της Ευαγγελίας Παναή
Η Αγιά-Μαρίνα, είναι το πανηγύρι του χωριού μας, του Παραδεισίου. Γιορτάζει στις 17 Ιουλίου.
Θα σας περιγράψω με… λίγα λόγια, τί σήμαινε για εμάς τους Παραδεισιώτες…
Όσο μπορώ…ολιγόλογα…και…αντικειμενικά !!!….
1) Ο χρόνος στο Παραδείσι, ανέκαθεν χωριζόταν και προσδιοριζόταν , με βάση την χάρη της. Κάτι σαν “προ Χριστού- μετά Χριστόν”, ένα πράγμα…”Μπρος ‘που της Αγιάς Μαρίνας”, -“Πάνω στης Αγιάς Μαρίνας”-, ” Ύστερα ‘που της Αγιάς Μαρίνας” :
-“Πότε το φυτεύγκουν αυτόν ντο κηππουρικό;” -“Κειά μπρός-πίσω της Αγιάς-Μαρίνας !”
-“Πότε ήταν που γένην τοτεσδά, κεινηδά η φασαρία;” -“Ήταν κειά κοντά της Αγιάς Μαρίνας !”
-“Πότε ‘α πάμεν ταξίδι ;” -“Ε, ‘α περάσει πρώτα της Αγιάς-Μαρίνας”…
2) Κάθε καλό και γιορτινό, γινόταν ενόψει της Αγιάς-Μαρίνας :
-“Μπρέπει ‘α ‘σπρίσουμεν το σπίτιν, γιατί έρκεται της Αγιάς Μαρίνας !”
-“Τη φούσταν ‘α την εγκηννιάξεις της Αγιάς- Μαρίνας !”
-“Γιατί, της Αγιάς-Μαρίνας είναιν, και ‘α πάρεις καινούργκια παπούτσια;”
3) Ενόψει της Αγιάς-Μαρίνας, αποφεύγουμε κάθε κακό και άσχημο γεγονός :
-“Μάνα κούρεμαν που πήεν κι έκαμεν το άτιμον το παιδίν,πάνω στης Αγιάς-Μαρίνας !!!”
-“‘Ε θθα με φήκεις τη δουλειά μισοτελειωμένη, πάνω στης Αγιάς-Μαρίνας !!!”
4) Ο κορμός!!!… Ο κορμός, το σήμα κατατεθέν, το κατ’ εξοχήν γιορτινό γλυκό: γινόταν μόνο της Αγιάς-Μαρίνας, σε βαθμό που να προκαλεί απορία, αν κάποια νοικοκυρά το έφτιαχνε σε άλλη χρονική στιγμή :
-“Της Αγιάς-Μαρίνας είναιν, κι εκάμετε κορμό ;”
5) Το σπουδαιότερο : Αδιανόητο, απόλυτα αδιανόητο, για κάθε Παραδεισιώτη, να γιορτάζει η Αγιά-Μαρίνα, και ΑΥΤΟΣ! να λείπει από το Παραδείσι !
– Οι ξενιτεμένοι, τα παλιά χρόνια, ονειρεύονταν να είναι εδώ στην χάρη της, να χορέψουν στην αυλή της…”Να κολλτούν στα παιχνίδγκια” (=να ρίχνουν χρήματα στα όργανα) και να χορεύουν, να χορεύουν και να κερνούν συγγενείς και φίλους, ωσότου να βγάλουν από μέσα τους, όλη την πίκρα της ξενιτιάς…
– Όσοι κάναμε φοιτητές, κάναμε τα αδύνατα-δυνατά, 16 του Ιουλίου, την παραμονή, να είμαστε εδώ, ότι κι αν γινόταν…Ειδάλλως, κλάμα κι οδυρμός, στα “ξένα μέρη”!…
6) Την Παραμονή το βράδυ, αμέσως μετά τον Εσπερινό, κάθιζαν στον χορό, στην αυλή της εκκλησίας, μόνον οι επισκέπτες, οι “παραχωρενοί” ! Ούτε ένας Παραδεισιώτης δεν εδιανοείτο να χορέψει την παραμονή : απόλυτη προτεραιότητα στους “γιαρένηδες” !
7) Ανήμερα, την βραδιά της χάρης της, όλοι οι οικογενειάρχες του χωριού μας, έσπευδαν να πιάσουν τραπέζι στον χορό, και να χορέψουν με τα καλά τους, όλους τους χορούς, παραδοσιακούς και ευρωπαικούς…Αρχιγλεντζέδες οι Παραδεισιώτες, από τα χρόνια της Βιλλανόβας, ήξεραν όλους τους χορούς, -ντόπιους και “ευρωπαικούς”-, που τους μάθαιναν στον Κουφά, το μοναδικό κέντρο διασκέδασης, όλης της δυτικής Ρόδου, από τα τέλη του 19ου αιώνα ακόμη!!
8) Το αποκορύφωμα του καλοκαιριού για κάθε Παραδεισιώτη, είναι της Αγιάς Μαρίνας ! Από κει κι ύστερα,… λογικά (;!),….μπαίνουμε πια σιγά-σιγά στο… φθινόπωρο…
(Αυτόν τον απόλυτα φυσιολογικό διαχωρισμό του χρόνου που πολύ σωστά εφαρμόζουμε εμείς οι Παραδεισιώτες, αδυνατούν να τον αντιληφθούν τα άλλα χωριά, όπως για παράδειγμα οι Κρεμμαστενοί, που για να μας “κο’ι’νάρουν”, λένε ότι : -“‘Αμμαν περάσει της Αγιάς Μαρίνας, οι Παραδεισκιώτες… βάλλουν τα παρτά τους !”)
Η Αγία Μαρίνα κι εγώ…
– Γεννήθηκα, στα παππογονικά των Γιαννίκηδων, δίπλα στην Αγιά Μαρίνα, εδώ, όπου γεννήθηκε και η μάνα μου Άννα Γιαννίκη και ο πάππους μου Στέργος Γιαννίκης, και ο προπάππους μου Θοδωρής Γιαννίκης…Εδώ, όπου γέννησα και εγώ τα δύο παιδιά μου…
– Κάθε μέλος της οικογένειάς μας, αυτήν αντικρίζει, από την στιγμή που αντικρίζει το φως της ζωής…
– Αυτήν ευχαριστούμε για κάθε καλό, σ’ αυτήν προστρέχουμε κι αυτήν παρακαλούμε σε όλα τα δύσκολα…Είναι για μας, κάτι σαν Αγαπημένη Ξαδέρφη, κάτι σαν Καλή Γειτόνισσα, κι ότι καλό κι ωραίο έχει καθείς για στήριγμα…
– Κάθε πρωί που ξυπνώ, η πρώτη εικόνα που αντικρίζω, είναι η αγαπημένη εκκλησούλα… Όταν δω τον κάτασπρο σταυρό στο πέτρινο καμπαναριό της, λέω :-“Εντάξει, ο Κόσμος είναι στην θέση του!…Όλα καλά !!! Κι αν δεν είναι καλά, θα γίνουν!!!”
– Δυό-τρεις ημέρες πριν το “παναύρι”, κατέφθαναν με ένα πλατύ χαμόγελο ικανοποίησης, – όπως ο άνθρωπος που κάνει το καθήκον του,- στην εκκλησία οι νοικοκυρές, με τους ασπρισμένους με ασβέστη “καζοτενεκκέδες” φορτωμένους στον “νώμο ντους”, με τους πανέμορφους βασιλικούς, που τους αράδιαζαν πάνω στην πεζούλα της εκκλησίας, αφιέρωμα στην Αγαπημένη μας Αγία, να ευωδιάζει στην χάρη της, και μετά την λειτουργία, να πάρει ο κάθε προσκυνητής κι από ένα κλαδάκι, να το βάλει στα “κονίσματα”, για να το χρησιμοποιεί στο “κάπνισμα” των εικόνων ! Τις καμάρωνα,- μερακλούδες, καλονοικοκυρές Παραδεισιώτισσες-, που φρόντιζαν να “μπρεπίζουν” την Αγία μας, αλλά, και να “ξαννοίει” η καθεμιά, να βάλει πιο κοντά στην πόρτα της Εκκλησίας τον δικό της βασιλικό, για να “δείχνει”, πού ‘ταν ο πιο φουντωτός και “δροσολοισμένος”!
– Η πιο μαγική διαδικασία της προετοιμασίας του πανηγυριού για μας τα παιδιά, ήταν το στήσιμο των λοτταριών μέσα στην αυλή του Σχολείου, που το παρακολουθούσαμε με αγωνία, σε όλες τις φάσεις του. Ειδικά, όταν πια άρχιζαν οι λιγοστοί -τότε- “λοτταριάδες” να στολίζουν την πραμάτεια τους πάνω στον πάγκο,- πρώτα-πρώτα, τα μεταλλικά “σπορδακλουδάκια” -,προσιτά για όλα τα βαλάντια, που τα αγόραζε όλη η μικρολογιά και “ξεβουριέναμε” τον κόσμο με τον “σαματτά” που έκανε το έλασμά τους !
– Η άλλη μαγική στιγμή, ήταν ανήμερα στην χάρη της: όσο κι αν ήταν το ξενύχτι της προηγούμενης βραδιάς, σηκωνόμασταν άρον-άρον, να ετοιμαστούμε για την λιτανεία της εικόνας μέσα στον κεντρικό δρόμο του χωριού. Προπορευόταν ένα θέαμα μοναδικό και φαντασμαγορικό, για εμάς τα χωριατόπαιδα, που το βλέπαμε μόνο σε αυτήν την περίσταση: ερχόταν από την “Χώρα”, η “μπάντα του Διαγόρα”, με όλα τα μουσικά όργανα και τις φανταχτερές στολές! Πού να χορτάσεις να βλέπεις όλα εκείνα τα πνευστά και τα κρουστά λογιών-λογιών! Τί να πρωτοθαυμάσεις; Τον προπορευόμενο με το μπαστούνι που έδινε τον ρυθμό με κινήσεις μαγικές; Το ρυθμικό, συρτό βήμα όλης της μπάντας; Τις στολές με τα έντονα χρώματα και τα σιρίτια; Μαγεία!
– Κι ακολουθούσαν τα παπαδάκια με τα εξαπτέρυγα. Κι ύστερα, οι άντρες με τα μεγάλα λάβαρα, μπροστά από την εικόνα της Αγίας Μαρίνας! Εκεί, ανάμεσα σε αυτούς, καμάρωνα κι εγώ τον πατέρα μου! Ήταν πάντα εκεί! Αδιανόητο να γίνει η λιτανεία και να μην εκτελέσει το τιμητικό καθήκον του, να σηκώσει το λάβαρο της Αγαπημένης μας Γειτόνισσας!
– Η μία και μοναδική ημέρα ολόκληρου του καλοκαιριού που δικαιούμασταν μικροί-μεγάλοι να μην πάμε στο χωράφι, ήταν της Αγιάς Μαρίνας, γενική αργία όλου του χωριού…Αυτό, εδραίωσε μέσα μου την ακλόνητη πεποίθηση, ότι η 17η Ιουλίου, ήταν λογικά, αργία για όλον τον Κόσμο… Αντιλαμβάνεσθε, ότι υπήρξε για μένα… πολιτισμικό σοκ, την πρώτη φορά – ενήλικη πια !-, που συνειδητοποίησα ότι παραόξω από το Παραδείσι, δεν την είχαν για αργία της Αγιάς Μαρίνας…
-“ΤΊ;; Δεν γιορτάζουν τέτοια μέρα;;;” “Μνήστητί μου Κύριε!!!”
– Από νώρίς-νωρίς, έβαζα τα “καλά” μου, έβγαζα και την “αναπαυτικιά” στην αυλή ( η μόνη μέρα που την χρησιμοποιούσαμε στην οικογένειά μας), και ανυπόμονη, “εμπρόβελλα κι εξαναμπρόβελλα” αμέτρητες φορές, να δω αν άρχισε να μαζεύεται ο Κόσμος, οι “Παναϋρυτζήδες”, λες και μ’ αυτόν τον τρόπο, θα μαζευόντουσαν ενωρίτερα !
– Την παραμονή, το χωριό πλημμύριζε από τον κόσμο και η αυλή μας από τους συγγενείς και τους γιαρένηδες που ερχόταν να απολαύσουν από την υπερυψωμένη αυλή μας με την προνομιακή θέση, τον κόσμο που πηγαινοερχόταν και τον χορό στην εκκλησία απ’ έξω, που κρατούσε ώρες και ώρες…Κι η μάνα μου να μπαινοβγαίνει με τα πιάτα γεμάτα με όλα τα καλά από το χωράφι μας, να τους κερνά όλους : καρπούζες, πιπόνια, ροδάκινα, σταφύλια, κρέμες, ρυζόγαλα, γιαούρτια…μαζί με τον απαραίτητο κορμό, φυσικά !…
– Η τότε νεολαία, χόρευε μια τεράστια ποικιλία χορών : τσα-τσα,τσάρλεστον, βαλς, τανγκό, μπόσα-νόβα, χάλι-γκάλι, φοξ-τροτ, γιάγκα και τόσα άλλα…Ρουφούσα με τα παιδικά μάτια μου το κέφι τους, λες κι ήξερα ήδη τότε, πως δεν θα το ξανάβλεπα με τόση συναισθηματική ένταση…
– Υπήρχαν οι χαρακτηριστικοί τύποι χωριανών, γλετζέδων-χωρατατζήδων, που έδιναν αληθινά ρεσιτάλ χορών αλλά και αστείων επιδείξεων, που έκαναν τους πάντες να ξεκαρδίζονται, κι εμείς οι “μικρολοοί”, να μην χορταίνουμε να τους απολαμβάνουμε…
– Η νύχτα μας της Αγιάς Μαρίνας, τελείωνε για μένα και τον αδελφό μου, πριν να τελειώσει ο χορός, όταν πια έμεναν οι τελευταίοι ξενύχτηδες, και οι γονείς μας, μας έστελλαν στο κρεββάτι…Αποκοιμιόμασταν, με το ίδιο σχεδόν κάθε χρόνο, ρεπερτόριο της ορχήστρας, καμωμένο από τις ίδιες βαριές ζειμπεκιές, των ίδιων βαρύ-γλετζέδων…
– Φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο της Παβίας,κατάφερα και άλλαξα ολόκληρη εξεταστική περίοδο, για να είμαι εδώ, στην χάρη της : πήρα το θάρρος και παρακάλεσα τον καθηγητή να αλλάξει την ημερομηνία της εξέτασης, διότι,- του είπα- υπήρχε ζήτημα σοβαρότατο. γι αυτό…Πού νά ‘ξερε ο άνθρωπος, τί ήταν για μένα το σοβαρότατο ζήτημα!!…
Γιατί σας τα έγραψα όλα αυτά τώρα, Αγαπημένοι μου Φίλοι ;
Διότι, κάθε χρόνο, μου είναι όλο και πιο οδυνηρό, να αντλώ από την ψυχή μου αυτές τις αναμνήσεις, μιας υπέροχης θρησκευτικής πανήγυρης, για να σκεπάσουν από τα μάτια μου αυτό το ευτελές παζάρι, ευτελέστατης πραμάτειας, που την αντικατέστησε…
Και το πλήθος από τις ανεπάρκειες των διοικούντων, που βυθίζουν το αγαπημένο μου χωριό σε μαρασμό…
Παρ’ όλα αυτά, όπως και κάθε χρόνο, ανήμερα το πρωί, σε πείσμα των καιρών, θα πάω με το πεντάρτι μου, στην Αγαπημένη μου Γειτόνισσα που γιορτάζει !!
Ειδικά εφέτος, που χάρις στις προσφορές των ευλαβών συγχωριανών μας, ανακαινίσθηκε και λάμπει το Σπίτι της, με το αναστηλωμένο παλαιό, ζωγραφιστό προγονικό Τέμπλο!
Για να ξέρει πως, ό,τι κι αν γίνει, ο Κόσμος της, έτσι όπως τον γνώρισα παιδί, θα ζει για πάντα μέσα μου !
Καλή Αγιά Μαρίνα, Αγαπημένοι μου Φίλοι !
Ευαγγελία Παναή
Φιλόλογος–Επιχειρηματίας
Δημοτική Σύμβουλος Ρόδου
Παραδεισιώτισσα
