ΚΩΣΤΗΣ ΣΤΗΚΑΣ
Μηχανισμός των Αντικυθήρων – Το Μαγικό Ταξίδι
Εικονογράφηση: Σοφία Στήκα, Αθήνα 2021
Η παιδική λογοτεχνία στο υποσυνείδητο πολλών ανθρώπων θεωρείται ότι δεν διαθέτει την αίγλη της λογοτεχνίας για ενηλίκους, παρά το γεγονός ότι καταξιωμένοι λογοτέχνες ασχολήθηκαν με το απαιτητικό αυτό λογοτεχνικό είδος, τονίζοντας τη μαεστρία που απαιτείται για να προσεγγίσει κανείς την παιδική ψυχή και να συγκινήσει επίσης τους μεγάλους. Εξυπακούεται ότι τα καλά παιδικά βιβλία είναι εξαιρετικά αναγνώσματα και για τους ενηλίκους, όπως συμβαίνει με το παρουσιαζόμενο εδώ έργο.
Η γλώσσα του έργου κυλάει απρόσκοπτα. Απαιτητικές λέξεις, όπως ανάκλιντρο σκάφανδρο, τέθριππο, γίνονται κατανοητές στο γλωσσικό περι- βάλλον στο οποίο χρησιμοποιούνται.
Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων (παγκοσμίως γνωστός, βλ. αγγλ. Antikythera mechanism, γαλλ. Le mécanisme/La machine d’ Anticythère), που ανακάλυψαν τυχαία σφουγγαράδες από τη Σύμη το 1900 κοντά στα Αντικύθηρα, «αποτελεί για την τεχνολογία ό,τι η Ακρόπολη για την αρχιτεκτονική», κατά την άποψη του καθηγητή της Αστρονομίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Γιάννη Σειραδάκη (1948-2020). Πρόκειται για ένα μοναδικό αρχαιοελληνικό επίτευγμα που αφήνει άναυδη τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Δεν μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι πριν από 2.000 χρόνια οι Ελληνες είχαν εφεύρει τον πρώτο γνωστό αστρονομικό υπολογιστή που ήταν σε θέση να προβλέψει τις σεληνιακές και ηλιακές εκλείψεις, να υπολογίσει τις ακριβείς θέσεις των αστεριών και των αστερισμών και να χαρτογραφήσει τις κινήσεις των πλανητών σε ελλειπτικές τροχιές γύρω από τον Ηλιο. Από μόνος του, επομένως, ο τίτλος του βιβλίου μαγνητίζει τον αναγνώστη και εξάπτει τη φαντασία του για τα μυστικά που κρύβει το αχανές Σύμπαν. Η μυθοπλασία του βιβλίου αποτελεί συνέχεια του βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών βιβλίου του Κωστή Στήκα, «Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων. Οι Ερευνητές ξεκλειδώνουν τα μυστικά του αρχαιότερου μηχανικού Σύμπαντος» (2017). Η αξία του βιβλίου αποδεικνύεται, εκτός των άλλων, και από το γεγονός ότι το παρουσίασαν και εκφράστηκαν με επαινετικά λόγια κορυφαίοι επιστήμονες του χώρου, όπως ο ακαδημαϊκός Δημήτρης Νανόπουλος, ο αστροφυσικός Διονύσης Σιμόπουλος και ο πρόεδρος της Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας καθηγητής Θεοδόσης Τάσιος.
Με το σκεπτικό ότι «ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων δεν είναι απλά άλλο ένα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα, αλλά το απόλυτο διεθνές σύμβολο της καινοτομίας, ο μεγαλύτερος πολλαπλασιαστής της αγάπης των παιδιών στις αρχές και στις αξίες του πολιτισμού μας», ο συγγραφέας περνάει σημαντικά μηνύματα που ξεπερνούν την απλή γνώση και οδηγούν στη βαθύτερη γνωριμία με τα επιτεύγματα των προγόνων μας και, τελικά, στην αυτογνωσία. Οι ήρωες της ιστορίας, τρία παιδιά, η Αθηναία Σοφία, η Μυρτώ και ο ηλιοκαμένος Ηλίας (επιλογή συνειδητής παρήχησης) από τη Σύμη και η υπερήφανη για το νησί της Ελένη, που διασώζει τις λαϊκές παραδόσεις, δένουν αρμονικά και διδάσκουν έμμεσα με το σπάνιο ήθος και την αγνότητα των αισθημάτων τους. Στο επίκεντρο βρίσκεται προσωποποιημένος ο «γκεστ σταρ» της ιστορίας, ο διάσημος σε ολόκληρο τον κόσμο, μηχανισμός των Αντικυθήρων.
Η γλώσσα του έργου κυλάει απρόσκοπτα σαν το γάργαρο νερό της πηγής. Το λεξιλόγιο είναι προσεκτικά επιλεγμένο χωρίς καμιά εκζήτηση. Απαιτητικές λέξεις, όπως ανάκλιντρο, σκάφανδρο, τέθριππο, γίνονται κατανοητές στο γλωσσικό περιβάλλον στο οποίο χρησιμοποιούνται. Το επιφώνημα ουάου, δηλωτικό έκπληξης, και το φρίσμπι, το αμερικανικής προέλευσης πλαστικό ιπτάμενο δισκάκι, θα βρουν αργά ή γρήγορα τη θέση τους και στα νεοελληνικά λεξικά. Το παραμύθι στην τοπική γλώσσα της Σύμης αναδεικνύει την ομορφιά των περιφρονημένων διαλέκτων και ιδιωμάτων. Ευχάριστη έκπληξη προκαλεί η ενότητα «Γνώσεις και παιχνίδια» που περιλαμβάνει την ιστορία και τα ευρήματα του ναυαγίου των Αντικυθήρων, εύληπτη αναλυτική παρουσίαση του μηχανισμού, χρονολόγιο, και ερωτήσεις γνώσεων. Η Σοφία, η δεκαπεντάχρονη κόρη του συγγραφέα, εικονογράφησε το βιβλίο σε iPad, δημιουργώντας ζωγραφικούς πίνακες απαράμιλλης ομορφιάς.
Σε αυτό εδώ το έργο, με φόντο το απέραντο γαλάζιο των ελληνικών θαλασσών, ο συγγραφέας προβάλλει τα αξιοθαύμαστα επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων, σε ένα προσεκτικά διαρθρωμένο αφηγηματικό πλαίσιο στο οποίο κυριαρχεί το ευφρόσυνο κλίμα των καλοκαιρινών διακοπών. Τα γραφικά σπιτάκια της Σύμης, άσπρα, κίτρινα και θαλασσιά, δένουν αρμονικά με το τοπίο, όπως σε όλα τα πανέμορφα μικρά ελληνικά νησιά. Η προστασία του περιβάλλοντος προβάλλεται εμφατικά με μια μόνο, αλλά γεμάτη νόημα λέξη: ανακύκλωση.
Ο συγγραφέας, διεθνώς γνωστός στον χώρο της δημιουργικής φωτογραφίας και της υψηλής ωρολογοποιίας, συνδέει το παρελθόν με το παρόν σε ένα αρμονικό σύνολο, προβάλλοντας ιδιοφυώς τις εφευρέσεις υψηλής τεχνολογίας και τα λαμπρά πολιτιστικά επιτεύγματα των προγόνων μας και αναδεικνύοντας παράλληλα την αίγλη της ναυτοσύνης και το μεγαλείο της ρωμιοσύνης.
ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΑΚΗΣ*
* Ο κ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης είναι ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Πηγή kathimerini.gr
