Τι προτείνει ο Τομέας Ανώτατης Εκπαίδευσης της Ν.Δ. – Προτάσεις για την εξωστρέφεια και διεθνοποίηση των ιδρυμάτων
Επιστροφή των Συμβουλίων Ιδρύματος στα ΑΕΙ, αλλαγές στη συγκρότηση των εκλεκτορικών σωμάτων για την επιλογή νέων πανεπιστημιακών, αγγλόφωνα προπτυχιακά και για Ελληνες αποφοίτους λυκείου με υποτροφία. Αυτά περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων στην πρόταση που πρόκειται να συζητήσει σήμερα η ολομέλεια του Τομέα Ανώτατης Εκπαίδευσης της Ν.Δ., στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τη διαμόρφωση του νέου νόμου-πλαισίου για τα ΑΕΙ που ετοιμάζει η κυβέρνηση.
Η πρόταση, που θα μελετηθεί από το υπουργείο Παιδείας, κάνει λόγο για αυξήσεις μισθών και νέους διορισμούς στα ΑΕΙ, και περιλαμβάνει όλα όσα περιέχονται στο προεκλογικό πρόγραμμα του κυβερνώντος κόμματος, χωρίς ωστόσο να χαρακτηρίζεται από το έντονα μεταρρυθμιστικό προφίλ πιο τεχνοκρατικών προτάσεων που έχουν παρουσιαστεί.
Ενδεικτικά, επαναθεσμοθετούνται τα Συμβούλια Ιδρύματος στα πανεπιστήμια με τη συμμετοχή προσωπικοτήτων εκτός ΑΕΙ από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τα οποία θα έχουν γνωμοδοτικό ρόλο. Χαρακτηριστικά, προτείνεται τα συμβούλια να συμβάλλουν στην προσέλκυση πόρων και δωρεών για το ΑΕΙ χωρίς να έχουν εποπτικό λόγο (π.χ. στην αξιοποίηση των πόρων αυτών), με την πρωτοκαθεδρία να δίνεται στον πρύτανη και στη σύγκλητο. «Τα συμβούλια, ως προεκλογική δέσμευση και με βάση την πρόσφατη εμπειρία κακής δυαρχίας με τις πρυτανικές αρχές και τη σύγκλητο, θα πρέπει να υιοθετηθούν με διαχωρισμένες αρμοδιότητες και σαφείς ρόλους. Είναι σημαντικό να δοθεί μεγάλη προσοχή στη θεσμοθέτηση (αν γίνει τελικά) ξανά αυτού του θεσμού, λόγω της αποτυχίας του την πρώτη φορά που θεσμοθετήθηκε και εφαρμόστηκε με τον ν. 4009/11. Θα πρέπει να αποφευχθούν τα λάθη του παρελθόντος και να μην μπλεχτούν οι αρμοδιότητες του θεσμού με τα όργανα διοίκησης του πανεπιστημίου», αναφέρει η πρόταση, δεχόμενη ουσιαστικά ότι τα προηγούμενα συμβούλια απέτυχαν με κύρια ευθύνη των εξωτερικών μελών τους –πανεπιστημιακών από σημαντικά ΑΕΙ–, και όχι λόγω των αντιδράσεων πρυτάνεων και πανεπιστημιακών των ελληνικών ΑΕΙ. Σε όσα ΑΕΙ δεν υπήρξαν αντιδράσεις, το μοντέλο λειτούργησε. Παράλληλα, η πρόταση ξεκαθαρίζει ότι δεν πρέπει να αλλάξει ο τρόπος εκλογής πρύτανη και αντιπρυτάνεων, από τους πανεπιστημιακούς του ΑΕΙ.
Ορίζεται τα πανεπιστήμια να μπορούν να ιδρύουν ξενόγλωσσα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα για Ελληνες και ξένους φοιτητές, με δίδακτρα.
Επίσης προτείνεται επαναφορά της βαθμίδας του λέκτορος ως εισαγωγικής βαθμίδας των μελών ΔΕΠ. Αναφορικά το νέο σύστημα επιλογής πανεπιστημιακών, τον πρώτο λόγο θα έχουν καθηγητές του ίδιου του ΑΕΙ, ενώ μειοψηφία θα είναι εκλέκτορες εκτός ΑΕΙ, η παρουσία των οποίων ενισχύει τις δικλίδες αποφυγής φαινομένων νεποτισμού και αναξιοκρατικών επιλογών. Χαρακτηριστική είναι η διατύπωση στην πρόταση για «δυνητική (μη υποχρεωτική) συμμετοχή ξένων εκλεκτόρων».
Ως προς την έρευνα προτείνεται μεταξύ άλλων η «κατάργηση του θνησιγενούς ΕΛΙΔΕΚ που κάνει ερευνητική πολιτική με δανεικά και θεσμοθέτηση στις ετήσιες προκηρύξεις ενός ποσοστού 15%-20% του προϋπολογισμού για βασική έρευνα (PhD students, Post Docs και μέλη ΔΕΠ), και οι μετα-διδάκτορες ερευνητές, που χρηματοδοτούνται από πόρους εκτός δημόσιας χρηματοδότησης (ερευνητικά έργα και ερευνητικές συμβάσεις με ιδιωτικούς φορείς), να μην προσλαμβάνονται ως ΙΔΟΧ με εφαρμογή διατάξεων ΑΣΕΠ, όπως προβλέπει πρόσφατη διάταξη η οποία ενεργοποιήθηκε τον Μάιο του 2021».
Ρηξικέλευθες προτάσεις κατατίθενται για την εξωστρέφεια και διεθνοποίηση των ΑΕΙ και το brain gain. Ενδεικτικά ορίζεται τα ΑΕΙ να μπορούν να ιδρύουν ξενόγλωσσα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα για Ελληνες και ξένους φοιτητές, με δίδακτρα. Στα προπτυχιακά, τα οποία θα συμπεριλαμβάνονται στο μηχανογραφικό εισαγωγής στα ΑΕΙ, θα υπάρχουν συγκεκριμένες θέσεις Ελλήνων φοιτητών που θα καλύπτονται με υποτροφίες. Τέλος, προτείνεται με εκπροσώπους Ελληνες καθηγητές του εξωτερικού να δημιουργηθούν στην Ελλάδα παραρτήματα γνωστών ξένων ΑΕΙ, για μεταπτυχιακές σπουδές σε συγκεκριμένες, στρατηγικής σημασίας επιστημονικές περιοχές. «Τα προγράμματα θα είναι προφανώς αγγλόφωνα, με δίδακτρα (τα οποία για τους καλούς Ελληνες φοιτητές θα επιδοτούνται ως υποτροφίες από τη χώρα μας), και διεθνή στόχευση προσέλκυσης ξένων φοιτητών καθώς και Ελλήνων 2ης γενιάς», λέει το κείμενο του Τομέα Ανώτατης Παιδείας της Ν.Δ., προσθέτοντας ότι αυτό «θα βοηθήσει στο brain gain, δίνοντας τη δυνατότητα σε Ελληνες επιστήμονες εκτός Ελλάδος να επιστρέψουν ως διδάσκοντες στα προγράμματα αυτά».
Επαναθεσμοθετούνται Συμβούλια Ιδρύματος
Συμβούλια Ιδρύματος με εποπτικό ρόλο, τον πρύτανη να διοικεί το ΑΕΙ και τη Σύγκλητο αρμόδια για ακαδημαϊκά θέματα προτείνει ως σχήμα διοίκησης των πανεπιστημίων ο Τομέας Ανώτατης Παιδείας της Ν.Δ. «Ο πρύτανης προΐσταται του ΑΕΙ, το πρυτανικό συμβούλιο μπορεί να έχει αυξημένες αρμοδιότητες αφού το Συμβούλιο Ιδρύματος διαθέτει ουσιαστικό εποπτικό ρόλο, και η Σύγκλητος ασκεί εκτελεστικές αρμοδιότητες με έμφαση στα ακαδημαϊκά θέματα», σημειώνει χαρακτηριστικά. Μάλιστα, ο Τομέας στην αρχή της πρότασής του ξεκαθαρίζει ότι «ήδη έχει νομοθετηθεί με τον νόμο 4692/20 (άρθρα 65-117) το θέμα της διοίκησης των ιδρυμάτων καθορίζοντας τη θητεία των πρυτανικών αρχών και επαναφέροντας την εκλογή πρυτανικού συμβουλίου μέσα από ένα ενιαίο σχήμα που εκλέγεται από τα μέλη ΔΕΠ (και μόνο)».Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει, «τα Συμβούλια Ιδρύματος, ως προεκλογική δέσμευση και με βάση την πρόσφατη εμπειρία κακής δυαρχίας με τις πρυτανικές αρχές και τη Σύγκλητο, θα πρέπει να υιοθετηθούν με διαχωρισμένες αρμοδιότητες και σαφείς ρόλους. Τα Συμβούλια Ιδρύματος μπορεί να αποτελούνται από προσωπικότητες που αποδεδειγμένα έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το πανεπιστήμιο, να έχουν συμβουλευτικό ρόλο όπως επίσης και να έχουν αυξημένες αρμοδιότητες σε θέματα προβολής του έργου του πανεπιστημίου και προσέλκυσης πόρων και δωρεών».
Πιο συγκεκριμένα, για το Συμβούλιο ο Τομέας προτείνει να υπόκειται σε στοχοθεσία δεικτών επιτευγμάτων κατά τα πρότυπα της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης και να υποστηρίζεται από χωριστή διοικητική δομή με αρμοδιότητες:
• Την εποπτεία του εσωτερικού ελέγχου (σύμφωνα με το πρόσφατα θεσμοθετημένο νομοθετικό πλαίσιο περί εσωτερικού ελέγχου στον δημόσιο τομέα) του κάθε ιδρύματος σχετικά με τη διακυβέρνηση, τη διαχείριση κινδύνων, τις δικλίδες ελέγχου του φορέα, καθώς και την εφαρμογή των προγραμματικών συμφωνιών με το υπουργείο Παιδείας και λοιπούς φορείς.
• Την εποπτεία της Μονάδας Διασφάλισης Ποιότητας και τη συνεργασία με την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης ώστε να διασφαλίζεται η αντικειμενικότητα στις διαδικασίες εσωτερικής αξιολόγησης.
• Τη γνωμοδοτική-συμβουλευτική συνεργασία με τη Σύγκλητο σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού του ιδρύματος, προσέλκυσης πόρων και εξωστρέφειας.
• Την εποπτεία και άσκηση αρμοδιοτήτων γενικής συνέλευσης του Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου του ΑΕΙ σχετικά με τη διαχείριση, εκμετάλλευση και αξιοποίηση της ακίνητης, κινητής και άυλης περιουσίας του ιδρύματος. Βάσει του προηγουμένου μοντέλου, ο πρύτανης προΐσταται του ΑΕΙ, το πρυτανικό συμβούλιο μπορεί να έχει αυξημένες αρμοδιότητες, αφού το Συμβούλιο Ιδρύματος διαθέτει ουσιαστικό εποπτικό ρόλο, και η Σύγκλητος ασκεί εκτελεστικές αρμοδιότητες με έμφαση στα ακαδημαϊκά θέματα. Σύμφωνα με τον Τομέα, «χρήσιμη θα ήταν η υιοθέτηση του θεσμού του γενικού (υπηρεσιακού) γραμματέα του κάθε ιδρύματος με επιλογή από το πρυτανικό συμβούλιο και με καθήκοντα τη μέριμνα για την ομαλή και αποτελεσματική διοικητική και οικονομική λειτουργία του πανεπιστημίου και με αρμοδιότητες ανάλογες με αυτές που προβλέπει ο ν. 4622/19 για το επιτελικό κράτος».
Επίσης, όπως αναφέρει το έγγραφο, «απόψεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας για κατάργηση τμημάτων και εισαγωγή φοιτητών σε σχολές και όχι σε τμήματα, επίσης δεν είναι αποδεκτές από την πανεπιστημιακή κοινότητα».
Η πρόταση για τα εκλεκτορικά σώματα
Επαναθεσμοθέτηση του συστήματος που είχε νομοθετηθεί από την κυβέρνηση της Ν.Δ. επί υπουργίας Μ. Γιαννάκου το 2007 προτείνει ο Τομέας Ανώτατης Παιδείας. Στο πλαίσιο αυτό θα υπάρξει αύξηση του αριθμού των μελών των εκλεκτορικών σωμάτων. Συγκεκριμένα, βασικά βήματα της προτεινόμενης διαδικασίας είναι τα εξής:
• Αύξηση του αριθμού των μελών των επιτροπών επιλογής και εξέλιξης σε 15 ή 12 (ή 9).
• Επαναφορά των τριών συνιστωσών –καθηγητές από τον Τομέα, από το Τμήμα και εξωτερικοί, δηλαδή από άλλο ΑΕΙ– στις επιτροπές επιλογής και εξέλιξης, σε αναλογία 5-5-5 (σύνολο 15 μέλη ΔΕΠ) για μεγάλα τμήματα ή 4-4-4 (σύνολο 12 μέλη ΔΕΠ, ή 3-3-3 στην περίπτωση 9 μελών ΔΕΠ) στα μικρότερα τμήματα, με τους αναπληρωματικούς τους. Δηλαδή, το 1/3 της επιτροπής θα προέρχεται από τον Τομέα και θα είναι του ίδιου ή συναφούς γνωστικού αντικειμένου σύμφωνα με το μητρώο εσωτερικών εκλεκτόρων, το 1/3 θα προέρχεται έπειτα από κλήρωση από όλους τους υπόλοιπους τομείς και το 1/3 έπειτα από κλήρωση από το μητρώο εξωτερικών εκλεκτόρων ίδιου ή συναφούς γνωστικού αντικειμένου.
• Συγκρότηση των εκλεκτορικών σωμάτων έπειτα από κλήρωση κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της Γ.Σ. Τμήματος, εφόσον υπάρχουν παραπάνω από τα απαιτούμενα μέλη ΔΕΠ (εσωτερικά μέλη ή εξωτερικά μέλη) με το ίδιο γνωστικό αντικείμενο βάσει του ΦΕΚ τής υπό κρίση θέσης.
• Σε περίπτωση που το μητρώο των εσωτερικών μελών της σχολής περιλαμβάνει λιγότερα από τα απαιτούμενα μέλη ΔΕΠ με το ίδιο γνωστικό αντικείμενο βάσει του ΦΕΚ τής υπό κρίση θέσης, τότε η συμπλήρωση των θέσεων θα γίνεται με κλήρωση μεταξύ των μελών με το συγγενέστερο γνωστικό αντικείμενο από το ίδιο και όχι από άλλα ΑΕΙ.
• Δυνητική (μη υποχρεωτική) συμμετοχή ξένων εκλεκτόρων.
• Οι υποψηφιότητες, το σύνολο του κρινόμενου έργου και το πρακτικό εκλογής να είναι δημόσια.
• Το εκλεκτορικό σώμα, εκτός από την εκλογή του υποψηφίου που επιλέγεται για τη θέση, θα πρέπει να κατατάξει σε σειρά και τον 2ο και τον 3ο υποψήφιο (εάν υπάρχουν), ώστε σε περίπτωση που μέσα στις νόμιμες προθεσμίες δεν αποδεχθεί τον διορισμό του ο εκλεγείς, να καλείται ο 2ος ή ο 3ος, για να μη χάνεται η θέση.
Brain Gain
Για τη δημιουργία ενός ρεύματος επιστροφής των Ελλήνων επιστημόνων που ζουν στο εξωτερικό, η πρόταση του Τομέα Ανώτατης Παιδείας περιλαμβάνει τα εξής:
• Απελευθέρωση των αμοιβών τους από το ενιαίο μισθολόγιο. Κανένας αξιόλογος ειδικευμένος επιστήμονας δεν θα επιστρέψει στην Ελλάδα για να εργασθεί σε ερευνητικό πρόγραμμα ή και για να φέρει δικό του πρόγραμμα αν γίνει υπάλληλος ΙΔΟΧ με ενιαίο μισθολόγιο (12 μισθοί ετησίως και όχι 14) με καθαρές μηνιαίες αποδοχές περίπου 1.000-1.200 ευρώ, δηλαδή όσα χρήματα δίνονται σε οποιονδήποτε άλλο δημόσιο υπάλληλο σύμφωνα μόνο με τα τυπικά και όχι τα ουσιαστικά προσόντα. Η εναλλακτική λύση, δηλαδή η αμοιβή του μέσω έναρξης ελευθερίου επαγγέλματος, όχι μόνο δεν θα του δώσει πολύ περισσότερα έσοδα, αλλά ταυτόχρονα εμπλέκει τον νέο επιστήμονα στα αχρείαστα γρανάζια της γραφειοκρατίας (απόδοση ΦΠΑ, καταβολή τέλους επιτηδεύματος, αναζήτηση επαγγελματικής στέγης, λογιστή κ.λπ.).
• Δυνατότητα σε Ελληνες επιστήμονες εντός και εκτός Ελλάδος, κατόχους διδακτορικού με αναγνωρισμένο ερευνητικό έργο (διεπιστημονικές ομάδες) να δημιουργούν δομές που να μπορούν να προτείνουν και να λειτουργούν ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών σε ένα αντικείμενο της ειδικότητάς τους.
• Λειτουργία θερινών/χειμερινών σχολείων και ταχύρρυθμων προγραμμάτων εκμάθησης σύγχρονων δεξιοτήτων (μεταξύ άλλων, για το περιβάλλον, τις ψηφιακές τεχνολογίες, τον πολιτισμό, τον πρωτογενή τομέα), ελληνόφωνων ή ξενόγλωσσων. Τα προγράμματα θα οργανώνονται από ένα ΑΕΙ ή με συνεργασία ΑΕΙ και με δυνατότητα οι συνεργασίες αυτές να γίνονται και με ιδρύματα του εξωτερικού.
• Δημιουργία θεσμού χρηματοδότησης ανταλλαγών φοιτητών καθώς και υποστήριξη των sabbatical years στην Ελλάδα (δημιουργία συνθηκών επικοινωνίας και ώσμωσης, κοινά PhDs, διαδικτυακά μεταπτυχιακά μαθήματα κ.λπ.).
Πηγή kathimerini.gr
Απόστολος Λακασάς
