Η εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας μιας περιοχής, δηλαδή της «χωρητικότητάς» της να δεχθεί περαιτέρω οικιστική, τουριστική ή άλλη ανάπτυξη, απασχολεί την επιστημονική κοινότητα σε όλο τον κόσμο εδώ και δεκαετίες. Στην Ελλάδα έχει τεθεί μόνο περιστασιακά, κυρίως μέσω της νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας, με την πρώτη απόφαση να ανάγεται στο 1997 (αφορούσε τη χωροθέτηση εναέριας γραμμής υψηλής τάσης στις Κυκλάδες). Τα τελευταία χρόνια πολλές τουριστικές επενδύσεις έχουν «κοπεί» από το ΣτΕ, με το επιχείρημα ότι δεν έχει εκτιμηθεί η φέρουσα ικανότητα της περιοχής· οι «αντοχές» της στην ανάπτυξη χωρίς να εξαντληθούν οι πόροι της, να αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της και το τοπίο, να υποβαθμιστεί η ζωή των κατοίκων.
Ποιος είναι ο καταλληλότερος να κρίνει αν ένα νησί μπορεί να δεχθεί περαιτέρω τουριστική επιβάρυνση; Ενας επενδυτής που ενδιαφέρεται να επενδύσει εκεί, σύμφωνα με όσα προβλέπει το νομοθετικό κείμενο που προετοίμασε κλειστή ομάδα στο υπουργείο Περιβάλλοντος και βάσει του οποίου οι μελέτες φέρουσας ικανότητας για κάθε περιοχή θα προετοιμάζονται από τον υποψήφιο επενδυτή και θα εντάσσονται στη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης μιας επένδυσης. Και θα χωρίζουν μια περιοχή σε λιγότερο ή περισσότερο ανεπτυγμένες ζώνες. Ολα δείχνουν ότι στόχος του υπουργείου είναι να παρακαμφθούν οι αντιρρήσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, που «κόβει» τουριστικές και ενεργειακές επενδύσεις επειδή δεν έχει προηγουμένως εκτιμηθεί πόσο αντέχει κάθε περιοχή.
Προχθές η Ελληνική Εταιρεία Δικαίου Περιβάλλοντος διοργάνωσε ημερίδα με θέμα την εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας. Στην ημερίδα παρευρέθη και ο γενικός γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού Ευθύμης Μπακογιάννης, ο οποίος ανακοίνωσε ότι υπάρχει ήδη έτοιμο κείμενο για την εκτίμησή της. Αντίθετα με ό,τι θα περίμενε κανείς (λόγω της κρισιμότητας του θέματος), ο τρόπος καθορισμού της φέρουσας ικανότητας δεν ήταν το αποτέλεσμα εκτεταμένου διαλόγου με την ακαδημαϊκή κοινότητα και την κοινωνία των πολιτών, αλλά καθορίστηκε από μια κλειστή ομάδα εργασίας. Οπως ανέφερε ο κ. Μπακογιάννης, η ομάδα αυτή καταρτίζεται από δύο ακαδημαϊκούς (τους Χάρη Κοκκώση και Κώστα Σερράο), δύο πρώην υπαλλήλους του υπουργείου Περιβάλλοντος, δύο ιδιώτες μελετητές και τη νομική σύμβουλό του.
Ποια είναι τα βασικά σημεία του (σχεδίου) προεδρικού διατάγματος; Κατ’ αρχάς, όπως ανακοίνωσε ο κ. Μπακογιάννης, η μελέτη φέρουσας ικανότητας θα εκπονείται από τον ενδιαφερόμενο επενδυτή και θα αποτελεί μέρος της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ). «Δεν θα αποτελεί αυτοτελή και κύρια μελέτη, όπως λ.χ. η μελέτη γεωλογικής καταλληλότητας, που εγκρίνεται αυτοτελώς, αλλά θα ενσωματώνεται στη ΣΜΠΕ, θα έχει δημοσιότητα μέσω αυτής και θα ενσωματώνεται στο σχέδιο προεδρικού διατάγματος της επένδυσης», ανέφερε.
Η μελέτη θα περιλαμβάνει πέντε στάδια:
• Στο πρώτο στάδιο θα καθορίζεται η περιοχή μελέτης. «Με τη μεθοδολογία που προτείνουμε θα ορίζονται η κάλυψη της μελέτης φέρουσας ικανότητας σε σχέση τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της παρέμβασης», ανέφερε ο κ. Μπακογιάννης. Αν αφορά μικρό νησί, σημείωσε, τότε λόγω της νομολογίας του ΣτΕ θα καλύπτει όλη την έκτασή του. Ειδάλλως θα αποφασίζεται αν θα αφορά ολόκληρη την έκταση ενός δήμου ή θα γίνεται σε επίπεδο δημοτικής ενότητας.
Το νομοθετικό κείμενο προετοίμασε μια κλειστή ομάδα εργασίας στο υπουργείο Περιβάλλοντος και θα δοθεί σε διαβούλευση σε ένα μήνα.
• Το δεύτερο στάδιο θα αφορά τον καθορισμό των παραμέτρων επιρροής στην περιοχή μελέτης. Τέτοιες παράμετροι, που θα καθορίζονται με αναλυτικό παράρτημα, είναι ο πραγματικός πληθυσμός, ο πληθυσμός των επισκεπτών, το μοντέλο ανάπτυξης της περιοχής, η δόμηση και η αστικοποίηση, οι κρίσιμες υποδομές (νερό, απόβλητα, δρόμοι κ.ά.) και, τέλος, το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και το τοπίο.
• Το τρίτο στάδιο θα είναι η ίδια η εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας. Θα περιλαμβάνει τέσσερις κατηγορίες ζωνών: τις ζώνες με περιθώρια ανάπτυξης εντός των αποδεκτών ορίων βιωσιμότητας, τις ανεπτυγμένες ζώνες με ανάγκη εξισορρόπησης και διατήρησης της ανάπτυξης (χωρίς να είναι ανεκτές οι αποκλίσεις από τα όρια βιωσιμότητας), τις υπεραναπτυγμένες ζώνες που παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις από τα όρια βιωσιμότητας και χρήζουν ειδικών περιοριστικών μέτρων και τις ζώνες που είναι υποβαθμισμένες – προβληματικές, που χρήζουν ειδικών δράσεων αλλαγής του αναπτυξιακού τους προσανατολισμού. Με άλλα λόγια, ο μελετητής θα μπορεί να χωρίζει ένα νησί σε ζώνες ανάλογα με τον βαθμό τουριστικής ή οικιστικής τους ανάπτυξης.
• Το τέταρτο στάδιο θα είναι τα μέτρα εξισορρόπησης, διατήρησης ή επαναφοράς της βιωσιμότητας. Η φέρουσα ικανότητα θα προτείνει συγκεκριμένα μέτρα.
• Το πέμπτο στάδιο θα είναι το χρονοδιάγραμμα – θα δίνεται ένα στάδιο εξισορρόπησης και επαναφοράς.
Οι ανακοινώσεις του κ. Μπακογιάννη προκάλεσαν το ενδιαφέρον του ακροατηρίου. Αρκετοί ήταν αυτοί που ρώτησαν πώς μπορεί ο χειρισμός της φέρουσας ικανότητας ενός τόπου να γίνεται από έναν ιδιώτη. «Από τη στιγμή που δίνουμε το δικαίωμα σε έναν ιδιώτη να καταθέτει πολεοδομικές ρυθμίσεις (σ.σ. για παράδειγμα ΕΣΧΑΣΕ, ΕΣΧΑΔΑ, ΕΠΣ) θα πρέπει να του δίνουμε τη δυνατότητα να κάνει φέρουσα ικανότητα. Αλλωστε, το τελικό διάταγμα το υπογράφει ο υπουργός, δηλαδή το κράτος», ανέφερε ο κ. Μπακογιάννης. «Θεωρώ ότι καμία μελέτη από αυτές που υποβάλλονται στο υπουργείο δεν προχωράει ως έχει. Τις περισσότερες φορές οι υπηρεσιακοί τούς αλλάζουν τα φώτα».
Πάντως το τελικό αποτέλεσμα, που σύμφωνα με τον κ. Μπακογιάννη θα δοθεί σε διαβούλευση για περίπου έναν μήνα, δεν εκφράζει το σύνολο της ομάδας που το επεξεργάστηκε. Ο τέως διευθυντής πολεοδομικού σχεδιασμού του ΥΠΕΝ, Σάκης Ψυχογιός, που ήταν μέλος της ομάδας, εκτιμά ότι η φέρουσα ικανότητα δεν μπορεί να υπολογίζεται από έναν υποψήφιο επενδυτή.
«Η φέρουσα ικανότητα πρέπει να είναι συστατικό της μελέτης του τοπικού πολεοδομικού σχεδίου και να έχει το ίδιο επίπεδο αναφοράς», λέει στην «Κ». «Επιπλέον, δεν μπορεί να είναι κομμάτι της ΣΜΠΕ. Η ΣΜΠΕ αφορά περιβαλλοντικούς όρους, πάνω σε προκαθορισμένες επιλογές πολεοδομικού σχεδιασμού».
Πηγή kathimerini.gr
Γιώργος Λιάλιος
