«Στόχος είναι οι μαθητές να διερευνήσουν και να κατανοήσουν, αφενός, τα αίτια του ελληνικού εμφυλίου πολέμου και αφετέρου, να παρουσιάσουν τις συνέπειες που είχε στην ελληνική κοινωνία. Ενδεικτικές δραστηριότητες που θα μπορούσαν να κάνουν οι μαθητές είναι η αντιπαραβολή ιστορικών πηγών (π.χ. προσωπικών ημερολογίων ή απομνημονευμάτων), η διατύπωση σκέψεων και εξαγωγή συμπερασμάτων για τα αίτια του ελληνικού Εμφύλιου Πολέμου, η αξιοποίηση προφορικών μαρτυριών σχετικών με τη μεταχείριση των αντιστασιακών (εκτοπισμοί, φυλακίσεις, εκτελέσεις) από τις κυβερνήσεις μετά το τέλος της Κατοχής». Αυτά προτείνει, ενδεικτικά, στους δασκάλους της Στ΄ Δημοτικού το νέο πρόγραμμα σπουδών της Ιστορίας για να διδάξουν στους μαθητές τους τον Εμφύλιο. Πρόκειται για ένα τραυματικό γεγονός της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, το οποίο ακόμη διχάζει την ελληνική κοινωνία.
Θεματικοί φάκελοι
Η εξαμελής επιτροπή ιστορικών που συνέταξε τα νέα προγράμματα σπουδών για τη διδασκαλία της Ιστορίας από την Γ΄ Δημοτικού έως και την Α΄ Λυκείου, έχει στόχο να δημιουργήσει το πλαίσιο ώστε οι μαθητές να πάψουν να παπαγαλίζουν τα ιστορικά γεγονότα αλλά να εμβαθύνουν σε αυτά. «Η απόκτηση ιστορικής συνείδησης είναι το όπλο για την κατανόηση του παρόντος» παρατηρεί, μιλώντας στην «Κ», η Χριστίνα Κουλούρη, καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και μέλος της επιτροπής. Εκτός από το βιβλίο, η ποικιλία των διδακτικών μέσων και μεθοδολογίας που προτείνει η εξαμελής επιτροπή εντυπωσιάζει: Τραγούδια, ταινίες, σύνταξη κειμένων, συνταγές μαγειρικής, χορός, φωτογραφίες, πίνακες είναι ορισμένα από τα μέσα που θα αξιοποιηθούν ώστε οι μαθητές να προσεγγίσουν τη ελληνική και διεθνή Ιστορία με φρέσκια ματιά. Στόχος, επίσης, είναι να μην «αγνοούνται» ευαίσθητα γεγονότα όπως οι θρησκευτικοί πόλεμοι.
Για την οργάνωση της ύλης παραμένει η χρονολογική κατανομή στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο, η οποία ακολουθεί το σχήμα (ανά τάξη): Αρχαιότητα -Μεσαίωνας – Νεότερη Εποχή – Σύγχρονη Εποχή. Οι θεματικοί φάκελοι αποτελούν ουσιαστική καινοτομία γιατί έτσι επιτυγχάνονται η εμβάθυνση σε ιστορικά ζητήματα, η εξοικείωση με την ιστορική μέθοδο και η αποδέσμευση από το σχολικό εγχειρίδιο. Δίνεται έμφαση στην κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική Ιστορία και ενθαρρύνεται η βιωματική κατανόηση και έρευνα του παρελθόντος. Π.χ. στη Δ΄ Δημοτικού προτείνεται η διδασκαλία της οικογενειακής, της προφορικής και της τοπικής Ιστορίας.
Ειδικότερα, η «Κ» παρουσιάζει σήμερα ενδεικτικά κεφάλαια των προγραμμάτων σπουδών –συνολικά είναι περίπου 500 σελίδες για τις οκτώ τάξεις και αναμένεται να δημοσιευθούν αύριο– και δραστηριότητες που θα κληθούν να κάνουν οι μαθητές στο σχολείο. Τα κεφάλαια αυτά αποτυπώνουν ευκρινώς τη φιλοσοφία των νέων προγραμμάτων.
Συγκεκριμένα:
Ε΄ Δημοτικού. Οι μαθητές για να γνωρίσουν την Κωνσταντινούπολη, τη «Ρώμη της Ανατολής» όπως λεγόταν, εκτός από το βιβλίο μπορούν να συμμετάσχουν σε ένα παιχνίδι ρόλων. «Οι μαθητές υποδυόμενοι τον Κωνσταντίνο και τους αξιωματούχους του θα συζητήσουν κατά τη διάρκεια σύσκεψης τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ίδρυσης της νέας πρωτεύουσας στο Βυζάντιο. Η προετοιμασία της συζήτησης προτείνεται να περιλαμβάνει την αξιοποίηση δευτερογενών ιστορικών πηγών και τη χρήση χάρτη της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου, στον οποίο θα σημειώνονται τα κράτη, οι επιδρομές, οι χερσαίοι και οι θαλάσσιοι δρόμοι.
Επίσης, μπορούν να δημιουργήσουν γραπτές αφηγήσεις βασισμένες σε πρωτογενείς πηγές για την τελετή των εγκαινίων της πόλης στις 11 Μαΐου 330.
Στ΄ Δημοτικού. Για το κεφάλαιο «Η εποχή των πολέμων 1914-1945», προτείνεται η ανάγνωση –ή παρακολούθηση– μαρτυριών προσφύγων για τον εντοπισμό αξιολογικών δηλώσεων σχετικών με το πόσο σημαντικός υπήρξε ο ξεριζωμός για τους ίδιους τους πρόσφυγες. Παράλληλα, προτείνεται να γίνει συσχετισμός των δηλώσεων με τις έννοιες της μνήμης και της ταυτότητας και να προβληθεί το σχετικό ντοκιμαντέρ «Παιδιά είμαστε τότε… Οι Μικρασιάτες θυμούνται (1999)». Επίσης, στο μάθημα θα γίνει «διερεύνηση της συμβολής του ελληνικού προσφυγικού στοιχείου στην πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική ζωή της Ελλάδας και ιδιαίτερα στον λαϊκό πολιτισμό (με έμφαση στο ρεμπέτικο και στο λαϊκό τραγούδι) και σύνταξη σχετικού διαγράμματος».
Γ΄ Γυμνασίου. Στο κεφάλαιο για την οθωμανική αυτοκρατορία οι μαθητές θα μελετήσουν την οθωμανική κουζίνα και θα δουν την ταινία «Πολίτικη Κουζίνα» του Τάσου Μπουλμέτη. Χαρακτηριστικά, το πρόγραμμα σπουδών προτείνει η τάξη να μοιραστεί σε ομάδες και κάθε ομάδα να αναλάβει ένα μικρό project που το παρουσιάζει στην τάξη. Πλην την οθωμανικής κουζίνας, το θέμα μπορεί να σχετίζεται είτε με την τοπική Ιστορία, με αντικείμενο τον εντοπισμό στην περιοχή όπου βρίσκεται το σχολείο μνημείων της οθωμανικής περιόδου (χρονολόγηση, χρήσεις τότε και σήμερα), είτε με τη μουσική (κοινά τραγούδια σε όλα τα Βαλκάνια π.χ. βλ. το βίντεο Whose is that song? http://www.adelamedia.net/movies/whose-is-this-song.php), είτε με την Ιστορία του Θεάτρου Σκιών/Καραγκιόζη.
Στην ίδια τάξη και στο κεφάλαιο που αφορά το ελληνικό κράτος από το 1830 έως το 1881, οι μαθητές θα κληθούν να κάνουν ένα νοερό, βιωματικό ταξίδι και να γράψουν ένα μικρό αφήγημα αυτοσχεδιάζοντας πάνω σε θέμα, όπως π.χ. στο εξής: «Είσαι ο Νικόλας Αντωνίου, γιος μιας οικογένειας αγροτών που ζει στην Κόρινθο, και φοιτάς στο Α΄ εν Αθήναις Γυμνάσιον κατά την περίοδο της Αντιβασιλείας. Περιγράφεις την καθημερινότητά σου». Λέτε να τα καταφέρουν οι Ελληνες 15χρονοι;
Εισήγηση για αύξηση των ωρών διδασκαλίας
Το υπουργείο Παιδείας έχει ανακοινώσει ότι παράλληλα με τη συγγραφή των νέων σχολικών εγχειριδίων βάσει των νέων προγραμμάτων σπουδών της Ιστορίας θα ξεκινήσει και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Και τα δύο έργα, σύμφωνα με πληροφορίες, θα ενταχθούν σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ από τον Νοέμβριο.
Ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος το εγχείρημα να μην ολοκληρωθεί εάν το υπουργείο δεν θελήσει να αναλάβει το πολιτικό κόστος που θα προκαλέσει η εφαρμογή της πρότασης. Η εξαμελής επιτροπή έχει προτείνει οι ώρες της Ιστορίας να αυξηθούν κατά μία (από δύο σήμερα, σε τρεις), και στο ωρολόγιο πρόγραμμα αυτό το τρίωρο να μοιράζεται σε ένα δίωρο και μία ώρα μέσα στην εβδομάδα, και όχι σε τρεις ημέρες ανά μία ώρα. Παράλληλα, ζητούν το μάθημα να διδάσκεται κατά προτεραιότητα από ιστορικούς και όχι από άλλες ειδικότητες (π.χ. θεολόγους, καθηγητές ξένων γλωσσών) μόνο και μόνο για να καλύψουν το υποχρεωτικό τους εβδομαδιαίο ωράριο. Η υλοποίηση των δύο όρων θα προκαλέσει αντιδράσεις καθώς θα αυξήσει το διδακτικό έργο των ιστορικών και θα μειώσει το έργο των άλλων ειδικοτήτων, που θα προκύψουν πλεονασματικές.
Βέβαια, δεν είναι ο μόνος λόγος πιθανών αντιδράσεων από όσους δεν θέλουν να αλλάξει το ισχύον καθεστώς υπό τον φόβο «αριστερής στροφής» στο μάθημα. «Η Ιστορία αλλάζει δύσκολα, διότι ιδεολογικοποιείται και πολιτικοποιείται. Και αυτό επειδή το μάθημα συνδέεται με την ταυτότητα κάθε λαού», παρατηρεί η κ. Κουλούρη. Και τονίζει: «Ωστόσο στην Ελλάδα δεν μπορεί συνεχώς να διαιωνίζονται ζητήματα που σε άλλες χώρες έχουν λυθεί. Για τη διδασκαλία της Ιστορίας υπάρχει επιστημονική δεοντολογία, ένας ηθικός κώδικας. Υπάρχουν αρχές που πρέπει να γίνονται σεβαστές. Ενας ιστορικός δεν αποσιωπά, δεν διαστρεβλώνει, δεν αποκρύπτει».
Συντάκτης ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΑΚΑΣΑΣ
