Το σενάριο του «θερμού» καλοκαιριού στις ελληνοτουρκικές σχέσεις επιστρέφει, αυτήν τη φορά εμμέσως, διά της επαναφοράς από την Αγκυρα της πιθανότητας να πραγματοποιηθούν γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο τους αμέσως επόμενους μήνες. Αν και οι Τούρκοι, ευλόγως, δεν γνωστοποιούν την περιοχή στην οποία σκοπεύουν να κάνουν τις πρώτες γεωτρήσεις, είναι απολύτως σαφές ότι θα επηρεαστεί το συνολικό παιχνίδι στην περιοχή.
Σε Αθήνα και Λευκωσία εκτιμάται ότι πιθανές γεωτρήσεις θα γίνουν εντός των θαλασσίων ζωνών που βρίσκονται βόρεια της Κύπρου. Πρόκειται για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) και θαλάσσιες ζώνες που νομικά υπάγονται στη δικαιοδοσία της Κυπριακής Δημοκρατίας, πρακτικά, ωστόσο, ελέγχονται από την Αγκυρα και το ψευδοκράτος. Αν οι Τούρκοι αποφασίσουν να κάνουν γεωτρήσεις σε περιοχές ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κύπρο, ενδεχομένως εντός των οικοπέδων 4, 5 ή 6, τότε η Αθήνα θα έχει να αντιμετωπίσει ένα σοβαρότατο ζήτημα, το οποίο περιπλέκει έτι περαιτέρω την προβολή και των ελληνικών συμφερόντων στην Ανατ. Μεσόγειο.
Το πλωτό γεωτρύπανο
Οι τουρκικές ανακοινώσεις γίνονται με αφορμή και την προεκλογική περίοδο. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιθυμεί να παρουσιάσει όσο περισσότερες «επιτυχίες» είναι δυνατόν, προκειμένου να πείσει τους ψηφοφόρους ότι το τουρκικό «οικονομικό θαύμα» δεν κινδυνεύει να ξεθωριάσει. Προς το παρόν, πάντως, το πλωτό γεωτρύπανο Deep Sea Metro II παραμένει στο στόμιο του κόλπου της Νικομήδειας, λίγα χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη. Αρκετοί εκτιμούν πως η Αγκυρα ίσως επιχειρήσει μια εντυπωσιακή κίνηση πριν από τις εκλογές. Ωστόσο, ακόμη και αν το Deep Sea Metro II κινηθεί τον Ιούλιο, πρακτικά θα επιβαρύνει μια ήδη προβληματική κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου υπάρχει σημαντική παρουσία ναυτικών δυνάμεων χωρών όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Γαλλία και η Βρετανία. Υπενθυμίζεται ότι τον ερχόμενο Οκτώβριο τοποθετείται και η γεώτρηση της αμερικανικής Exxon Mobil στο οικόπεδο 10, νοτιοδυτικά της Κύπρου.
Η επιτάχυνση των τουρκικών σχεδιασμών εξηγεί σε σημαντικό βαθμό και την έντονη κινητικότητα που δείχνουν στην περιοχή, ιδίως οι ΗΠΑ και η Γαλλία, οι οποίες πρέπει να διαφυλάξουν τα συμφέροντα των εταιρειών που δραστηριοποιούνται εκεί. Επίσης, η τουρκική κινητικότητα, η οποία συνοδεύεται από μια διαρκή ρευστότητα θέσεων, απόψεων και πράξεων, έχει οδηγήσει κυρίως την Ουάσιγκτον και το Παρίσι να διερευνήσουν τις δυνατότητες που υπάρχουν στην Ελλάδα και στην Κύπρο για την υποστήριξη δράσεων και επιχειρήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η περίπτωση της Σούδας είναι, βεβαίως, η πλέον ενδεικτική, ωστόσο χρησιμοποιούνται και μικρότερα λιμάνια στα νησιά του Αιγαίου. Σε γενικές γραμμές η παρουσία του 6ου Στόλου στο Αιγαίο είναι αυξημένη σε σημαντικό βαθμό.
Στην Αθήνα, εξακολουθούν να υφίστανται οι σχεδιασμοί για έστω μερική οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, ιδίως με την Αίγυπτο. Ο συγκεκριμένος σχεδιασμός παρουσιάζει σοβαρές δυσκολίες, κυρίως λόγω των καθυστερήσεων που παρουσιάζονται από την πλευρά της Αιγύπτου. Προφανώς, η Τουρκία δεν πρόκειται να αποδεχθεί μια τέτοια συμφωνία, ωστόσο πιθανή ολοκλήρωσή της θα μπορούσε να οδηγήσει σε αλλαγή των συσχετισμών και σε ενεργειακό επίπεδο. Είναι γνωστές, πλέον, οι πιέσεις μεγάλων ενεργειακών κολοσσών προς την Αθήνα, να ολοκληρώσει τις διαδικασίες καθορισμού θαλασσίων ζωνών στα νότια της Κρήτης προκειμένου να ξεκινήσουν το συντομότερο δυνατόν οι έρευνες για υδρογονάνθρακες. «Τρύπα» στη μεσογειακή στρατηγική της Αθήνας αποτελεί, βεβαίως, η Λιβύη, η οποία είναι μια χώρα που υπάρχει ως ενιαία κρατική οντότητα μόνο στα χαρτιά. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε προσπάθεια για καθορισμό θαλασσίων ζωνών με τη συγκεκριμένη χώρα κρύβει, εκ των πραγμάτων, πολλές αντικειμενικές δυσκολίες.
Οι δηλώσεις Ακάρ
Στο Αιγαίο η κατάσταση εμφανίζεται πιο ήρεμη τις τελευταίες ημέρες, παρά το γεγονός ότι η Διακλαδική Διεθνής Ασκηση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων «EFES ’18» κράτησε την πολεμική αεροπορία απασχολημένη. Οι δηλώσεις του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων της γειτονικής χώρας, Χουλουσί Ακάρ, περί επιφυλακής της Τουρκίας ώστε να μην υπάρξουν «τετελεσμένα» στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, υποδηλώνει δύο στοιχεία: Κατ’ αρχάς, το παραδοσιακό σύνδρομο περικύκλωσης το οποίο χαρακτηρίζει ιστορικά την Τουρκία. Παρά τις δηλώσεις υπερβολικής αυτοπεποίθησης, στην Αγκυρα υπάρχει αυθεντική ανησυχία πως η αφιέρωση πόρων και δυνάμεων στη Μέση Ανατολή ίσως υπονομεύει την ισχύ της στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Το δεύτερο στοιχείο είναι αυτό της διατήρησης των εύθραυστων ισορροπιών μέσα στις ίδιες τις ένοπλες δυνάμεις. Οι διώξεις του κ. Ερντογάν έχουν υποσκάψει το ηθικό του τουρκικού στρατού και ο κ. Ακάρ αναζητεί διαρκώς τρόπους να το ανορθώσει, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχουν συνθήκες πολέμου, όπως στο Αφρίν.
Σε ρητορικό επίπεδο η τουρκική πολιτική ηγεσία, και ιδίως το προεδρικό παλάτι, δεν μπορεί να συμφιλιωθεί με τις διαδοχικές αποφάσεις της ελληνικής Δικαιοσύνης για την παροχή ασύλου στους οκτώ αξιωματικούς. Μετά την παροχή ασύλου και στον δεύτερο από τους οκτώ, έγινε κατανοητό ότι η συγκεκριμένη διαδικασία δεν είναι αναστρέψιμη, κάτι το οποίο έχει εξοργίσει τον κ. Ερντογάν, όπως φάνηκε από τις δημόσιες τοποθετήσεις του εκπροσώπου της τουρκικής προεδρίας, Ιμπραήμ Καλίν. Στην Αθήνα υπάρχει, βεβαίως, ανησυχία, ότι αυτή η τουρκική στάση, έχει –ανομολόγητες έστω– επιπτώσεις στην υπόθεση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, οι οποίοι παραμένουν για σχεδόν δυόμισι μήνες στις φυλακές της Αδριανούπολης.
F-16, προχωρεί ο εκσυγχρονισμός
Την Παρασκευή έκλεισε οριστικά και το ζήτημα του εκσυγχρονισμού των F-16. Αν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης διατήρησαν τις επιφυλάξεις τους, όχι τόσο για το πρόγραμμα καθαυτό, όσο για τους χειρισμούς του υπουργού Εθνικής Αμυνας Πάνου Καμμένου, το πρόγραμμα εγκρίθηκε και σε επίπεδο κοινοβουλευτικό. Κάτι που εκ των πραγμάτων σημαίνει ότι απομένει πλέον η ταχεία έναρξη του προγράμματος.
Για την περαιτέρω προώθηση της ελληνοαμερικανικής αμυντικής συνεργασίας ίσως διαδραματίσει ρόλο και πιθανή πώληση των ναυπηγείων της Σύρου. Οι συζητήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη, ωστόσο αυτή τη στιγμή δεν είναι τίποτε ακόμη σίγουρο. Αν, πάντως, τα ναυπηγεία περάσουν σε αμερικανικών συμφερόντων ιδιοκτησία, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη η χρησιμοποίησή τους για επισκευές σε ναυτικές μονάδες μικρού ή μεσαίου μεγέθους. Για τα μεγαλύτερα πλοία, αντιτορπιλικά και αεροπλανοφόρα, οι εγκαταστάσεις της ναυτικής βάσης στη Σούδα χρησιμοποιούνται ήδη με τρόπο ιδιαίτερα εντατικό και προς αυτή την κατεύθυνση. Την ίδια στιγμή εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές επαφές ανάμεσα στην Αθήνα και το Παρίσι για το ζήτημα της συνεργασίας σε ναυτικό επίπεδο.
Τα F-35 στην Τουρκία
Οσο η Αθήνα αναζητεί λύσεις, οι οποίες λόγω του στενού δημοσιονομικού πλαισίου είναι εκ των πραγμάτων στοχευμένες και περιορισμένες, η Αγκυρα συνεχίζει το εξοπλιστικό της σπριντ. Τον Ιούνιο θα παραδοθεί το πρώτο F-35 στην τουρκική αεροπορία εφόσον ξεπεραστούν τα εμπόδια που βάζει το Κογκρέσο. Θα είναι το πρώτο από τα 30 αεροσκάφη αυτού του τύπου, τα οποία έχουν παραγγελθεί για λογαριασμό της Τουρκίας. Ωστόσο, το πρώτο F-35 θα προσγειωθεί σε τουρκικό έδαφος περίπου ενάμιση χρόνο αργότερα. Αυτό το χρονικό διάστημα θα κρίνει αρκετά. Κατ’ αρχάς αν πράγματι προχωρήσουν μέχρι τέλους οι παραγγελίες και, δευτερευόντως, αν η Τουρκία θα προχωρήσει σε επέκταση των παραγγελιών από τις 30 στις 100, τις οποίες έχει προαναγγείλει. Αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι η οικονομική κατάσταση της Τουρκίας δεν θα της επιτρέψει να προχωρήσει στην προμήθεια του συγκεκριμένου αριθμού αεροσκαφών.
