο ισχυρού ομοσπονδιακού θεσμού όπως η ΕΚΤ.
Λόγω της απουσίας των δεσμευτικών περιορισμών αλλά και των αναδιανεμητικών μηχανισμών που θα υπήρχαν σε μια «πολιτική ένωση», το κοινό νόμισμα ως έκφραση του οράματος για Ενωμένη Ευρώπη βρέθηκε πρόσφατα στον κυκεώνα συμπεριφορών και εξελίξεων που αντί να προωθούν την επιδιωκόμενη «σύγκλιση», προκάλεσαν πολλαπλά φαινόμενα «απόκλισης»
Εάν για κάποια χώρα-μέλος αυτή η προοπτική προσκρούει σε επιλογές τύπου «εθνική ανεξαρτησία», τότε όσοι υιοθετούν τέτοια επιλογή θα πρέπει να εξηγήσουν τις συνέπειες της εγκατάλειψης του εγχειρήματος.
Κάθε φορά που συναντιόμαστε, εμείς οι Έλληνες σοσιαλδημοκράτες, για να συζητήσουμε για την κυβερνητική πολιτική, ακούμε τα ίδια πάντα λόγια, να αντηχούν σαν μικρή θερμή προσευχή, αναρωτιούνται αν και πώς η καθημερινή κυβερνητική πολιτική ευθυγραμμίζεται με την ιστορική αποστολή της Σοσιαλδημοκρατίας.
Oι Έλληνες σοσιαλδημοκράτες χρειάζονται πλεόνασμα ελπίδας και ουτοπίας, προκειμένου να στρατευθούν με πιο σταθερό τρόπο από αυτόν μίας ευκαιριακής ψήφου.
Το αθάνατο νερό της Ιδέας ήταν και παραμένει, σε όλη τη σοσιαλδημοκρατική ιστορία, η ενδυνάμωση των πολιτών, που δε σημαίνει παρά το να διατηρούμε ανοικτές τις προοπτικές στη ζωή των ανθρώπων.
Κανείς δε θα πρέπει να περιορίζεται από την οικογενειακή του καταγωγή, το εισόδημα, το φύλο, το θρήσκευμα ή την εθνικότητα.
Ήταν πάντα δουλειά μας να γκρεμίζουμε τους κοινωνικούς φραγμούς που εμποδίζουν μία ζωή με ανοικτούς ορίζοντες.
Η ελευθερία δεν είναι για τη σοσιαλδημοκρατία μόνο ένας συλλογικός στόχος, το συστατικό στοιχείο κάθε δημοκρατικής κοινωνίας, αλλά επίσης μία κεντρική έννοια στην πορεία της ζωής του κάθε ατόμου.
Όλοι έχουν την δυνατότητα να συμμετέχουν στις ευκαιρίες που δίνει η κοινωνία.
Για να συμβεί αυτό, η ευθύνη προς το σύνολο συμπεριλαμβάνεται στην ατομική ελευθερία.
Για τη σοσιαλδημοκρατία, η ελευθερία και η αυτονομία από τη μια, η συλλογική ευημερία και η κοινωνική ευθύνη και δικαιοσύνη ήταν πάντα οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Ο συνδυασμός τους, το όραμα για «άλλη» ζωή σε μία «άλλη» κοινωνία, «ΑΛΛΑΖΟΥΜΕ δηλαδή», ήταν πάντα η πηγή της αναγεννητικής ενέργειας που μας συνοδεύει εδώ και χρόνια.
Κανείς δεν αρνείται πως η σημερινή Ελλάδα είναι εντελώς διαφορετική από την Ελλάδα του 1974.
Αυτό οφείλεται ακριβώς στη σοσιαλδημοκρατία, που διαμέσου των δεκαετιών πέτυχε μεγάλες αλλαγές και βελτιώσεις υπέρ των ανθρώπων και της συνύπαρξής τους είτε ως κυβέρνηση είτε ως αντιπολίτευση.
Στις σύγχρονες κοινωνίες μας εξακολουθούν να υπάρχουν φράγματα στις δυνατότητες τόσο των ατόμων, όσο και της κοινωνίας.
Η σύνδεση των εκπαιδευτικών ευκαιριών με την κοινωνική καταγωγή, η αύξηση της πιθανότητας για πτώχευση των νοικοκυριών, η ασυμβατότητα της ανατροφής των παιδιών με την εργασία, η αύξηση της μαζικής ανεργίας, η αποτυχία της κοινωνικής ένταξης μεταναστών και παλιννοστούντων, παράλληλα η μείωση της δυνατότητας των πόλεών μας να παράγουν κοινωνική ένταξη, η έλλειψη κανόνων της αγοράς, της παγκοσμιοποίησης, του αθέμιτου ανταγωνισμού, της διαστρέβλωσης του ανταγωνισμού, είναι μερικά μόνο από αυτά που καλείται ο Σοσιαλισμός και η Δημοκρατία να ρυθμίσει πολιτικά.
Οι παραδοσιακές ομάδες των ψηφοφόρων νιώθουν όλο και περισσότερο πως δεν αντιλαμβανόμαστε πλέον αυτά τα φράγματα, ούτε τα προβλήματα που βιώνουν στην καθημερινή τους ζωή.
Οι λιμοί, οι περιβαλλοντικές καταστροφές και οι βίαιες συγκρούσεις δένονται αξεδιάλυτα με τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνθήκες στα αναπτυγμένα βιομηχανικά κράτη και παρουσιάζουν μία παγκόσμια πρόκληση για τη σοσιαλδημοκρατική πολιτική.
Προοπτική σοσιαλδημοκρατική είναι,
α. να αναλύσουμε διεξοδικά σε ποιο κόσμο ζούμε,
β. την πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης,
γ. την αιτία της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού και οι συνέπειες της,
δ. Τα εξ αριστερών φαντάσματα της διαμαρτυρίας και της δαιμονοποίησης των κοινωνικών εξελίξεων, το φάντασμα της χορηγούσας πιστοποιητικά αριστεροφροσύνης Αριστεράς.
δ. Τα εκ δεξιών φαντάσματα της ενιαίας σκέψης που τρομοκρατεί την ανθρωπότητα με την ιδέα ότι, μοναδική διέξοδος στο κοινωνικό ζήτημα
(με άλλα λόγια το ζήτημα της φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων) είναι η ελεύθερη αγορά, στο πλαίσιο της οποίας θεωρούνται αδιανόητες οποιεσδήποτε κανονιστικές δεσμεύσεις κοινωνικού περιεχομένου.
Η σοσιαλδημοκρατία είναι μια προοδευτική απάντηση στα προβλήματα πρέπει να επικεντρώνεται στα αίτια της κατάρρευσης του συμβιβασμού μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας και να διαχωρίζεται διάφανα από το νεοφιλελεύθερο πρόταγμα.
Η Σοσιαλδημοκρατία δεν μπορεί να μη έχει στραμμένο το βλέμμα της προς το μέλλον. Αυτό το βλέμμα στραμμένο προς το μέλλον με πολιτικό τρόπο, δηλαδή ένα μέλλον που δεν είναι προϊόν παρθενογένεσης αλλά απόσταγμα της προηγηθείσας εμπειρίας, με τις θετικές και αρνητικές της πλευρές, δεν είναι ένα μοντέλο κοινωνικής διαχείρισης ή επανάστασης, αλλά πρωτίστως είναι ένα ζήτημα, είναι το περίφημο κοινωνικό ζήτημα που αφορά το πρόβλημα της κοινωνικής ανισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της δημιουργίας προϋποθέσεων για την ολόπλευρη ανάπτυξη του αυτόνομου και ανεξάρτητου ατόμου. Τελικά αυτό που καλούμαστε να πράξουμε είναι να επιλέξουμε τη μετάβαση από ένα κοινωνικό κράτος που «αποζημιώνει» σε ένα κοινωνικό κράτος που «επενδύει» στη μείωση των ανισοτήτων μέσω των ποιοτικών του υπηρεσιών.
Οι χώρες με το μεγαλύτερο δυναμισμό και τη μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα είναι αυτές με το πιο ανεπτυγμένο κοινωνικό κράτος και τις πιο ρηξικέλευθες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.
Συνεπώς, η ανθρωπότητα έχει ανάγκη τη σοσιαλιστική προοπτική γιατί μέσω αυτής θα κατακτήσει την κοινωνική ευημερία κάνοντας τους τρις κόσμους που υπάρχουν σήμερα, σε έναν και δίκαιο, τότε οι παγκόσμιοι οργανισμοί θα παίρνουν αποφάσεις με γνώμονα την ειρήνη, τον υγιή ανταγωνισμό και το σεβασμό στο περιβάλλον.
Η φτώχεια συνδέεται περισσότερο με τη στέρηση δυνατοτήτων των πολιτών να επιτύχουν τους σκοπούς τους και λιγότερο με την αδυναμία ικανοποίησης βασικών αναγκών.
Ο άνθρωπος πρέπει να παύσει να είναι αυτό που έχει, και να γίνεται αυτό που είναι.
Επί κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου έπεσαν τα τείχη που εμπόδιζαν τους Έλληνες πολίτες να ενταχτούν στη θεσμική διάσταση του ελληνικού κράτους, έθεσε τα θεμέλια του ελληνικού κράτους πρόνοιας και προετοίμασε τη χώρα για να εισέλθει στον σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επί κυβερνήσεων Σημίτη ισχυροποιήθηκε η θέσης της χώρας στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο διεθνή χώρο. Η ένταξη της Κύπρου ήταν απόρροια αυτής της ισχυροποίησης. Η διετία κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου 2009-2011 έγιναν 100 σημαντικές μεταρρυθμίσει οι οποίες απλά διεκόπησαν, ο νυν πρόεδρος του Κινήματος Δημοκρατών Σοσιαλιστών Γιώργος Παπανδρέου προώθησε σειρά αλλαγών από τη λειτουργία της κυβέρνησης και το κράτος, ως την οικονομία, την εργασία, την παιδεία, την αγροτική πολιτική, το περιβάλλον κ.ο.κ
Η ηθική, η ευθύνη, η δράση το όραμα, είναι αντίπαλα του κρατισμού, των πελατειακών σχέσεων και με τη διαχείριση νεοφιλελεύθερων μονεταριστικών επιλογών.
Γι αυτό πρέπει να απαντήσουμε σήμερα χωρίς περιστροφές, ως Κίνημα Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό της σύγχρονης εποχής, της θεσμικής λειτουργίας, της αποτελεσματικής διακυβέρνησης της χώρας.
Εφόσον τολμήσουμε δεν θα βουλιάξουμε…
