Να έχει καταργηθεί, φέρεται, το προνόμιο της μη καταβολής δικαστικού ενσήμου στα Δωδεκάνησα!

Νόμοι φέρεται να έχουν πλέον επιβάλει την επιβολή του σε «οποιοδήποτε δικαστήριο του Κράτους»

Παρέμβαση για την επιβολή του είχε κάνει αρμοδίως και η τέως Πρόεδρος Εφετών Δωδεκανήσου

Παρελθόν αποτελεί, σύμφωνα με νομική μελέτη που δημοσιεύθηκε στη Νομική Βιβλιοθήκη, το προνόμιο της μη καταβολής δικαστικού ενσήμου στις καταψηφιστικές αγωγές ενώπιον των Πρωτοδικείων Ρόδου και Κω, που απολάµβαναν νοµοθετικά οι Δωδεκανήσιοι.
Ακόμη ένα προνόμιο, εκ των ελαχίστων που απέμειναν, στο πλαίσιο της νησιωτικότητας, έχει καταργηθεί σύμφωνα με μια νομική άποψη, γεγονός που αναμένεται να φέρει τα πάνω – κάτω στις πολιτικές – αστικές δίκες εκκρεμείς και μη.
Είναι σαφές ότι η επιβάρυνση του διαδίκου με δικαστικό ένσημο, με την καταβολή δηλαδή τέλους σε ποσοστό επί της αιτούμενης αποζημίωσης, πριν την αναγνώριση του δικαιώματος του, δηλαδή, σε ένα επισφαλέστατο για τον ίδιο στάδιο της διαδικασίας, μόνον τους οικονομικά αδυνάτους αποτρέπει από την άσκηση της αγωγής, ενώ οι οικονομικά ισχυροί αναλαμβάνουν ευκολότερα τον κίνδυνο απόρριψης.
Για το δικαστικό ένσημο, την αναγκαιότητα του, τον τρόπο επιβολής του στις καταψηφιστικές αγωγές καθώς και την επιχειρούμενη στο παρελθόν επέκταση του νομοθετικά και στις αναγνωριστικές αγωγές, έχουν γραφεί ουκ ολίγες νομικές μελέτες ενώ ελάχιστη μνεία έχει γίνει στο ειδικό καθεστώς που ισχύει στα Δωδεκάνησα.
Η πιο πρόσφατη αναφορά γίνεται στο βιβλίο της Νομικής Βιβλιοθήκης «Εφαρμογές Πολιτικής Δικονομίας μετά τον Ν. 4335/2015». Πρόκειται για μια μελέτη που καλύπτει το σύνολο σχεδόν της ύλης της Πολιτικής Δικονομίας, έχοντας λάβει υπόψη όλες τις σημαντικότατες τροποποιήσεις του ΚΠολΔ από τους Ν 4335/2015, Ν 4370/2016, N 4411/2016 και Ν 4446/2016.
Στην συγκεκριμένη νομική μελέτη καθίσταται σαφές ότι με διάταξη του Ν. 4093/2012 (και του Ν.4111/2013) παύει να ισχύει η εξαίρεση για τα δικαστήρια της Δωδεκανήσου, καθώς ήδη γίνεται λόγος για «οποιοδήποτε δικαστήριο του Κράτους».
Αναφέρονται συγκεκριμένα τα εξής στον τελευταίο ως άνω νόμο:
«Η παράγραφος 1 του άρθρου 2 του ν.ΓΠΟΗ/1912 (Α΄ 3) όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο πρώτο (ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΙΓ περίπτωση 6) του Ν.4093/2012 (Φ.Ε.Κ. Α΄ 222/ 12-11-2012), το άρθρο 16 παρ.16 της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (Φ.Ε.Κ. Α΄ 237 /5-12-2012) και το άρθρο 40 παρ.16 του Ν.4111/2013 (Φ.Ε.Κ. Α΄ 18 /25-1-2013) έχει πλέον ως εξής:
«1.Το δικαστικό ένσημο καθορίζεται σε ποσοστό οκτώ τοις χιλίοις (8ο/οο) επί της αξίας του αντικειμένου της αγωγής ή άλλου δικογράφου που υποβάλλεται σε οποιοδήποτε δικαστήριο του Κράτους και υπόκειται σε δικαστικό ένσημο κατά τις οικείες διατάξεις, εφόσον το αιτούμενο ποσό είναι ανώτερο των διακοσίων (200) ευρώ. Επί πλέον αυτού, καταβάλλεται ποσοστό 10 τοις εκατό (10%) υπέρ του Ενιαίου Ταμείου Ανεξάρτητα Απασχολούμενων (Τομέας Ασφάλισης Νομικών), ποσοστό 5 τοις εκατό (5%) υπέρ του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.) και χαρτόσημο ποσοστού 2,4%, τα οποία ανωτέρω ποσοστά υπολογίζονται επί του ποσού του δικαστικού ενσήμου. Από την ισχύ της παρούσας διάταξης, παύει να ισχύει κάθε άλλη που αφορά καθορισμό του δικαστικού ενσήμου, κατά τα ανωτέρω ποσοστά εκτός της παραγράφου 1Α περίπτωση η΄ του άρθρου 10 του ν.δ. 1017/1971 (ΤΑ.Χ.ΔΙ.Κ.)».
Στον Ν. 4842/2021 (ΦΕΚ 190/Α/13-10-2021) που ψηφίστηκε μόλις πρόσφατα δεν υφίσταται εξάλλου καμία εξαίρεση για τα Δωδεκάνησα.
«Το άρθρο 237 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας αντικαθίσταται ως εξής: Άρθρο 237 1. Μέσα σε ενενήντα (90) ημέρες από τη λήξη της προθεσμίας για την επίδοση της αγωγής κατά την παρ. 2 του άρθρου 215, οι διάδικοι οφείλουν να καταθέσουν τις προτάσεις και να προσκομίσουν όλα τα αποδεικτικά μέσα και τα διαδικαστικά έγγραφα που επικαλούνται με αυτές. Μέσα στην ίδια προθεσμία κατατίθενται το αποδεικτικό επίδοσης της αγωγής, καθώς και τα πληρεξούσια έγγραφα προς τους δικηγόρους κατά το άρθρο 96.
Σε περίπτωση έλλειψης των πληρεξουσίων εγγράφων εφαρμόζεται το άρθρο 227. Αν δεν κατατεθούν τα πληρεξούσια έγγραφα μέσα στην προθεσμία που θα ταχθεί, το δικαστήριο εκδίδει οριστική απόφαση επί της αγωγής. Το δικαστικό ένσημο κατατίθεται το αργότερο μέχρι τη συζήτηση της υπόθεσης…».
Ενδιαφέρον έχει και το γεγονός ότι η πρώην πρόεδρος Εφετών Δωδεκανήσου κ. Θωμαϊτσα Πατρώνα, είχε παρέμβει την 4η Ιουλίου 2016 για το ζήτημα στην διαβούλευση για το τότε σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης ως εξής:
«Ως πρόεδρος Εφετών Δωδεκανήσου σας ανακοινώνω ότι για την εφετειακή περιφέρεια Δωδεκανήσου δεν ισχύει η υποχρέωση καταβολής δικαστικού ενσήμου κατ΄ανεπίτρεπτη εξαίρεση από όλη την λοιπή Ελληνική Επικράτεια. Ενεργώντας υπηρεσιακώς, υπέβαλα αρμοδίως το υπ’ αριθ. 740/9.11.2015 έγγραφό μου, το οποίο παραθέτω κατωτέρω, επί του οποίου όμως καμία πρόοοδος δεν σημειώθηκε. Επειδή (πλέον της απώλειας σημαντικών εσόδων του Δημοσίου) και για λόγους ισότητας όλων των Ελλήνων πολιτών επιβάλλεται η επέκταση του δικ. ενσήμου και στα Δωδεκάνησα, τώρα είναι η κατάλληλη ευκαιρία να γίνει η επέκταση αυτή με νομοθετική ρύθμιση».
Στο έγγραφο της τέως Προέδρου Εφετών Δωδεκανήσου, που παρατίθεται στην ιστοσελίδα της διαβούλευσης αναφέρονται τα εξής:
«Προς: Γραφείο Αναπληρωτή Υπουργού Οικονομικών κ. Αλεξιάδη (υπόψη κ. Π. Πανάγου, Παρέδρου του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους)
Κατόπιν σχετικής τηλεφωνικής επικοινωνίας μας, σας αποστέλλουμε τα αναφερόμενα στο τέλος του παρόντος συνημμένα έγγραφα, αναφορικά με το ζήτημα της καταβολής δικαστικού ενσήμου στην περιφέρεια Δωδεκανήσου.
Ειδικότερα, σας γνωρίζουμε επί του θέματος τα ακόλουθα:
1] Σύμφωνα με το άρθρο 4 του ν. 493 / 1947 «περί ιδρύσεως δικαστηρίων στη Δωδεκάνησο», η εισαγωγή των διατάξεων περί δικαστικού ενσήμου στη Δωδεκάνησο, εξαρτήθηκε από τη μελλοντική έκδοση βασιλικού διατάγματος, ύστερα από πρόταση των υπουργών Δικαιοσύνης και Οικονομικών, διάταγμα όμως το οποίο δεν έχει εκδοθεί μέχρι σήμερα (σχετικά μεταξύ άλλων και οι αποφάσεις ΕφΔωδ 208 / 2011, Εφ.Δωδ 304 / 2002).
2] Με το Ν. 4093 / 2012, προβλέφθηκε μεταξύ άλλων ότι το δικαστικό ένσημο «καταβάλλεται σε οποιοδήποτε δικαστήριο του Κράτους», πλην όμως δεν περιλήφθηκε σε αυτόν ειδική ρύθμιση σχετικά με την περιφέρεια του Εφετείου Δωδεκανήσου (στην οποία υπάγονται τα Πρωτοδικεία Ρόδου και Κω, καθώς και τα Ειρηνοδικεία Καρπάθου, Καλύμνου, Λέρου και Πάτμου), στα δικαστήρια της οποίας εξακολούθησε να μην καταβάλλεται δικαστικό ένσημο, ενόψει της προαναφερόμενης ειδικής ρύθμισης.
3] Επακολούθησε (τον Απρίλιο του 2013) η θέση σε δημόσια διαβούλευση του σχεδίου νόμου με τίτλο «Ενέχυρο – ποινική συνδιαλλαγή σε εγκλήματα εις βάρος του Δημοσίου. Σύσταση ειδικού προανακριτικού σώματος. Θέματα αστικής ευθύνης του τύπου και άλλες διατάξεις», στο άρθρο 53 του οποίου προβλέφθηκε, ειδικά πλέον, ότι οι διατάξεις σχετικά με την καταβολή δικαστικού ενσήμου εφαρμόζονται και για τις ενώπιον των Δικαστηρίων της Δωδεκανήσου διεξαγόμενες δίκες, ενώ επίσης καταργείται το προαναφερόμενο άρθρο 4 του β.δ. 493 / 1247.
Η διάταξη όμως αυτή του άρθρου 53 του ως άνω νομοσχεδίου, η οποία αποκαθιστούσε την αρχή της ισότητας μεταξύ των ελλήνων πολιτών – διαδίκων, για άγνωστους σε εμάς λόγους ουδέποτε ψηφίστηκε, κάτι που προξενεί εύλογη απορία, με δεδομένη τη γνωστή δυσμενή οικονομική συγκυρία που έχει οδηγήσει στην κατ’ επανάληψη μείωση μισθών και συντάξεων και την αναζήτηση «ισοδυνάμων» μέτρων, με αποτέλεσμα να εξακολουθήσει υφιστάμενο το καθεστώς της μη καταβολής δικαστικού ενσήμου στη Δωδεκάνησο, με την αντίστοιχη απώλεια σημαντικών χρηματικών ποσών για το ελληνικό δημόσιο.
Τα παραπάνω, έχουν τεθεί σε γνώση του Υπουργείου Δικαιοσύνης, κατόπιν αποστολής των συνημμένων εγγράφων του διευθύνοντος το Πρωτοδικείο Ρόδου τα έτη 2013 και 2014.

Για κάθε περαιτέρω διευκρίνιση και πληροφορία, στη διάθεσή σας.
Η Πρόεδρος Εφετών Δωδεκανήσου Θωμαΐτσα Πατρώνα».
Σημειώνεται εξάλλου ότι σαφής πρόβλεψη υπήρξε και στο σχέδιο νόµου «Ενέχυρο – ποινική συνδιαλλαγή σε εγκλήµατα εις βάρος του Δηµοσίου. Σύσταση ειδικού προανακριτικού σώµατος. Θέµατα αστικής ευθύνης του τύπου και άλλες διατάξεις» του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων, που είχε τεθεί την 4 Απριλίου 2013, σε δηµόσια διαβούλευση.

Σε κάθε περίπτωση νομικοί κύκλοι της Ρόδου θεωρούν ότι η πρόβλεψη των δύο τελευταίων νομοθετημάτων είναι γενική και ότι απαιτείται ειδικός νόμος για την επιβολή του δικαστικού ενσήμου στα Δωδεκάνησα.
Ο δικηγόρος κ. Θεόδωρος Παπαγεωργίου, θεωρεί ότι λόγω ειδικότητας της διάταξης του άρθρου 4 του Ν. 493/1947, σε σχέση με τη γενική διάταξη των νόμων που ακολούθησαν, δεν υφίσταται ακόμη για τις δίκες που διεξάγονται ενώπιον των Πολιτικών Δικαστηρίων της Δωδεκανήσου, υποχρέωση καταβολής δικαστικού ενσήμου, δεδομένου του κανόνα ότι ο ειδικός νόμος, υπερισχύει του γενικού ανεξάρτητα ποιος είναι νεότερος.
Πρόκειται ωστόσο για μια νομική ερμηνεία με την οποία δεν συμφωνούν άλλοι νομικοί κύκλοι όπως οι συντάξαντες την μελέτη που προαναφέραμε.