Πολλά χρόνια, τώρα, ένα στοίχημα είχα βάλει με τον εαυτό μου‧ να μπορέσω κάποτε να καταφέρω να προσεγγίσω ταπεινά τον βίο και το έργο ενός πνευματικού γίγαντα. Ενός Δασκάλου που μας έπεισε, γενιές και γενιές, ότι το δικό του λειτούργημα γράφεται με Δ κεφα-λαίο: Δάσκαλος. Ναι, για τον Φώτη Βαρέλη, τον Δάσκαλο όλων μας, σας μιλώ. Και νοιώθω και περήφανος και πλήρης. Γιατί, απλώς, τα κατάφερα να τον βιογραφήσω και να προσεγγίσω το φωτεινό και α-δαμάντινο έργο που μας άφησε ως δική του παρακαταθήκη. Αυτό, βέ-βαια, μέλλει να κριθεί από όλους εσάς που θα το μελετήσετε.
Σ’ αυτή μου την προσπάθεια, ασφαλώς και είχα αρωγούς. Άλλω-στε, όπως ο ίδιος μας υπενθύμιζε πάντα το ρητό του Βακχυλίδη, Έτε-ρος εξ ετέρου σοφός το τε πάλαι το τε νυν. Τους οφείλω ευχαριστίες άπειρες γι’ αυτή τους τη συνεισφορά. Είναι ο γιος του, ο Σταύρος Βα-ρέλης, η Ελένη Ζερβού αδελφή της Σοφίας Βαρέλη, ο δάσκαλος και ταξίαρχος της ΕΛ.ΑΣ. Θανάσης Στρίκος πιστός φίλος του Δασκάλου, ο πρόεδρος της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου Μανό-λης Μακρής, ο Νίκος Νικολάου τ. Πρόεδρος επίσης της Σ.Γ.Τ.Δ., ο δάσκαλος Στέφανος Χρύσαλος ανιψιός του Δασκάλου, ο Νίκος Κα-σέρης, ο Μάνος Αναστασιάδης, ο Μανόλης Βρατσάλης, ο δάσκαλος από το Κιάτο Δημήτρης Στεργιούλης, ο Γιάννης Παραής συλλέκτης, καθώς και άλλοι πολλοί. Και βέβαια, ο Δήμος Ρόδου με τον Δημοτικό Οργανισμό Πολιτισμού Αθλητισμού και τον πρόεδρό του Αλέξανδρο Κολιάδη αντιδήμαρχο πολιτισμού, που υιοθέτησαν ασμένως το έργο μου και προέβησαν στην χρηματοδότηση και την έκδοσή του. Τους ευχαριστώ ιδιαίτερα, καθώς και την προϊσταμένη του Διεθνούς Κέ-ντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου Νάνσυ Τρυποσκούφη, η οποία και διεκπεραίωσε την όλη διαδικασία.
Έτσι, λοιπόν, νοιώθω να εκπληρώνω ένα χρέος απέναντι στον δικό μου Δάσκαλο και Δάσκαλο όλων μας στη Ρόδο και τα Δωδεκάνησα, τον αείμνηστο Δάσκαλο Φώτη Βαρέλη, αφού η κυκλοφορία του βι-βλίου μου Φώτης Βαρέλης: Ο άξιος του μόχθου, της επιστήμης, των γραμμάτων, της τέχνης και της πατρίδας, είναι, επιτέλους, στα χέρια των αναγνωστών.
Θα μου επιτρέψετε να παραθέσω ένα δείγμα γραφής από το οπι-σθόφυλλο του βιβλίου:
Τούτο εδώ το βιβλίο που κρατάς αναγνώστη στα χέρια σου, ανα-φέρεται στη ζωή και το έργο του Δασκάλου. Κι όταν στη Ρόδο λέμε ο Δάσκαλος, φυσικά, εννοούμε τον Φώτη Βαρέλη. Όπως λέμε για τον Αδαμάντιο Κοραή ο Δάσκαλος του γένους, έτσι και για τον Φώτη Βα-ρέλη λέμε εμείς εδώ στη Ρόδο ο Δάσκαλος.
Είναι εκείνος που έζησε εδώ στο νησί του θεού Απόλλωνα διδά-σκοντας μαθητές και φοιτητές από γεννησιμιού του ως το θάνατο κι έφτασε η χάρη του ως τον τόπο που ξεκίνησε η Ελληνική Επανά-σταση, τη Ρουμανία, για να διδάξει, τι άλλο, τα ελληνικά γράμματα. Και κράτησε τη ζωή του από το 1911 ως το 2012 στον ίδιο ρυθμό, αγαπώντας και υπηρετώντας πιστά ως το τέλος την ελληνική γη και τα ελληνικά γράμματα. Ένα και μόνο πράγμα δίδαξε στη ζωή του ο-λόκληρη:
Προσέξετε τη γλώσσα μας γιατί: Τίποτε άλλο, πιο ακριβό από τη γλώσσα, δεν πρόκειται να δώσουμε κληρονομιά στα παιδιά μας. Σ᾽ όλη της την πορεία. Από τις πρώτες της πηγές μέχρι σήμερα. Μέχρι το κάθε σήμερα. Όχι κομμένη από κάποιο σημείο και ύστερα, γιατί θα ξεραθεί. Από κει αντλούμε την ιστορία μας, από κει αντλούμε τις δυνάμεις του έθνους μας, τις δυνάμεις μας.
Ο Βαρέλης ήταν πριν απ’ όλα ένας λαμπρός φιλόλογος, γνώριζε την ελληνική γλώσσα στη διαχρονική της πορεία, από τον Όμηρο και τον Ησίοδο μέχρι τα νεοελληνικά ιδιώματα και τους σύγχρονους συγ-γραφείς. Διόλου λοιπόν τυχαίος δεν είναι ο απλός και αριστουργημα-τικός τρόπος με τον οποίο χειρίζεται τη γλώσσα, την παιδαγωγική ε-πιστήμη και τον ποιητικό λόγο. Γιατί δεν υπήρξε μόνο παιδαγωγός, αλλά και ένας εξαιρετικός ποιητής και συγγραφέας. Του το έλεγε η μάνα του για τη γλώσσα, όταν τον άκουγε να διαβάζει για την Πηνε-λόπη και τον Οδυσσέα: γιε μου, με τον έρωτά της θα ζήσεις. Και βγήκε αληθινή η κυρά Βαγγελίτσα, η μάνα του. Ακόμα κι όταν έφτασε στα βαθιά γεράματα πίστευε κι έλεγε τα ίδια:
…Τώρα που γέρασα πολύ, ένα έχω να πω, σαν Έλληνας και σαν δάσκαλος. Η γλώσσα μας, που τόσο την περιφρονούμε, όσο περνούν τα χρόνια, είναι η τρίσβαθη ρίζα που μας κρατάει ακόμα ζωντανούς!
Πίστευε πως η γλώσσα μας από τότε που γεννήθηκε ως τα σήμερα είναι μία και πως η έννοια μας για τα αρχαία και τα νέα ελληνικά
πρέπει να είναι η ίδια. Για τα πρώτα πίστευε πως η δυσκολία τους είναι μόνο το πλέξιμο, αφού τα υλικά είναι σχεδόν έτοιμα, αφού οι λέ-ξεις που χρησιμοποιούμε σήμερα στη νεοελληνική μας γλώσσα είναι ό-λες σχεδόν από εκεί ερχούμενες…
Με εξαιρετική τιμή προς το αναγνωστικό κοινό
Κώστας Ε. Σκανδαλίδης
